İçeriğe atla

Issık Göl

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Issık Gölü (Kazakistan) ile karıştırılmamalıdır.
Issık Göl
Ысыккөл
Issık Gölün uzaydan görünüşü, Eylül 1992
Harita
Havza
KonumIssık-Göl, Kırgızistan
Koordinatlar42°25′0″K 77°15′0″D / 42.41667°K 77.25000°D / 42.41667; 77.25000
Yerleşim(ler) (sahil)Karakol
Genel bilgiler
Akarsu (giden)Kapalı havza
Göl türüDağ gölü
Etki alanı15.844 km (9.845 mi)
Uzunluk182 km (113 mi)
Genişlik60 km (37 mi)
Yüzölçümü6.236 km2 (2.408 sq mi)
Ortalama derinlik278 m (912 ft)
En derin noktası668 m (2.192 ft)
Su hacmi1,738 km³
Yüzey rakımı1.606 m (5.269 ft)
ÖzelliklerEn büyük 2. dağ gölü
Wikimedia Commons
Asya üzerinde Issık Göl
Issık Göl
Issık Göl (Asya)
Kırgızistan üzerinde Issık Göl
Issık Göl
Issık Göl (Kırgızistan)
Isık gölün güney kıyısı
Kırgızistan'ın bermeti (incisi) sayılan Isık gölün kıyısından bir görünüm
Isık gölün kuzey kıyısındaki Koşkol plajı
Isık gölün kıyısından bir başka görünüm

Issık Göl veya Isık Göl (Kırgızca: Ысык-Көл, okunuşu: Isık-Köl). Kırgızistan'ın kuzey doğusunda, Kazakistan sınırına yakın bir bölgede, kuzeyinde Küngöy Ala dağları ve güneyinde Teskey Ala dağları arasındaki tektonik çukurda yerleşmiş, ortalama deniz seviyesinden 1606 m yükseklikte konumlanır.

Coğrafyası

[değiştir | kaynağı değiştir]

Güney Amerika'daki Titicaca gölünden sonra dünyanın ikinci en büyük dağ gölüdür.

Karla kaplı dağlarla çevrelenmiş olmasına rağmen, gölün suları hiçbir zaman donmaz; bundan dolayı gölün adı "ısı veya sıcak, ılık göl" anlamına gelen Kırgızcada "Isık Köl"dür. Kırgızlar bu gölü "Kırgızistan'ın bermeti (incisi)" diye adlandırmışlardır. Gölün uzunluğu batı-doğu yönünde 182 km, kuzey-güney genişliği 60 km'dir. Kıyılarının toplam uzunluğu 988 km olup 6.236 km²'lik bir alanı kaplar. Gölün ortalama derinliği 278 m, en derin yeri 668 m'dir. Isık gölün güney kıyılarına karşın kuzey kıyılarında kıyı birdenbire derinleşmez ve fazla derin değildir. Güney kıyılarında eşderinlik eğrileri daha sıktır.

Yaklaşık 118 akarsu ve dereler, gölü besler. En büyükleri Cırgalan ve Tüp'tür. Soğuk ve sıcak kaynak suları ve kar suları da gölü besleyen diğer kaynaklardır. Gölün suyu biraz tuzludur ve su düzeyi her yıl yaklaşık 5 cm düşmektedir. Eski eserlerde Isık Gölü'nün isimleri Türk Gölü, Idık(Iyık-mukaddes) Göl olarak geçer. Güneyinde Boz-Bezik dağı (45,3 km) ve Urakır dağı (46.4 km) konumlanır.

Kâşgarlı Mahmud'un Türk dilinin en eski sözlüklerinden Divân-ı Lügati't-Türk'te;

İsîğ köl: Barsgan'da bir göl. Uzunluğu 30 fersah, eni 10 fersahtır. şeklinde tanımlanmıştır.[1]

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karahanlılar gibi Türk kağanlıklarının dinlenme merkezi olmuştur.

Sovyetler Birliği döneminde Issık Gölü etrafındaki birçok sanatoryum, pansiyon ve tatil evleriyle popüler bir tatil merkezi haline gelmişti. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından bu işletmeler zor dönemler geçirdi. Bugün bu bölgedeki büyük otel kompleksleri kapatılmakta, yerlerine yeni nesle hitap eden yatak ve kahvaltılı pansiyonlar açılmaktadır.

Sovyetler Birliği döneminde gölde nükleer denemelerin yapıldığı ve gölün ışıma yaptığı söylenmektedir. Bu durumun gölün sularında bulunan fosforik minerallerden ileri geliyor olması mümkündür.

Vasily Vladimirovich Bartold (Wilhelm Barthold)'un Türkistan tarihine kaynak olarak yayımladığı yazmalardan Hicri 520 veya Miladi 1126 tarihli Mucmil al-tavârih vıa al-kişaş şöyle der:

"Issık-Köl kenarında bir dağ vardı.. Türk (Yafes'in oğlu) orayı makam edinmişdi.... bir gece o dağın tepesinde ateş gördü., o dağa Anduk Art adını verdi... onun tepesine otağını kurdu."

Turizm

[değiştir | kaynağı değiştir]
Issık Göl Anıtı

Isık Göl'ün kumlu kıyısı 320 km olup, Kırgızistan'ın en önemli ve geleceği parlak turizm bölgesidir. Balık bakımından zengin olan göl, hem Doğa koruma alanı, hem de dinlenme ve tatil yeridir. Kıyısında Karakol, Çolpon-Ata ve Balıkçı isminde şehirler bulunur. Ayrıca göl Cengiz Aytmatov'nın bir romanına sahne olmuştur.

Bir asır öncesinde gölün mukaddes olduğuna inanıldığı için göle pek girilmezmiş fakata günümüzde turizm sahası olması dolayısı ile başta Kırgızlar, Kazaklar, Sibirya Türkleri ve Ruslar göle en çok giren turistlerdir. Örnök köyünün kuzey tarafında taşlar üstünde çok eski tarihe ait dağ keçisi resimleri bulunmaktadır. Isık göl ile Çon Kemin arasındaki Küngöy Ala dağın Isık göl tarafındaki eteklerinde çok eski devirlere ait taş üstündeki resimlere çok rastlanır.

Doğal yapısı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Issık gölü biteyi

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Sazlıklar; Phragmites australis, Typha latifolia, Scirpus tabernaemontani,
  • Su bitkileri; Potamogeton pectinatus, Myriophyllum spicatum, Najas marina,
  • Su yosunları; Chara (40 metre derinliğe kadar), Vaucheria.
  • Bitkisel planktonlar; Merismopedia punctata, M. tenuissima, M. glauca, Gloeocapsa minor, Lyngbya contorta, Cyclotella caspia, Oocystis submarina, O. issikkulica, Dictyosphaerium pulchellum, Sphaerocystis schroeteri, Binuclearia lauterbornii, Peridinium cinctum, Elakatothrix.
  • Hayvansal planktonlar; Arctodiaptomus salinus, Acanthocyclops viridis, Hexarthra fennica, Keratella quadrata. Kıyılarda: Cyclops vicinus, Diaphanosoma brachyurum.

Balık türleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Issık Gölünde özel balık türleri yaşar. Çebak (Leuciscus schmidti *), Marinka (Schizothorax issyk-kuli), Şir veya yalın Osman (Diptychus dybovskii), Leuciscus bergi*, Phoxinus issykkulensis, Noemacheilus strauchi, Abramis brama*, Coregonus avaretus*, Salmo ischchan*, Stizostedion lucioperca*, Cyprinus carpio *. (* Eknomik olarak önemli türler).

Yerleşim yerleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzey kıyısında

[değiştir | kaynağı değiştir]

Issık Gölün kuzey kıyısında yer alan yol boyunca Balıkçı şehrini geçtikten sonra Sarıkamış, Toruaygır, Çırpıkçı, Koş-köl, Tamçı, Çok-Tal, Örnök, Çon-Sarı Oy, Sarı Oy, Kara Oy köylerini geçip Çolpon-Ata şehrine ulaşılır. Çolpon-Ata şehrinin ötesindeki Baktuu-Dolonatı, Bosteri, Bulan-Sögöttü, Korumdu köyünden sonra yol kıyıdan uzaklaşır, sonra Temir ve Kanat köylerinden sonra Çon Aksuu akarsuyunu geçip Grigoryevka köyüne, sonra Aksuu akarsuyunu geçip Semenovka köyüne varılır. Ananyevo, Carkınbayev, Çon-Örüktü, Orto-Örüktü, Kiçi-Örüktü, Oytal, Kuturgu, Frunze, Kürmöntü, Balbay köyüne gelinir. Balbay köyünden sonra Isık Göle bakınca Tüp körfezini görerek Tüp İlçesi (rayon)'ne varılır. Tüp İlçesinden sonra Issık-Göl İlinin idari merkezi olan Karakol şehrine ulaşılır.

  • Balıkçı (Isık Göl'ün batısında, Kırgız demir yolunun son noktasıdır.)
  • Koşkol (Isık Gölünün kuzey kıyısında bir köy)
  • Tamçı (Issık Gölünün kuzey kıyısında bir köy)
  • Çolpon-Ata (Isık Gölü kuzey kıyısının gayri resmi merkezidir)
  • Karakol (Isık Gölü bölgesinin doğusunda il merkezidir)
  • Tüp (Karakol'un liman köyü)
  • Barskon (Isık Gölünün güney kıyısında eski ismi Barsgan olan küçük bir yerleşim yeridir)

Resimler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Issık Göl sahili 2002
    Issık Göl sahili 2002
  • Günbatımında Issık Göl 2002
    Günbatımında Issık Göl 2002

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 135.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Issık Göl ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Issık_Göl&oldid=32662004" sayfasından alınmıştır