II. Muvatalli
| II. Muvatalli | |
|---|---|
 | |
| Hitit Kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 1295-1272 |
| Önce gelen | II. Murşili |
| Sonra gelen | III. Murşili |
| Ölüm | MÖ 1272 |
| Eş(ler)i | Tanuhepa(?) |
| Çocuk(lar)ı | III. Murşili, Kurunta |
| Babası | II. Murşili |
| Annesi | Gassulaviya |
| Hitit kralları listesi |
|---|
| Hititler-Dönemler
MÖ 23. yüzyıl- MÖ 12. yüzyıl (Orta kronoloji) |
Hatti Kralları (Beylikler Dönemi) |
| Pamba |
| Pithana |
| Piyusti |
| Anitta |
Eski Krallık MÖ 17. yüzyıl - MÖ 16. yüzyıl |
| Labarna |
| I. Hattuşili |
| I. Murşili |
| I. Hantili I. Zidanta Ammuna I. Huzziya Telepinu |
Orta Krallık MÖ 15. yüzyıl |
| Alluvamna |
| Tahurvaili |
| II. Hantili |
| II. Zidanta |
| II. Huzziya |
| I. Muvatalli |
Yeni (Büyük) Krallık Dönemi MÖ 14. yüzyıl - MÖ 12. yüzyıl |
| I. Tuthaliya |
| I. Arnuvanda |
| II. Hattuşili(?) |
| II. Tuthaliya |
| Genç Tuthaliya(?) |
| I. Şuppiluliuma |
| II. Arnuvanda |
| II. Murşili |
| II. Muvatalli |
| III. Murşili |
| III. Hattuşili |
| IV. Tuthaliya |
| Kurunta(?) |
| III. Arnuvanda |
| II. Şuppiluliuma |
II. Muvatalli (MÖ 1295-1272),[1] yıllarında hüküm sürmüş ve Mısır kralı II. Ramses'le Kadeş Savaşı'nı yapmış olan Hitit kralıdır.
Hükümdarlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Muvatalli, babası II. Murşili öldüğünde, hayattaki en büyük oğul olarak tahta çıkmıştır. Babası gibi II. Muvatalli de Hitit devletini başarılı bir şekilde idare etmiş, özellikle Mısır'a karşı güney sınırlarını genişletmiştir. Batı Anadolu'ya sefer yaptığı, Vilusa[2] kralı Alaksandu ile yaptığı vasal antlaşmasından bilinmektedir.[3] Gene Batı Anadolu'daki bir diğer Hitit vasalı olan Seha Nehri ülkesi kralı Masturi ile kızkardeşi Massanauzzi'yi evlendirmiştir.[4] II. Muvatalli döneminde kuzeydeki Kaşka kavimlerinin Hititlere karşı saldırıları devam etmiş ancak, Muvatalli Kaşkalara karşı mücadeleyi genellikle Yukarı Ülke[5] valiliğine atadığı kardeşi Hattuşili'ye[6] bırakarak kendisi daha çok Mısır'a karşı yürüttüğü savaşa odaklanmıştır. Bu sebeple, Muvatalli Hitit devlet merkezini de Hattuşa'dan daha güneydeki Tarhuntassa şehrine taşımıştır.[7] Muvatalli'nin ölümünden sonra devlet merkezi tekrar Hattuşa'ya taşınmıştır. Muvatalli'nin Tarhuntassa'da kaldığı dönem boyunca Hattuşa'nın yönetimini de gene kardeşi Hattuşili'ye devredilmiştir.
Kadeş Savaşı, Muvatalli'nin hükümdarlığının sonlarına doğru MÖ 1274 tarihinde güney Suriye'deki Kadeş şehri yakınında yapılmıştır. Her ne kadar II. Ramses Karnak tapınağındaki ve çeşitli diğer anıtlarındaki yazıt ve betimlemelerinde savaşı bir Mısır zaferi olarak nakletmişse de, tarihçiler bunların iç propaganda amaçlı abartı olduğunu düşünmektedir. Mevcut Hitit kaynaklarında savaşla ilgili bir detay bulunamamıştır, ancak Muvatalli'nin kardeşi Hattuşili dönemine ait bir dokümanda "Kardeşim Mısır ordusunu yendikten sonra ..." şeklinde geçen göndermeler Hitit tarafının da bunu kendi zaferi olarak gördüğünü belirtir. Tarihçiler arasındaki genel kanı aslında iki tarafın da bariz bir üstünlük sağlayamadığı, ancak savaş sonrasında Mısır ordusunun geri çekilmesi ve ihtilaflı bölge olan Amurru ve Amka'nın Hitit yönetiminde kalmış olması sebebiyle, sonuçların daha çok Hititler lehine olduğunu şeklindedir.[8]
Adana, Ceyhan'da Sirkeli-Höyük'teki kaya anıtı II. Muvatalli'yi temsil eder ve tarihlenebilen en eski Hitit kaya anıtıdır.[9]
II. Muvatalli'nin kimi dokümanlarda ve bazı mühürlerde kullandığı Hurrice ismi Şarri-Teşup'tur.[10]
II. Muvatalli'nin hükümdarlığı, Mısır'da I. Seti ve II. Ramses, Asur'da Arik-den-ili ve I. Adad-nirari dönemlerine denk gelir.
Ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Babası II. Murşili ve annesi kraliçe Gassulaviya'dır. Gassulaviya'dan doğan iki erkek kardeşi, Halpasulupi ve Hattuşili ve bir kız kardeşi Massanauzzi olduğu bilinmektedir.[11] II. Muvatalli'nin eşinin kim olduğu tartışmalıdır ancak öne sürülen isimlerden biri Tanuhepa'dır.[12] Asıl eşinden oğlu olmamıştır. Bilinen iki oğlu ikinci derece eşlerden doğmuştur. Biri kendisinden sonra III. Murşili ismiyle kral olan Urhi-Teşup, diğeri de III. Hattuşili zamanında Tarhuntassa bölgesine vassal kral olarak atanan Kurunta'dır. Ulmi-Teşup isimli üçüncü bir oğlu olduğu önerilmişse de[13] bu büyük ihtimalle Kurunta'nın Hurrice adıdır.[14]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Brandau, B. & Schickert, H. (2003) Hititler, Ankara: Arkadaş Yayınları.
- (İngilizce) Bryce, T. (2005) Kingdom of the Hittites, 2nd Edition, Oxford: Oxford University Press
- (Almanca) Klengel, H. (1999) Geschichte des hethitischen Reichs, Brill, Leiden.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Verilen tarihler takribidir ve "orta" kronolojiye dayanmaktadır. Hitit krallarının 'uzun', 'orta' ve 'kısa' kronolojiye göre karşılaştırmalı bir listesi için: Alpaslan, M. (2009) 'Hititolojiye Giriş', s. 155.
- ^ Vilusa şehri büyük ihtimalle antik çağdaki Truva'dır.
- ^ Antlaşmanın ingilizce tercümesi için: Beckman, G. (2005) Hittite Diplomatic Texts, Atlanta; Scholars, s. 82-88.
- ^ Bu bilgi IV. Tuthaliya dönemine ait bir antlaşmada aktarılmaktadır. Antlaşmanın ingilizce tercümesi için: Beckman ibd. s. 98-102.
- ^ Hattuşa'nın doğu ve kuzey doğusunu kapsayan bölgeye Hititlerin verdigi ad.
- ^ Hattuşili daha sonra Hitit kralı olan III. Hattuşili'dir.
- ^ Tarhuntassa'nın coğrafi konumu ile ilgili çeşitli öneriler yapılmışsa da tam olarak neresi olduğu kesinleşmemiştir. Boğazköy'de ele geçen Hitit dokümanları arasında Muvatalli'ye ait olanların azlığı da muhtemelen bu döneme ait arşivlerin Tarhuntassa şehrinde bırakılmış olmasından kaynaklanmaktadır; Bryce, 2005: 230
- ^ Brandau & Schickert, s. 234-5; Bryce, s. 239-40; Klengel, s. 217.
- ^ (İngilizce) www.hittitemonuments.com/sirkeli 2 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Nowicki, H. (1983) "Der hurritiche Name des Muwatalli," Hethitica 5, s. 111-8.
- ^ Halpasulupi tahminen daha büyüktür dolayısıyla Muvatalli'den önce ölmüş olduğu düşünülmektedir.
- ^ Cammarosano, M. (2010) "Tanuhepa: A Hittite Queen in Troubled Times," Mesopotamia 45, s. 47-64.
- ^ Houwink ten Cate, Ph. H. J. (1994) "Urhi-Tessup revisited," 'Bibliotheca Orientalis' 51, s. 233-59
- ^ Gurney, O. R. "Ulmi-Tešup Treaty," 'Anatolian Studies' 43, s. 13-28; Bryce, 2005 s. 270-1
