IBM anaçatı bilgisayarları

IBM anaçatı bilgisayarları (İngilizce: mainframe computer), 1952'den beri IBM tarafından üretilen büyük bilgisayar sistemleridir. 1960'lar ve 1970'lerde IBM bilgisayar pazarına 7000 serisi ve daha sonraki System/360 ve ardındaki System/370 ile birlikte hükmediyordu. IBM'in mevcut kurumsal bilgisayarlar serisindeki anaçatı bilgisayarları System/360'ın temel tasarımının geliştirilmiş halidir.

İlk ve ikinci nesil

1952'den 1960'ların sonunda doğru IBM, IBM 700/7000 olarak bilinen birkça büyük bilgisayar modeli üretti ve pazarladı. Birinci nesil 700 serisinin tasarımı elektron tüplerine dayansa da ikinci nesil 7000 serisinde transistörler kullanılmıştır. Bu makineler IBM'in elektronik veri işleme (EDP, İngilizce: electronic data proccessing) üzerindeki hakimiyetine olanak sağladılar. IBM'in biri mühendislik ve bilimsel kullanım için olan modelleri (701, 704, 709, 7030, 7090, 7094, 7040, 7044) ve biri ticari veya veri işleme kullanımı için modelleri (702, 705, 705-II, 705-III, 7080, 7070, 7072, 7074, 7010) olmak üzere iki model sınıfı vardı. Bu iki model sınıfı, bilimsel ve ticari amaçlı olanlar, çoğunlukla yaygın çevre birimleri kullanıyordu ama bu birimler tamamıyla farklı komut kümelerine sahipti hatta her bir sınıfın içinde bile uyumsuzluklar mevcuttu.

IBM başlangıçta müşterilerinin kendi yazılımlarınını kendilerinin yazmasını umarak bilgisayarlarını herhangi bir yazılım olmadan satıyordu. Bu programlar her seferde bir kere olmak üzere el ile başlatılıyordu. IBM sonradan Fortran, COMTRAN ve daha sonradan da COBOL gibi yeni geliştirilmiş yüksek seviye programlama dilleri için derleyiciler sağlamaya başladı. IBM bilgisayarlar için ilk işletim sistemleri teknisyenleri programları el ile hazırlarken çok pahalı olan (1950'lerin ortalarında 2 milyon dolar değerindelerdi) makinelerinin boşta durmasını istemeyen IBM müşterileri tarafından yazıldı. Bu işletim sistemleri daha çok planlanmış girdi kuyrukları idi. Genellikle gerçek kullanım için kullanılmış ilk işletim sisteminin 1956'da General Motors'un araştırma bölümü tarafından üretilen GM-NAA I/O olduğu düşünülmektedir. IBM, GM-NAA I/O'un ardıllarından birini (SHARE İşletim Sistemi) iyileştirmiş ve müşterilerine IBSYS adı altında sundu. Yazılım daha karmaşıklaştıkça ve büyüdükçe yazılımı birçok farklı tasarım için desteklemek külfetli hale gelmeye başladı. Bu ve bunun gibi birçok etken IBM'i System/360 ve işletim sistemini geliştirmesinde neden oldu.

İkinci nesil (transistör tabanlı) ürünler IBM'in işinin dayanak noktasıydı ve IBM System/360'ın tanıtımınından birkaç yıl sonra da onları yapmaya devam etti. (Bazı IBM 7094 modelleri 1980'lerde hizmette kalmaya devam etmiştir.)

Daha küçük makineler

System/360'dan önce, IBM ana makine olarak değerlendirilmeyen daha küçük ölçekteki bilgisayarlar da satıyordu yine de günümüz seviyelerine göre hâlâ hantal ve pahalılardı. Bunlar arasında:

IBM 650 (elektron tüpü ile oluşturulmuş mantık devreleri, ondalık mimari, tambur hafıza, iş ve bilimsel kullanım odaklı)
IBM 305 RAMAC (elektron tüpü ile oluşturulmuş mantık devreleri, sabit sürücü ile depolama özellikli ilk bilgisayar, bkz.: İlk IBM sabit sürücüleri)
IBM 1400 serisi (kurumsal veri işleme; çok başarılıydı bundan dolayı birçok 1400 çevre birimi 360 modellerinde kullanıldı.)
IBM 1620 (ondalık mimari, mühendislik, bilimsel ve eğitim amaçlı kullanım)

Birçok yazılımın tekrar yazılması gerektiğinden ötürü IBM, müşterilerinin küçük makinelerini ana makinelere yükselttirmekte zorluklar yaşayordu. 7010 modeli 1962'de anaçatı bilgisayar boyutunda bir 1410 olarak tanıtıldı. Daha sonraki System 360 ve 370'ler 1400 makinelerinin yazılımlarını bir öykünücü ile çalıştırabiliyordu. Farklı bir komut kümesine sahip masaüstü boyutunda bir makine olan IBM 1130, 1620'nin doldurduğu boşluğu almak için System/360 ile eşzamanlı olarak piyasaya sürüldü. IBM 1130, System/360 gibi EBCDIC karakter kodlamasını kullanıyordu ve çoğunlukla görece gerektiğinde büyük makinelere uyumlanması daha kolay olan Fortran ile programlanıyordu.

IBM, S/360'dan sonra daha küçük makineler de tanıttı. Bunlar arasında:

IBM System/7 (yarı iletken hafıza, işlem denetimi)
IBM Series/1
IBM 3790
IBM 8100
IBM System/3 (96 sütunlu delikli kartlar tanıtıldı)

Orta seviye bilgisayar IBM tarafından anaçatı bilgisayarlar ve mikrobilgisayarlar arasındaki bir yere tekabül eden bilgisayar sistemi sınıfı için kullanılan bir adlandırımdı.