I. Fraates
| I. Fraates Partça: 𐭐𐭓𐭇𐭕 | |
|---|---|
| Arsakes | |
 Bir Part hükümdarının sikkesi, muhtemelen I. Fraates. 185-132 MÖ arası Hecatompylosta basılmıştır | |
| Arsakes Hanedanı kralı | |
| Hüküm süresi | 170/168-165/64 MÖ |
| Önce gelen | Priapatius |
| Sonra gelen | I. Mithridatis |
| Ölüm | 165/64 MÖ |
| Babası | Priapatius |
| Dini | Zerdüştçülük |
I. Fraates, (Partça: 𐭐𐭓𐭇𐭕 Frahāt) MÖ 170/168'den MÖ 165/64'e kadar Arşak hanedanının kralıdır. Mardialılara boyun eğdirmiş, Elburz Dağları'ndaki topraklarını fethetmiş ve Hyrkania'yı Selefkî İmparatorluğu'ndan geri almıştır. MÖ 165/64'te ölmüş ve yerine varisi olarak atadığı kardeşi I. Mithridatis (h. 165 - 132 BC 165/64 ) geçmiştir.
İsim
[değiştir | kaynağı değiştir]Phraátēs (Grekçe: Φραάτης) Partça Frahāt (𐭐𐭓𐭇𐭕) adının Yunanca çevirisidir ve kendisi de Eski İranca *Frahāta- ("kazanılan") kelimesinden gelmektedir.[1] Günümz Farsça versiyonu Farhād'dur (Farsça: فرهاد).[2]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Fraates, Part hükümdarı II. Arsakes'in yeğeni Priapatius'un (h. 191 - 176 BC) en büyük oğludur.[3] Fraates'in Mithridatis, Bagasis ve Erdevân adında üç erkek kardeşi daha vardır.[4] Nisa'dan elde edilen yeni epigrafik kanıtlar, Priapatius'un MÖ 170'teki ölümünden sonra yerine iki yıl boyunca kısa bir süre hüküm süren IV. Arsakes adlı belirsiz bir kişinin geçmiş olabileceğini öne sürmektedir.[4][5] Ancak bu, tarihçi Marek Jan Olbrycht tarafından reddediliyor ve bunu "tamamen spekülasyon" olarak nitelendiriyor.[6] II. Arsakes'in 208 yılında Yunan Selefkî İmparatorluğu'na karşı yenilgisinden bu yana Partlar onların ikinci dereceden müttefiki olmuşlardı.[7] Ancak MÖ 180'lerde Selefkîlerin gerilemesiyle Partlar eski özerkliklerinin çoğunu yeniden ele geçirebildiler.[8]
Hükümdarlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 165'in başlarında Fraates, doğuda Hyrkania ve güneybatıda Media sınırındaki Elburz Dağları'nda yaşayan bir grup insan olan güçlü Mardialılara (Amardianlar olarak da bilinir) saldırdı.[9][10] Coğrafi konumları nedeniyle Mardialılar, Hyrcania ve Batı Parthia'dan Batı İran'a kadar uzanan ticaret yollarına tehdit oluşturabiliyorlardı. Saldırı muhtemelen Partların İran'daki nüfuz alanlarını genişletme ve Hyrcania üzerinde güvenli kontrol sağlama çabalarının bir parçasıydı. Partların asıl arzusu Media Rhagiane'den başlayarak Medya'yı fethetmekti.[9] Fraates'in Mardialılara saldırısı başarılı oldu ve Hazar Kapıları'nın yanı sıra Medyan metropolü Rhaga'ya yakın olan Charax şehrini de ele geçirdi.[11] Ayrıca Hyrcania'yı Selefkîlerden geri aldı.[10] Hazar Kapılarını korumak için bir grup Mardialıyı Charax'a sürgün ettirdi[12][13] ve Parthia'daki Tapuryalıları Hazar kıyılarına sürgün ettirdi, bu da tarihi Taberistan bölgesinin adının ortaya çıkmasına neden oldu.[13][14] Fraates'in fetihleri, haleflerinin Part krallığını daha da genişletmesinin yolunu açtı.[11]
Fraates'in batıya yayılması, Partlar ve Selefkîler arasındaki geleneksel statükonun ihlaliydi. Bu dönemde Selefkîler Yahudiye'yi işgal edilmişti, bu da Fraates'in Selefkîlerin yanıt veremediği bir dönemde kasıtlı olarak seferini düzenlediğini gösteriyor. Selefkî kralı IV. Antiohos (h. 175 - 164 BC ) Partlara karşı bir misilleme kampanyası düzenlemeye hazırlanmak için Yahudiye'den ayrıldı, ancak MÖ 164'ün sonunda Gabae yakınlarında muhtemelen hastalık nedeniyle öldü. Halefi dokuz yaşındaki V. Antiohos (h. 164 - 161 BC) saltanatı çatışmalar, siyasi entrikalar ve Roma etkisiyle damgasını vurduğu için Partlara odaklanamadı.[15]
Fraates, özellikle kardeşi Mithridates'i halefi olarak atadı. Orta Asya göçebeleri arasında bir hükümdarın yerine oğlu yerine erkek kardeşinin geçmesi yaygın bir durumdu. Bu uygulama, göçebe kökenleri nedeniyle Arşaklar arasında da varlığını sürdürmüş olabilir.[9] 2. yüzyıl Romalı tarihçi Justinus'un bir pasajı, Priapatius'un Fraates'in halefi olarak Mithridatis'i seçtiğini öne sürüyor. Olbrycht, hükümdarlığının kısa olması nedeniyle Fraates'in tek başına oğulları yerine kardeşini seçemeyeceğini belirterek bu teoriyi destekliyor.[12] Justinus, I. Fraates için ülkenin çıkarlarının oğullarının çıkarlarından daha önemli olduğunu belirtiyor, bu da babasının verasetle ilgili verdiği kararı desteklediğini gösteriyor.[9] I. Fraates, MÖ 165 veya 164'te öldü ve yerine I. Mithridatis geçti.[16][17][5]
Madeni para
[değiştir | kaynağı değiştir]Fraates döneminde basılan madeni paralar seleflerininkilerle aynıydı. Ön yüzde sakalsız olan ve Ahameniş satrapları tarafından da giyilen, kyrbasia olarak bilinen yumuşak bir başlık takan Arşak hükümdarı tasvir edilmiştir.[18][19] Arka tarafta İran binici kostümü giymiş oturan bir okçu vardır.[20][21]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Schmitt 2005.
- ^ Kia 2016, s. 160.
- ^ Olbrycht 2021, s. 223.
- ^ a b Overtoom 2020, s. 153.
- ^ a b Ellerbrock 2021, s. 28.
- ^ Olbrycht 2021, s. 223 (see note 87).
- ^ Overtoom 2020, s. 129.
- ^ Overtoom 2020, ss. 146, 152.
- ^ a b c d Olbrycht 2021, s. 224.
- ^ a b Overtoom 2020, s. 160.
- ^ a b Olbrycht 2021, s. 225.
- ^ a b Olbrycht 2021, ss. 224–225.
- ^ a b Brunner 1983, s. 766.
- ^ Minorsky, Bosworth & Vasmer 1991, s. 935.
- ^ Overtoom 2020, ss. 159–160.
- ^ Overtoom 2020, s. 154.
- ^ Olbrycht 2021, s. 233.
- ^ Rezakhani 2013, ss. 767, 769.
- ^ Strootman 2017, ss. 187–188 (ayrıca not 50'ye bakınız).
- ^ Sinisi 2012, s. 280.
- ^ Curtis 2012, s. 68.
- Genel
- Brunner, Christopher (1983). "Geographical and Administrative divisions: Settlements and Economy". Yarshater, Ehsan (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(2): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 747-778. ISBN 0-521-24693-8.
- Curtis, Vesta Sarkhosh (2012). "Parthian coins: Kingship and Divine Glory". The Parthian Empire and its Religions
. ss. 67-83. ISBN 978-3-940598-13-4. - Ellerbrock, Uwe (2021). The Parthians: The Forgotten Empire. Oxford: Routledge. ISBN 978-0-367-48190-2.
- Minorsky, Vladimir; Bosworth, C. E.; Vasmer, R (1991). "Māzandarān". Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Pellat, Ch. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume VI: Mahk–Mid (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ISBN 978-90-04-08112-3.
- Olbrycht, Marek Jan (2021). Early Arsakid Parthia (ca. 250-165 B.C.). Brill. ISBN 978-90-04-46075-1.
- Overtoom, Nikolaus Leo (2020). Reign of Arrows: The Rise of the Parthian Empire in the Hellenistic Middle East. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-088832-9.
- Kia, Mehrdad (2016). The Persian Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]. ABC-CLIO. ISBN 978-1-61069-391-2.
- Rezakhani, Khodadad (2013). "Arsacid, Elymaean, and Persid Coinage". Potts, Daniel T. (Ed.). The Oxford Handbook of Ancient Iran. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-973330-9.
- Strootman, Rolf (2017). "Imperial Persianism: Seleukids, Arsakids and Fratarakā". Strootman, Rolf; Versluys, Miguel John (Ed.). Persianism in Antiquity. Franz Steiner Verlag. ss. 177-201. ISBN 978-3-515-11382-3.
- Schmitt, Rüdiger (2005). "Personal Names, Iranian iv. Parthian Period". Yarshater, Ehsan (Ed.). Encyclopædia Iranica, Online Edition (İngilizce). Encyclopædia Iranica Foundation.
- Sinisi, Fabrizio (2012). "The Coinage of the Parthians". Metcalf, William E. (Ed.). The Oxford Handbook of Greek and Roman Coinage. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-530574-6.
