Hansel ve Gretel

Kötü kalpli cadı, Hansel ve Gretel'i karşılıyor. Ressam Arthur Rackham, 1909.

Hansel ve Gretel (Almanca: Hänsel und Gretel), Grimm Kardeşler ve onlardan da önce Giambattista Basile tarafından uyarlanan bir masal. Alman kökenli olduğu öne sürülür.

Grimm Kardeşler'in öyküsü, 19. yüzyıl orta sınıf okurları için hoş bir fabl olarak kaleme alınmıştı. Ancak hikâyenin özgün hali, büyük ihtimalle Orta Çağ hayatının zorluklarına karşı bir nasihatti. Açlık, savaş, salgın hastalıklar ve diğer sebeplerle çocukları ormanda bırakmak, özellikle geç Orta Çağ dönemindeki kriz sırasında bilinen bir uygulamaydı. Pek çok eleştirmen, mesela Jack Zipes ve Maria Tatar, masalın açlık nedeniyle meydana gelen gerçek terk edilme vakalarından esinlenerek ortaya çıktığını öne sürdüler. Masalda açıkça verilen mesaj, yabancıların görünürdeki cömertliklerine aldanmamakdır.

Grimm Kardeşler'in masalının ilk baskısında oduncunun eşi üvey anne değil annedir. Anne, kocasını öz çocuklarını terk etmeye ikna eder. Bu değişiklik, çocukların masaldan rahatsız olmaması için özellikle yapılmış gibidir.

Çocuklar cadıyı öldürdükten sonra anne veya üvey annenin de ölmüş görünmesi, pek çok yorumcuya göre anneyle cadının aynı kadın olduğunu veya aralarında bir bağ olduğunu ima etmektedir. Gerçekten de bir Rus masalında fakir bir oduncunun eşi kötü kalpli üvey anne, üvey kızına ormana gidip ablasından lamba istemesini söyler, ancak kardeş gerçekte bir cadı, yamyam Baba Yaga'dır. Bu tür hikâyelerde çocukların kaybolması ve kurnazlıkları sayesinde kurtulmaları dışında, ortak bir nokta yemekle ilgili olmalarıdır: Üvey anne açlıktan korkmaktadır, cadının evi yiyecekten yapılmıştır, çocukları yemek istemektedir.

Konu

Otto Kubel (1868 – 1951)

Hansel ve Gretel, fakir bir oduncunun çocuklarıdır. Oduncunun karısı (bazen çocukların annesi, bazen de üvey annesi olarak anlatılır) aç kalmaktan korktuğu için eşini çocukları ormana götürüp bırakmaya razı eder. Planı duyan Hansel ve Gretel, eve dönüş yolunu bulabilmek için beyaz çakıltaşları biriktirir. Çocuklar geri dönünce anneleri babayı bir kez daha aynı şeyi yapmaya razı eder. Ama bu kez çocukların yol işaretlemek için ellerinde sadece ekmek kırıntıları vardır. Maalesef orman hayvanları kırıntıları yer, böylece Hansel ve Gretel kaybolurlar. (Hikâye buraya kadar Perrault'nun Le Petit Poucet'siyle aynıdır)

Çocuklar ormanın derinliklerinde şekerden yapılmış bir kulübeyle karşılaşırlar. Dayanamayıp kulübeyi yemeye başlarlar. Kulübenin sahibi olan yaşlı bir kadın onları içeri davet eder ve yemek ikram eder. Masa şekerleme, fıstık, kek ve diğer tatlılarla doludur. Ancak kadın, aslında kulübeyi çocukları cezbetmek için inşa etmiştir, amacı onları şişmanlatıp yemektir. Hansel'i bir kafese kapatır ve Gretel'i hizmetçi yapar. Gretel'e Hansel'i zorla beslemesini emreder. Çaresiz Gretel ağlamaya başlar ve emirleri yerine getirir. Hansel, kafeste daha önce kalan bir çocuğa ait ince bir kemik bulur. Hansel'in yenecek kadar şişmanlayıp şişmanlamadığını anlamak isteyen cadı, parmağını dışarı uzatmasını isteyince o bu kemiği uzatır. Cadı çok yaşlıdır ve iyi görememektedir, bu nedenle Hansel'in parmak yerine kemik uzattığını anlamaz. Günler geçer, ama cadı Hansel'in hiç şişmanlamadığını zanneder. Bir gün kızar ve şişman olsa da olmasa da onu yemeye karar verir. Gretel'e fırına tırmanıp kızıp kızmadığına bakmasını söyler. Gretel, cadının kendisini pişireceğini tahmin eder, onu kandırıp fırına girmesini sağlar ve arkasından kapağı kapatır.

Cadının evindeki mücevherleri alan çocuklar babalarının evine dönerler ve o günden sonra aileleriyle birlikte hep mutlu kalırlar.

Kültürel etkileri

Hansel ve Gretel'in evlerine dönüş yolunu bulmak için kullandıkları ekmek kırıntısı yöntemi, bugün yazılım programları ve web sayfalarında, kullanıcıların bulundukları sayfayı gösteren ve program içinde rahat gezinmelerini sağlayan "breadcrumb" gezinti elemanının geliştirilmesine ilham olmuştur.