Geta (ayak giyimi)
Geta (下駄), takunya ve parmak arası terliğe benzeyen bir Japon sandaletidir. Yükseltilmiş bir ahşap tabana sahip olup bir kumaş tel ile ayağa tutturulmuştur.
Kimono veya yukatanın altına giyilir. Kimonoyu yerden yukarıda tutarak yere değip kirlenmesini önler. Ayrıca, Japon kültüründe evlere girerken ayakkabı çıkarma adeti olduğundan, bu sandaletler, evlere girip çıkarken bağcıklı ayakkabılara göre daha pratiktir.[1] Günümüzde sumo güreşçilerinin geta giydikleri görülebilir. Geta ike yürürken, bir tıkırtı duyulur ve giyen kişinin gelişini görmeden bu sesi işiterek yaklaşmakta olduğunu anlamak mümkündür.[2]
Çoğu geta, dai denilen ahşap bir tabandan ve onun altında, ha adı verilen, ayakkabının ön tarafına yakın yerleştirilmiş iki küçük çıkıntıdan oluşur. Ha diş anlamına gelir. Getaların genelde iki dişi olsa da, bir veya üç dişli getalar da vardır.[3] Getanın üst yüzeyinde, giyenin baş parmağı ile ikinci parmağı arasına kumaş bir parmak arası, hanao, oturur.
Türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Klasik geta, koma-geta (駒下駄) olarak da bilinir. Genellikle pavlonya ağacından yapılır. Erkeklerinki genellikle dikdörtgen şeklindedir, kadınlarınkinin ise genellikle oval kıvrımları vardır.[4]
Öne doğru eğimli olan getalar, senryou-geta (千両下駄) veya nomeri-geta (のめり下駄) olarak adlandırılır. Bunlarla yürümek, koma-geta ile yürümekten daha kolaydır.[4]
Çağdaş bir tasarımı olan, yüksekliği daha az ve tabanı daha büyük ve kaymaz nitelikte olan getalar, ukon-geta (右近下駄) olarak adlandırılır. Gençlerin giymeyi tercih edeceği türden olan bu getalar, aynı normal sandalet gibi giyilir.
Ashi-da (足駄) veya uzun geta, diğer getalardan çok daha basit bir hanao'ya sahip olan ve yüksekliği çok daha fazla olan getalardır. Geçmişte erkek öğrenciler arasında popülerdi ve klasik okul üniformasının altına giyilirdi.[4]
Pokkuri geta, (ぽっくり下駄) veya okobo-geta, diğer getalar gibi dişlere sahip değildir ve bunun yerine tasarım eğimli blok şeklindedir.[4] Tatami ile kaplanmış ve siyah veya beyaz renkli, tabanı yüksektir. Diğer isimleri Okobo, Koppori ve Kobokobo'dur. Geçmişte maikolar (geyşaların çırakları) tarafından giyilirdi. Günümüzde genç kızlar tarafından, yürürken hoş bir tıkırtı sesi çıkarması sebebiyle tercih edilir[2] ve özellikle shici-go-san ve Yetişkinler Günü'nde giyilir.
Diğer getalar arasında yağmurda kullanılan koshi geta, karda yürürken kullanılan yuki geta, bahçelerde kullanılan niwa geta ve sudan deniz yosunu toplayan insanlar tarafından kullanılan nori geta yer alır.[2]
Tarihçesi
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Geta, Yayoi döneminden (M.Ö. 300-M.Ö. 300) bu yana bilinmektedir. Pirinç tarlalarında çalışırken yüksek düzeyde hareket kabiliyeti için kullanılmış, bu nedenle Ta-Geta (tarla getası) olarak adlandırılmıştı. Ta-geta, ayakkabıdan çok, bir tür çiftlik gereci olarak düşünülüyordu. Ta-geta'larda ha yoktu ve kumaş yerine samandan yapılmış hanoa vardı. Balıkçılar ise nezura geta olarak bilinen, balık avı sırasında kolaylık sağlayan sivri tabanları olan bir tür geta giyerdi. Heian döneminde (M.Ö. 794-M.Ö. 1185) ayak giyimi olarak geta yerine zouri denilen saman sandaletler tercih edildi. Edo döneminde (M.Ö. 1603-M.Ö. 1868) getalara olan ilgi arttı. Getalar, hem iş için hem şıklık amaçlı giyilmeye başlandı. İki yüzden fazla geta stili ortaya çıktı. Modern zamanlarda da getalar moda olduğu için giyilmeye devam etti.[5]
Getaları sıradan insanlar da giyiyor olduğu halde, geta, Oiran (花魁) adı verilen yüksek rütbeli fahişeler ile ilişkilendirilir. Oiranlar, kimono veya yukatalarının altına inanılmaz derecede uzun getalar giyerek geçit törenine katılırlardı. Geyşa ve maikolar getalarını tabi denilen geleneksel Japon çorabı ile giyerken, oiranlar yaz kış çorapsız giyerlerdi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Geta (下駄): History of Traditional Japanese Sandals | Seishou". Seishou - Ikeda & Matsuzaki (İngilizce). 7 Temmuz 2023. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2024.
- ^ a b c Hoa, Thanh (16 Temmuz 2024). "What Are Traditional Japanese Sandals?" (İngilizce). 16 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2024.
- ^ "Geta". Japanese Traditional Clothing (İngilizce). 25 Mayıs 2020. 27 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2024.
- ^ a b c d "What are Geta? 16 Things to Know about Japanese Sandals". Japan Objects (İngilizce). 5 Aralık 2023. 26 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2024.
- ^ "Geta". Japanese Traditional Clothing (İngilizce). 25 Mayıs 2020. 4 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2024.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Wafuku blog about geta2 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Names and descriptions of all the types of Japanese geta, with photos.
- Japan Footwear Museum(Japonca)
- The history of Japanese Geta Sandals
 | Giysi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |