İçeriğe atla

Güvenli seks

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Erkek (veya "haricî") prezervatifler, vücut boşluklarına yerleştirilirken daha güvenli seks için penisi (veya parmakları veya diğer vücut parçalarını) örtmek için kullanılabilir.
Diş hekimliğinde kullanılan lastik örtüler vulva veya anüs ile sırasıyla cunnilingus veya anilingus yoluyla etkileşimde bulunurken güvenli seks için kullanılabilir.
Kadın prezervatifleri ("dâhilî" prezervatifler), daha güvenli seks için alıcı ortaklar tarafından kullanılabilir.

Güvenli seks, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların (CYBE), özellikle HIV'in bulaşma veya kapma riskini azaltmak için çeşitli yöntemler veya gereçleri (prezervatif gibi) kullanan cinsel aktivitedir.[1] "Güvenli seks", güvenli seks uygulamalarından bazılarının CYBE risklerini tamamen ortadan kaldırmadığını göstermek için bazen daha güvenli seks veya korunmalı seks olarak da adlandırılır. Aynı zamanda, gebeliği önlemeyi amaçlayan ve bazen CYBE risklerini azaltabilen veya ve azaltamayan yöntemleri tanımlamak için kullanılır.

"Güvenli seks" kavramı 1980'lerde küresel AIDS salgınına ve muhtemelen ABD'deki AIDS krizi özelinde bir yanıt olarak ortaya çıktı. Güvenli seksi teşvik etmek, cinsel eğitim ve CYBE önlemenin, özellikle yeni HIV enfeksiyonlarını azaltmanın temel amaçlarından biridir. Güvenli seks, CYBE bulaşma riskini azaltmayı amaçlayan bir zarar azaltma stratejisi olarak kabul edilir.[2][3]

Bazı güvenli seks uygulamaları (prezervatif gibi) doğum kontrolü (kontrasepsiyon) olarak da kullanılabilmekle birlikte kontrasepsiyonların çoğu cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamaz. Benzer şekilde, partner seçimi ve düşük riskli seks davranışı gibi bazı güvenli seks uygulamaları[Örnek gerek] etkili bir doğum kontrol şekli olmayabilir.

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sifiliz ve belsoğukluğu gibi CYBE'lerden kaçınmak için stratejiler yüzyıllardır var olmasına ve "güvenli seks" terimi 1930'ların başında mevcut olmasına rağmen, CYBE riskinin azaltılmasına atıfta bulunmak için terimin kullanımı ABD'de 1980'lerin ortalarına kadar uzanmaktadır. Güvenli seks kavramı HIV/AIDS krizine yanıt olarak ortaya çıkmıştır.[4][5]

HIV virüsünün izole edilmesinden ve adlandırılmasından bir yıl önce, Sisters of Perpetual Indulgence'ın San Francisco bölümü, şehrin eşcinsel erkek nüfusu arasında yaygın görülen CYBE endişesi ile Play Fair! adlı küçük bir broşür yayınladı. Özellikle daha sonra ileri HIV hastalığının (veya AIDS) semptomları olarak anlaşılacak olan hastalıkları Kaposi sarkomu ve pnömokist pnömonisi olarak adlandırdı. Yayımlanan broşür; kaçınma, prezervatifler, kişisel hijyen, kişisel kayganlaştırıcıların kullanımı ile CYBE testi ve tedavisi dahil olmak üzere bir dizi güvenli seks uygulamalarını savundu. Kişisel ve sosyal sorumluluğu vurgularken gündelik, seks-pozitif bir yaklaşım benimsedi. Mayıs 1983'te — aynı ayda Fransa'da HIV izole edildi ve adlandırıldı — New York merkezli HIV/AIDS aktivistleri Richard Berkowitz ve Michael Callen How to Have Sex in an Epidemic: One Approach kitapçığında benzer tavsiyeler yayınladılar. Her iki yayında da "güvenli seks" terimi kullanılmadı, ancak her ikisinde de artık CYBE (HIV dahil) risklerini azaltmak için standart tavsiyeler olan öneriler yer aldı.[6][7][8]

Prezervatif kullanımını teşvik eden bir poster.

Güvenli seks, CYBE riskinin azaltılmasının bir biçimi olarak 1984 gibi erken bir tarihte The Intelligencer adlı Britanya yayınında yer almıştı: "Hedef, güvenli seks ve AIDS eğitimi ile ilgili mesajlarla yaklaşık 50 milyon kişiye ulaşmaktır.".[5]

Güvenli seks bireyler tarafından hem hamilelik hem de HIV/AIDS veya diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korunmaya atıfta bulunmak için kullanılmasına rağmen, terim HIV/AIDS salgınına yanıt olarak doğmuştur. Güvenli seks teriminin 1984 yılında profesyonel literatürde, HIV/AIDS'in eşcinsel ve biseksüel erkekler üzerindeki psikolojik etkisi üzerine bir makale içeriğinde kullanıldığına inanılmaktadır.[9]

Lezbiyenlere yönelik bir poster "Düşük risk, risk değildir" derken "Daha güvenli seks" ifadesini kullanmakta.

Bir yıl sonra, aynı terim The New York Times'taki bir makalede ortaya çıktı. Bu makale çoğu uzmanın AIDS hastalarına güvenli seks yapmalarını önerdiğini vurgulamıştır. Kavram; cinsel partnerlerin sayısını sınırlamak, profilâktik kullanmak, vücut sıvısı değişiminden kaçınmak ve yüksek riskli cinsel davranışların inhibisyonunu azaltan uyuşturucuların kullanımına direnmeyi içermekteydi.[10] Ayrıca, 1985 yılında, ilk güvenli seks kuralları 'Cinsel Sorumluluklar Koalisyonu' tarafından oluşturulmuştur. ] Bu yönergelere göre güvenli seks, anal veya oral seks yaparken de prezervatif kullanılarak uygulanmıştır.

Güvenli seks terimi öncelikle erkekler arasındaki cinsel aktiviteye atıfla kullanılmasına rağmen, kavram 1986'da genel nüfusa yayılmıştır. Üniversite öğrencileri arasında güvenli seks uygulamalarını teşvik etmek amacıyla çeşitli programlar geliştirilmiştir. Bu programlar, prezervatif kullanımını teşvik etmeye, partnerin cinsel geçmişi hakkında daha iyi bir bilgiye ve cinsel partnerlerin sayısını sınırlamaya odaklanmıştır. Bu konuyla ilgili ilk kitap aynı yıl yayımlanmıştır. Kitabın adı "Safe Sex in the Age of AIDS" idi, 88 sayfadan oluşmaktaydı ve cinsel yaşama dair hem olumlu hem de olumsuz yaklaşımlar anlatılmaktaydı. Cinsel davranış ya güvenli olabilir (öpüşme, sarılma, masaj, vücuttan vücuda sürtünme, karşılıklı mastürbasyon, teşhircilik, telefonda seks ve ayrı seks oyuncaklarının kullanımı), muhtemelen güvenli olabilir (prezervatif kullanımı), güvensiz olabilir.[10]

1997'de bu konunun uzmanları prezervatiflerin en erişilebilir güvenli seks yöntemi (kaçınmanın yanı sıra) olarak kullanılmasını teşvik etmişlerdi ve prezervatif içeren TV reklamları için çağrıda bulunmuşlardı. Aynı yılda, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Katolik Kilisesi, prezervatiflerin listelendiği kendi "daha güvenli seks" kurallarını yayınladı; ancak iki yıl sonra Vatikan iffet ve heteroseksüel evliliği baskısında bulundu ve Amerikan Katolik piskoposlarının kurallarına saldırdı.

Kaliforniyalı uzmanlar tarafından 2006 yılında yapılan bir çalışma, güvenli seksin en yaygın tanımlarının prezervatif kullanımı (görüşülen deneklerin %68'i), kaçınma (görüşülen deneklerin %31.1'i), tek eşlilik (görüşülen deneklerin %28.4'ü) ve güvenli partner (görüşülen kişilerin %18.7'si) olduğunu göstermiştir.[10]

Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nde daha güvenli seks terimi, çeşitli cinsel aktivitelerde cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların bulaşma riskinin bir süreklilik olduğunu yansıtan sağlık çalışanlarınca daha fazla kullanım kazanmıştır. Güvenli seks terimi hâlâ Birleşik Krallık,[11] Avustralya ve Yeni Zelanda'da yaygın olarak kullanılmaktadır.

"Daha güvenli seks" teriminin herhangi bir türde cinsel etkinliğin belirli derecede risk taşıdığını bireylere belirgin hale getirebileceğinden daha agresif bir terim olduğu düşünülmektedir.

Güvenli aşk terimi, özellikle Fransız Sidaction tarafından, bir prezervatif cebi ve tasarımında kırmızı kurdele sembolünü içeren, hayırseverlik amacıyla satılan erkek külotlarının tanıtımında kullanılmıştır.

Uygulamalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Cinsel sağlık eğitimcileri ve halk sağlığı kurumları tarafından çeşitli güvenli seks uygulamaları sıklıkla önerilmektedir. Bu uygulamaların birçoğu CYBE bulaşma veya kapma riskini azaltabilir (ancak tamamen ortadan kaldırmaz).

Telefonda seks, sanal seks ve seksting

[değiştir | kaynağı değiştir]

Cinsel partnerlerin cilt veya vücut sıvılarıyla doğrudan temas etmeyen, cinsel yolla bulaşan riskler taşımayan ve bu nedenle güvenli seks biçimleri olan telefonda seks, siber seks ve seksting gibi cinsel faaliyetlerdir.[12]

Nüfuz edici olmayan seks

[değiştir | kaynağı değiştir]
Penisin el ile uyarılması, suluboya, Johann Nepomuk Geiger, 1840.

Penis penetrasyonunun olmadığı, "nüfuz edici olmayan seks", "penetran olmayan seks" veya "dış ilişki" olarak adlandırılan bir dizi cinsel eylem, CYBE risklerini önemli ölçüde azaltabilir. Penetran olmayan seks, öpüşme, karşılıklı mastürbasyon, sürtünme veya okşama gibi uygulamaları içermektedir.[13][14] Batı Avustralya Sağlık Bakanlığı'na göre, bu cinsel uygulama hamileliği ve çoğu CYBE'yi önleyebilmektedir. Bununla birlikte, nüfuz edici olmayan seks, herpes ve insan papilloma virüsü gibi deriye temas yoluyla bulaşabilecek enfeksiyonlara karşı koruma sağlamayabilir.[15] Karşılıklı veya eşli mastürbasyon, özellikle seks partnerleri ile vücut sıvılarının paylaşılması veya cilt teması söz konusu ise bazı CYBE riskileri taşıyabilir, ancak riskler diğer birçok cinsel aktiviteye göre önemli ölçüde düşüktür.[12]

Prezervatif, lastik örtü, eldiven

[değiştir | kaynağı değiştir]

Prezervatif, lastik örtü ve tıbbî eldivenler gibi bariyerler, vücut sıvılarıyla bulaşmayı (kan, vajinal sıvı, meni, rektal mukus gibi) ve CYBElerin diğer bulaşma yollarını (cilt, saç ve paylaşılan nesneler gibi) önleyebilir.

Erkek prezervatifinin penise takılışı.
  • Haricî prezervatifler cinsel penetrasyon veya stimülasyon sırasında penisi, elleri, parmakları veya diğer vücut kısımlarını örtmek için kullanılabilir. Sıklıkla lateksten üretilirler ve ayrıca poliüretan ve poliizopren dahil sentetik malzemelerden de yapılabilirler.
  • dâhilî prezervatifler (kadın prezervatifleri olarak da bilinir) cinsel penetrasyondan önce vajinaya veya anüse yerleştirilir. Bu prezervatifler poliüretan veya nitrilden üretilir. Haricî ve dâhilî prezervatifler aynı anda kullanılırsa, cinsel aktivite sırasında malzemeler arasındaki sürtünme nedeniyle yırtılabilirler.
  • lastik örtü (esasında diş hekimliğinde kullanılır) oral sekse girerken korunmak için kullanılan bir lateks tabakasıdır. Genellikle cunnilingus sırasında ağız ve vulva arasında veya anal-oral seks sırasında ağız ve anüs arasında bir bariyer olarak kullanılır.
  • Tıbbî eldivenler, lateks, vinil, nitril veya poliüretandan üretilirler ve oral seks sırasında geçici bir lastik örtü olarak kullanılabilir veya penetrasyon veya mastürbasyon gibi cinsel uyarılma sırasında elleri, parmakları veya diğer vücut kısımlarını örtebilir.[16][17]
  • Prezervatifler, lastik örtüler ve eldivenler, cinsel uyarılma veya penetrasyon sırasında dildo gibi seks oyuncaklarını örtmek için de kullanılabilir. Bir seks oyuncağı birden fazla vücut açıklığı veya partnerde kullanılacaksa, yüzeyini sarmak için bir prezervatif, lastik örtü veya eldiven kullanılabilir ve oyuncak çıkarıldıktan sonra değiştirilebilir.

Yağ bazlı kayganlaştırma, lateks prezervatiflerinin, lastik örtülerin veya eldivenlerin yapısını bozarak CYBE koruması için etkinliklerini azaltabilir.[18]

Haricî prezervatif kullanımı cinsel aktivite sırasında CYBE risklerini azaltabilirken %100 etkili değildir. Bir çalışma, prezervatiflerin HIV bulaşmasını %85 ila %95 oranında azaltabileceğini ortaya sunarken bu çalışma %95'in üzerindeki bir etkiliği kayma, yırtılma ve yanlış kullanım nedeniyle olası görmemiştir.[19] Ayrıca, "Uygulamada, tutarsız kullanım prezervatiflerin genel etkinliğini %60-70'e kadar düşürebilir" denmektedir. s. 40.

Temas öncesi profilâksi (TÖP)

[değiştir | kaynağı değiştir]

Temas öncesi profilâksi, HIV enfeksiyonunu önlemek için HIV olmayanlar tarafından reçeteli ilâçların kullanılmasıdır. TÖP ilâçları, virüsün genellikle cinsel partnerler arasında bulaşmasını önlemek için HIV temasından önce alınır. Bu ilâçlar diğer CYBE enfeksiyonlarını veya gebeliği önlemez.

2018 itibarıyla, en yaygın olarak onaylanan TÖP formu iki ilâcı (tenofovir ve emtrisitabin) bir hapda birleştirmektedir. Bu ilâç kombinasyonu Gilead Sciences tarafından Truvada markası altında satılmaktadır. Ayrıca dünya çapında jenerik formülasyonlarda satılmaktadır. TÖP olarak kullanılmak üzere başka ilâçlar da araştırılmaktadır.

Farklı ülkeler tenofovir/emtrisitabin kombinasyonlu ilâcı TÖP olarak kullanmak için farklı protokolleri onaylamıştır. Bu iki ilaç kombinasyonunun günlük, aralıklı olarak ve talep üzerine alındığında farklı popülasyonlarda HIV enfeksiyonunu önlediği gösterilmiştir. Çok sayıda çalışma tenofovir /emtrisitabin kombinasyonunun cinsel partnerler arasında HIV bulaşmasını önlemede %90'ın üzerinde etkili olduğunu bulmuştur.[20]

Koruma amaçlı tedavi uygulaması

[değiştir | kaynağı değiştir]

Koruma amaçlı tedavi uygulaması (KATU), virüsün daha fazla yayılmasını önlemenin bir yolu olarak HIV enfeksiyonunu test etme ve tedavi etme uygulamasıdır. HIV pozitif durumları hakkında bilgi sahibi olanlar, kendilerini ve eşlerini korumak için güvenli seks uygulamaları kullanabilirler (prezervatif kullanmak, partnerleri sero-sortinge tabii tutma veya daha az riskli cinsel aktiviteler seçmek gibi). Ek olarak, kanlarında kalıcı olarak bastırılmış veya tespit edilemeyen miktarda HIV bulunan HIV pozitif insanlar HIV'i cinsel partnerlere aktaramadıklarından etkin tedavi altındaki HIV pozitiflerle cinsel ilişki bir güvenli seks formudur. Bu gerçek "U = U" ("Tespit edilemez = Aktarılamaz") kavramını doğurmuştur.[21]

Güvenli seksin diğer formları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Cinsel aktivite sırasında CYBE risklerini azaltmada etkili olduğu kanıtlanan diğer yöntemler şunlardır:

  • Cinsel yolla bulaşan bazı virüslere karşı bağışıklama. En yaygın aşılar, rahim ağzı kanseri, penis kanseri, ağız kanseri ve genital siğillere neden olabilecek Hepatit B ve İnsan papilloma virüsüne (HPV) karşı koruma sağlar. Cinsel aktiviteye başlamadan önce bağışıklama, bu aşıların etkinliğini arttırır. HPV aşıları, sırasıyla 11 ve 26 yaşları arasındaki tüm çocuklar ve yetişkinler için önerilir.[22]
  • Cinsel partnerlerin, özellikle gündelik cinsel partnerlerin sayısının sınırlanması veya cinsel yolla bulaşan durumlarını bilen ve paylaşanlarla sınırlandırmak da CYBE risklerini azaltabilir. Sadakatle uygulanan tek eşlilik veya çoklu sadakat, tüm partnerler enfekte değillerse çok güvenlidir (CYBE açısından). Ancak, birçok tek eşli kişiye, cinsel olarak sadakatsiz, enjeksiyon uyuşturucuları kullanan veya önceki cinsel partnerler tarafından enfekte olmuş partnerler tarafından cinsel yolla bulaşan hastalıklar bulaşmıştır. Aynı riskler, çok yönlü grupta kaç kişinin olduğuna bağlı olarak daha yüksek risklerle karşı karşıya olan çok yönlü insanlar için de geçerlidir.
  • Cinsel partnerler ile cinsel geçmişi ve CYBE durumu, tercih edilen güvenli seks uygulamaları ve birliktelik içindeki cinsel faaliyetler için kabul edilebilir riskler konusunda iletişim.
  • Daha az riskli cinsel aktivitelere katılmak. Genel olarak, tek yapılan cinsel aktiviteler eşli aktivitelerden daha az risklidir. Cinsel partnerler arasında açıklıkların (ağız, vajina, anüs) cinsel penetrasyonu ve vücut sıvılarının (meni, kan, vajinal sıvılar ve rektal mukus gibi) paylaşılması cinsel yolla bulaşan hastalıklar için en fazla riski taşır.
  • Özellikle birden fazla gündelik cinsel partnerle cinsel olarak aktif olanların düzenli CYBE testi yaptırması ve tedavisi.[23][24] Çevrimiçi randevu uygulamaları ve web siteleri aracılığıyla CYBE olup olmadığının kanıtını elde etmek ve göstermek mümkündür. Örnekler arasında MedXSafe, Safeapp.me, Qpid.me, Healthvana, NeatClub, gibi uygulamalar veya web siteleri bulunur.[25][26][27]
  • Penis sünneti. Bazı araştırmalar, sünnet derisinin sünnet edilmesinin (çıkarılmasının) HIV bulaşma riskini azaltabileceğini önermektedir.[28] Bazı savunucu gruplar ise bu bulguları reddetmektedir.[29][30]

Etkisiz yöntemler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel

[değiştir | kaynağı değiştir]

Doğum kontrol yöntemlerinin çoğu, CYBE'nin yayılmasını önlemede etkili değildir. Buna doğum kontrol hapları, vazektomi, tüp ligasyonu, dönemsel sakınma, RİA'lar ve gebeliğin önlenmesi için diğer birçok engelsiz yöntem dahildir. Bununla birlikte, prezervatifler doğum kontrolü ve CYBE'nin önlenmesi için oldukça etkilidir.

Spermisid Nonoksinol-9'un CYBE bulaşma olasılığını azalttığı iddia edilmiştir. Bununla birlikte, Dünya Sağlık Örgütü'nün teknik raporu[31] Nonoksinol-9'un tahriş edici olduğunu ve mukoza zarında küçük yırtıklar üretebileceğini göstermiştir. Bu yırtıklar patojenlere sisteme daha kolay giriş olanağı sunarak bulaşma riskini artırabilir. Raporda Nonoksinol-9 kayganlaştırıcının kontraseptif etkinliği artırmak için yeterli spermisit içermediğini, bunların teşvik edilmemesi gerektiği konusunda dikkatli olunmasını bildirmişlerdir. Spermisidal prezervatiflerin cinsel yolla bulaşan prezervatiflere kıyasla STD bulaşmasını önlemede daha iyi olduğuna dair bir kanıt yoktur. Doğru kullanılırsa, spermisidal prezervatifler hamileliği önleyebilir, ancak nonoksinil-9'un cildi tahriş etme ve enfeksiyonlara karşı daha hassas hale gelme riski hala yüksektir.[32]

Diyafram veya doğum kontrol süngeri kullanımı, bazı kadınlarda cinsel yolla bulaşan bazı hastalıklara karşı daha iyi koruma sağlar,[33] ama CYBElerin tümü için etkili değildir.

Hamileliği önlemeye yönelik hormonal yöntemler (örneğin; oral kontraseptifler (doğum kontrol hapı) depoprogesteron, hormonal rahim içi araçları, vajinal halka ve yama) cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamaz. Bakır rahim içi aracı ve hormonal rahim içi aracı gebeliklere karşı %99'a kadar koruma sağlar ancak CYBE'lere karşı koruma sağlamaz. Bakır rahim içi aracı olan kadınlar, tartışılsa da, belsoğukluğu veya klamidya gibi bakteriyel enfeksiyonların riskine maruz kalabilirler.[34]

Penisin boşalmadan önce vajina, anüs veya ağızdan çıkarıldığı dışarı boşalma (coitus interruptus), CYBE'lerin bulaşmasını azaltabilir, ancak azaltabilse de yine de önemli risk taşır. Bunun nedeni, boşalmadan önce penis üretrasıdan sızan bir sıvı olan pre-ejakülatın CYBE patojenleri içerebilmesidir. Ek olarak, genital siğiller ve sifiliz de dahil olmak üzere bazı hastalıklardan sorumlu mikroplar, ciltten cilde temas veya mukoza zarı teması yoluyla bulaşabilir.

Anal seks

[değiştir | kaynağı değiştir]

Korunmasız anal penetrasyon, yüksek riskli bir cinsel aktivite olarak kabul edilir, çünkü anüs ve rektumun ince dokuları kolayca zarar görebilir.[35][36] Hafif yaralanmalar HIV de dahil olmak üzere bakteri ve virüslerin geçişine yol açabilir. Buna anüsün parmak, el veya dildo gibi seks oyuncakları ile penetrasyonu dahildir. Ayrıca, prezervatiflerin anal seks sırasında yırtılma olasılığı vajinal sekse göre daha fazla olabilir ve bu da CYBE bulaşma riskini artırır.[37]

Anal seks yaparken bireylerin maruz kaldığı ana risk HIV bulaşmasıdır. Diğer olası enfeksiyonlar arasında Hepatit A, B ve C; Giardia gibi bağırsak paraziti enfeksiyonları; ve Escherichia coli gibi bakteriyel enfeksiyonlar bulunmaktadır.[38]

Partnerlerden birine CYBE teşhisi konulduğu durumlarda, tedavinin etkili olduğu kanıtlanana kadar partnerler anal seks yapmamalıdır.

Anal seksi daha güvenli hale getirmek için, çiftler anal bölgenin temiz, bağırsağın boş olması ve anal penetrasyonun gerçekleşeceği partnerin rahatlayabilmesi gerekir. Anal penetrasyonun bir parmak veya penis kullanılarak yapılıp yapılmayacağına bakılmaksızın, kondom CYBE bulaşmasını önlemek için en iyi bariyer yöntemidir. Lavmanlar, HIV enfeksiyonu[39] ve lenfogranüloma venereum proktit riskini artırabileceğinden kullanılmamalıdır.[40]

Rektum kolayca zarar görebileceğinden, penetrasyon parmak ile yapıldığında bile kayganlaştırıcıların kullanılması şiddetle tavsiye edilir. Özellikle yeni başlayanlar için, parmakta prezervatif kullanmak hem CYBE'ye hem de kayganlaştırıcı kaynağına karşı bir koruma önlemidir. Çoğu prezervatif kayganlaştırıcı içerir ve daha az ağrılı ve daha kolay penetrasyona izin verir. Yağ bazlı kayganlaştırıcılar latekse zarar verir ve prezervatifle kullanılmamalıdır,[41] bunun yerine su bazlı ve silikon bazlı kayganlaştırıcılar mevcuttur. Poliüretan veya poliizoprenden yapılan latekse alerjik olan kişiler için lateks olmayan prezervatifler mevcuttur.[42] Poliüretan prezervatifler yağ bazlı kayganlaştırıcı ile güvenle kullanılabilir.[43] Bununla birlikte "kadın kondomu" da anal alıcı partner tarafından etkili bir şekilde kullanılabilir.

Bir seks oyuncağı ile anal uyarılma, bir penisle anal penetrasyona benzer güvenlik önlemleri gerektirir. Bu durumda prezervatif, peniste kullanıldığına benzer şekilde seks oyuncağında kullanılmalıdır.

Erkek; vajinaya nüfuz etmek istiyorsa, erkeğin anal ilişkiden sonra penisini yıkaması ve temizlemesi önemlidir. Çünkü, anal ilişki sonucu rektumdan gelen, vajinal enfeksiyonlara ve idrar yolu enfeksiyonlarına neden olabilecek bakteriler vajinaya kolayca aktarılır.[44]

Anal-oral temas meydana geldiğinde korunma gereklidir, çünkü bu temas Hepatit A veya CYBE gibi hastalıkların ve enterik enfeksiyonların kolayca bulaşabileceği riskli cinsel davranışlardan biridir. lastik örtü veya plastik sargı,[45] anilingus yapıldığında etkili koruma araçlarıdır.

Seks oyuncakları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Anal kullanım için tasarlanmış iki seks oyuncağı (kloşlu tabana dikkat ediniz).

Prezervatifin bir seks oyuncağına takılması daha iyi cinsel hijyen sağlar ve seks oyuncağı paylaşılırsa, prezervatifin seks oyuncağı farklı bir partner tarafından kullanıldığında değiştirilmesi durumunda enfeksiyonların bulaşmasını önlemeye yardımcı olabilir. Bazı seks oyuncakları gözenekli malzemelerden yapılır ve bu gözenekler virüsleri ve bakterileri tutar, bu tutunma seks oyuncaklarının iyice temizlenmesini ve tercihen seks oyuncakları için özel olarak temizleyicilerin kullanılmasını gerektirir. Cam, gözeneksiz bir yapıya sahip olduğundan tıbbî sınıf cam seks oyuncakları, kullanımlar arasında daha kolay sterilize edilir.[46]

Partnerlerden birinin CYBE için tedavi edildiği durumlarda, tedavinin etkili olduğu kanıtlanana kadar çiftin seks oyuncakları kullanmaması önerilir.

Seks oyuncaklarının tümü kullanımdan sonra düzgün bir şekilde temizlenmelidir. Seks oyuncağının temizlenme şekli, yapıldığı malzemenin türüne göre değişkenlik gösterir. Bazı seks oyuncakları kaynatılabilir veya bulaşık makinesinde yıkanabilir. Seks oyuncaklarının çoğu temizlemenin ve saklamanın en iyi yolu hakkında tavsiyeyle birlikte satılmaktadır ve bu talimatlara dikkatle uyulmalıdır.[47] Bir seks oyuncağı sadece diğer kişilerle paylaşıldığında değil, sonrasında vücudun farklı bölgelerinde (ağız, vajina veya anüs gibi) kullanılacağı sırada da temizlenmelidir.

Bir seks oyuncağı, düzenli olarak çizilme veya kırılmalara karşı bakteri üreyebileceğinden dolayı kontrol edilmelidir. Hasarlı seks oyuncağının yerini yeni hasarsız bir oyuncakla değiştirmek en iyisidir. Seks oyuncakları kullanırken hamile kadınlarca daha fazla hijyen koruması düşünülmelidir. Kamçı veya iğne gibi kan akıtabilecek her türlü seks oyuncağının paylaşılması önerilmemektedir ve bunları paylaşmak güvenli değildir.[48]

Anüste seks oyuncakları kullanırken, seks oyuncakları rektal kaslar kasıldığında kolayca kaybolabilir ve sürekli yukarıya doğru çekerek potansiyel olarak kolonu tıkayabilir. Bu ciddi sorunu önlemek için, seks oyuncağı kullanıcılarının kloşlu veya ipli bir tabanı olan seks oyuncaklarını kullanmaları önerilir.[49]

Kaçınma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Cinsel ilişkiden kaçınma cinsel yolla bulaşan hastalıkları ve cinsel temasla ilişkili gebelik risklerini azaltır, ancak cinsel yolla bulaşan hastalıklar cinsel olmayan yollarla veya tecavüzle de bulaşabilir. HIV; dövme, vücut delme veya enjeksiyonlarda kullanılan kontamine iğneler yoluyla bulaşabilir. Kontamine aletleri kullanan tıbbî prosedürler veya diş prosedürleri de HIV yayabilirken, bazı sağlık çalışanları iğnelerle kazayla yaralanmalara meslekî temas yoluyla HIV kapmıştır.[50] Bulgular salt kaçınma temelli seks eğitimini desteklememektedir.[51] Salt kaçınma temelli seks eğitimi programlarının gelişmiş dünyada HIV enfeksiyonu oranlarının düşmesinde[52] ve plânlanmamış hamilelikte etkisiz olduğu bulunmuştur. Salt kaçınma temelli seks eğitimi, temel olarak karakter ve ahlâkın sonuçlarına dayanırken, sağlık uzmanları sağlık sonuçları ve davranışları ile ilgili konulardan endişe duymaktadır.[53] Kaçınma; hamileliği ve cinsel yolla bulaşan hastalıkları önlemek için en iyi yol olmasına rağmen, aslında gerçekçi değildir, bu nedenle cinsel aktiviteden uzak durma niyetleri genellikle başarısız olur. Bunun sonucunda gençleri istenmeyen gebeliklerden ve cinsel yolla bulaşan hastalıklardan kaçınmak için ihtiyaç duydukları bilgi ve becerilerden yoksun bırakır.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Compact Oxford English Dictionary 16 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Oxford University Press, 2009, Accessed 23 September 2009
  2. ^ "Global strategy for the prevention and control of sexually transmitted infections: 2006–2015. Breaking the chain of transmission" (PDF). World Health Organization. 2007. 15 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2011. 
  3. ^ Chin (2012). "The Effectiveness of Group-Based Comprehensive Risk-Reduction and Abstinence Education Interventions to Prevent or Reduce the Risk of Adolescent Pregnancy, Human Immunodeficiency Virus, and Sexually Transmitted Infections". American Journal of Preventive Medicine. 42 (3): 272-294. 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  4. ^ Stephey (11 Aralık 2008). "A Brief History of Safe Sex". Time. 15 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2018. In the 1540s, an Italian doctor named Gabriele Fallopius — the same man who discovered and subsequently named the Fallopian tubes of the female anatomy — wrote about syphilis, advocating the use of layered linen during intercourse for more "adventurous" (read: promiscuous) men. Legendary lover Casanova wrote about his pitfalls with medieval condoms made of dried sheep gut, referring to them as "dead skins" in his memoir. Even so, condoms made of animal intestine — known as "French letters" in England and la capote anglaise (English riding coats) in France — remained popular for centuries, though always expensive and never easy to obtain, meaning the devices were often reused. 
  5. ^ a b "The meaning and origin of the expression: Safe sex". The Phrase Finder. 23 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2018.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "phrases.org.uk" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  6. ^ "How to have sex in an epidemic: 30th anniversary". POZ. 17 Mayıs 2013. 16 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2018. 
  7. ^ Herson (2008). "The history and challenge of HIV prevention". The Lancet. 372 (9637): 475-488. Erişim tarihi: 14 Eylül 2018. 
  8. ^ Stayin' Alive: The Invention of Safe Sex. Boulder, CO: WestView. 2003. ISBN 9780813340920. 
  9. ^ Blair TR (Haziran 2017). "Safe Sex in the 1970s: Community Practitioners on the Eve of AIDS". American Journal of Public Health. American Journal of Public Health. 107 (6): 872-879. doi:10.2105/AJPH.2017.303704. PMC 5425850 $2. PMID 28426312. 
  10. ^ a b c "How Do Californians Define Safe Sex?" (PDF). 12 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2010. 
  11. ^ "Sexual Health". NHS. 25 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2019. 
  12. ^ a b "Safer Sex ("Safe Sex")". 29 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2009.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "plannedparenthood" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  13. ^ Judith LaRosa, Helaine Bader, Susan Garfield (2009). New Dimensions In Women's Health. Jones & Bartlett Learning. s. 91. ISBN 978-0763765927. 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2013. Outercourse is the sharing of sexual intimacy with behaviors such as kissing, petting, and mutual masturbation. The advantages of outercourse include no risk of pregnancy without penile-vaginal penetration and the behaviors permit emotional bonding and closeness. 
  14. ^ Lois White, Gena Duncan, Wendy Baumle (2011). Medical Surgical Nursing: An Integrated Approach, 3rd ed. Cengage Learning. s. 1161. ISBN 978-1133707141. 18 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2013. Some people consider outercourse to mean sex play without vaginal intercourse, while others consider this to mean sex play with no penetration at all (vaginal, oral, or anal). 
  15. ^ "STDs (Sexually Transmitted Diseases)". 27 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2014. 
  16. ^ S.E.X.: The All-You-Need-to-Know Sexuality Guide to Get You Through Your Teens and Twenties. New York: Da Capo Lifelong Press. 2016. ISBN 978-0738218847. 
  17. ^ Girl Sex 101. Lunatic Ink. 2018. ISBN 978-0983830900. 
  18. ^ S.E.X.: The All-You-Need-to-Know Sexuality Guide to Get You Through Your Teens and Twenties. second. New York: Da Capo Lifelong Press. 2016. s. 294. ISBN 978-0738218847. 
  19. ^ Varghese (2002). "Reducing the risk of sexual HIV transmission: quantifying the per-act risk for HIV on the basis of choice of partner, sex act, and condom use" (PDF). Sex Transm Dis. 29 (1): 38-43. 24 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  20. ^ "Pre-Exposure Prophylaxis (PrEP)". Centers for Disease Control and Prevention. 19 Eylül 2016. 16 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2017. 
  21. ^ "U=U". Prevention Access Campaign. 2017. 28 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2018. 
  22. ^ "Prevention - STD Information from CDC". www.cdc.gov (İngilizce). 28 Mayıs 2019. 15 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2019. 
  23. ^ Kahn (1998). "Acute Human Immunodeficiency Virus type 1 infection". N. Engl. J. Med. 339 (1): 33-39. 
  24. ^ Daar (2001). "Diagnosis of primary HIV-1 infection. Los Angeles County Primary HIV Infection Recruitment Network". Ann. Intern. Med. 134 (1): 25-9. 
  25. ^ "Do you know his STD status? There's an app for that". 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  26. ^ Tinder adds link to healthvana for STD-checking purposes
  27. ^ "Safeapp.me". 17 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021. 
  28. ^ "WHO agrees HIV circumcision plan". BBC World News. BBC. 3 Mart 2007. 8 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2008. 
  29. ^ "Circumcision and HIV - the Randomised Controlled Trials". www.circumstitions.com. 19 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  30. ^ "Circumcision and AIDS". 23 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  31. ^ "Technical Consultation on Nonoxynol-9" (PDF). WHO. Ekim 2001. 26 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Mart 2018. 
  32. ^ "How Do I Make Sex Safer? | Common Questions and Answers". www.plannedparenthood.org (İngilizce). 11 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2019. 
  33. ^ Fackelmann (1992). "Diaphragm and sponge protect against STDs - sexually transmitted diseases". Science News. 27 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2010. 
  34. ^ Hubacher (Kasım 2014). "Intrauterine devices & infection: Review of the literature". The Indian Journal of Medical Research. 140 (Suppl 1): S53-S57. 
  35. ^ "Anal sex". Netdoctor.co.uk. 4 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2010. 
  36. ^ Voeller B. AIDS and heterosexual anal intercourse. Arch Sex Behav 1991; 20:233–276. as cited in Leichliter, Jami S. PhD, "Heterosexual Anal Sex: Part of an Expanding Sexual Repertoire?" in Sexually Transmitted Diseases: November 2008 – Volume 35 – Issue 11 – pp 910–911 Accessed 26 January 2010
  37. ^ "Can I get HIV from anal sex?". 3 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2011. 
  38. ^ "Anal Sex". CDC. 12 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2018. 
  39. ^ Carballo-Diéguez (1 Kasım 2008). "The Use of Rectal Douches among HIV-uninfected and Infected Men who Have Unprotected Receptive Anal Intercourse: Implications for Rectal Microbicides". AIDS and Behavior. 12 (6): 860-866. 
  40. ^ de Vries (Şubat 2008). "Lymphogranuloma Venereum Proctitis in Men Who Have Sex With Men Is Associated With Anal Enema Use and High-Risk Behavior". Sexually Transmitted Diseases. 35 (2): 203-8. 9 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  41. ^ Steiner (1993). "The impact of lubricants on latex condoms during vaginal intercourse" (PDF). International Journal of STD and AIDS. 5 (1): 29-36. 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  42. ^ "Condoms". NHS. 21 Aralık 2017. 10 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2018. 
  43. ^ "Clinical Prevention Guidance - 2015 STD Treatment Guidelines". www.cdc.gov. 10 Ekim 2017. 9 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2018. 
  44. ^ "Anal Sex - Facts and Safe Sex Information". 4 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2010. 
  45. ^ HIVAIDS care & counselling : a multidisciplinary approach. 4th. Cape Town: Pearson Education South Africa. 2008. s. 157. ISBN 9781770251717. 
  46. ^ "The Safety Dance: Sex Toy Safety for a New Generation". Kinsey Confidential. 4 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2017. 
  47. ^ "Are sex toys safe?". 24 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2010. 
  48. ^ "Are sex toys safe? - Health questions - NHS Choices". 27 Haziran 2018. 24 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  49. ^ "Good Vibrations: U.S. Consumer Web Site Aims to Enhance Sex Toy Safety". 4 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  50. ^ Do (2003). "Occupationally acquired human immunodeficiency virus (HIV) infection: national case surveillance data during 20 years of the HIV epidemic in the United States". Infect Control Hosp Epidemiol. 24 (2): 86-96. 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  51. ^ Ott (Ekim 2007). "Abstinence and abstinence-only education". Current Opinion in Obstetrics and Gynecology. 19 (5): 446-52. 
  52. ^ Underhill (17 Ekim 2007). "Abstinence-only programs for HIV infection prevention in high-income countries". Cochrane Database of Systematic Reviews (4): CD005421. 
  53. ^ Ott (1 Eylül 2017). "Abstinence-Only-Until-Marriage: An Updated Review of U.S. Policies and Programs and Their Impact". Journal of Adolescent Health (İngilizce). 61 (3): 273-280. 9 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Güvenli_seks&oldid=33760462" sayfasından alınmıştır