Gürcü kaligrafisi
Gürcü kaligrafisi (Gürcüce: ქართული კალიგრაფია), üç Gürcü yazısı kullanılarak Gürcü dilinin sanatsal olarak yazılması veya hat sanatına dönüştürülmesidir.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Gürcistan yüzlerce yıllık bir kaligrafi ekolüne sahiptir. Gürcistan'da erken tarihlerde el yazması kitaplar, kültürel ve milli bir fenomen haline gelmiştir. Gürcü Ortodoks Kilisesi ve rahipleri Gürcü milleti için elyazmaları ve tarihi kayıtlar oluşturma suretiyle hayatlarını Gürcü yazısına adamış olduklarından dolayı Hristiyanlık Gürcü edebiyat hayatında muazzam bir rol oynamıştır.[1][2][3]
Gürcistan her yıl 14 Nisan'da "Anadili Günü" (დედაენის დღე) kutlanmaktadır. O günde kaligrafi yarışmaları tertip edilmekte,, kazananlar isimlendirilir ve Gürcistan Millî El Yazmaları Merkezi'nde hediyeler en iyi hattatlara verilmektedir.[4]
Gürcü kaligrafi sanatı, eski dönemlerden itibaren Gürcistan dışında da etkin biçimde hayata geçmiştir. Gürcüler kaligrafik, dini ve akademik çalışmaların yapıldığı yerlerin başında Bulgaristan'ın Gürcü eseri Petritsoni Manastırı, Aynoroz'un Gürcü eseri İviron Manastırı, Kudüs'ün Gürcü eseri Kutsal Haç Manastırı, Kudüs Mar Saba (manastırı), Sina Dağındaki Azize Katerina Manastırı, Antakya ve Konstantiniyye gelir. Orta Çağ'da Gürcistan'ın bir parçası olan Tao-Klarceti bölgesi, ülkenin kültürel merkezi olmasıyla Gürcü kaligrafisi, sanatı, edebiyatı ve mimarisinin en seçkin ustalarını yetiştirmişti.
Gürcistan dışında günümüzde de bu sanatın temsilcileri bulunmaktadır. Gürcü kaligrafisinin Türkiye'deki en önemli temsilcisi olan Selami Gümüş, Gürcistan Kaligraflar Derneği'nin de üyesidir.[5] Gümüş, Gürcistan Dışişleri Bakanlığı'nın 2021 yılında 14 Nisan'da "Anadili Günü"nde düzenlediği "Benim Dilim Gürcüce" („ჩემი ენა ქართული“) adlı kaligrafi yarışmasında birincilik ödülü aldı.[6][7]
Önemli Gürcü kaligraflar
[değiştir | kaynağı değiştir]- İakob Tsurtaveli (5. yüzyıl)
- İberyalı Petrus (5. yüzyıl)
- Martviri Sabatsmindeli (6. yüzyıl)
- Basili Sabatsmindeli (8. yüzyıl)
- Mikaeli (9th century)
- Makari of Leteti (9. yüzyıl)
- Giorgi Merçule (10. yüzyıl)
- Tbetili Stefanos (10. yüzyıl)
- Mikael Modrekili (10. yüzyıl)
- Aynorozlu Efthimios (10. yüzyıl)
- İberyalı İoane (10. yüzyıl)
- Taolu II. Bagrat (10. yüzyıl)
- Gabrieli (hattat) (10. yüzyıl)
- Gabriel Patarai (10. yüzyıl)
- Ioane-Zosime (10. yüzyıl)
- Ioane Berai (10. yüzyıl)
- Aynorozlu Giorgi (11. yüzyıl)
- Mikael Mtserali (11. yüzyıl)
- Arsen Ninotsmindeli (11. yüzyıl)
- Basili (11. yüzyıl)
- Mose Handzteli (11. yüzyıl)
- İoane Mesvete (11. yüzyıl)
- İovane Meli (11. yüzyıl)
- İoane Dvali (11. yüzyıl)
- Giorgi Dvali (11. yüzyıl)
- Şav-Zakaria (11. yüzyıl)
- İakob İtsrelisdze (11. yüzyıl)
- İovane Pukaralisdze (12. yüzyıl)
- İkaltolu Arsen (12. yüzyıl)
- Saba Svingelozi (12. yüzyıl)
- Petre Gelateli (12. yüzyıl)
- İovane Kartveli (12. yüzyıl)
- İoane (12. yüzyıl)
- Arseni (12. yüzyıl)
- Giorgi Dodisi (12. yüzyıl)
- Giorgi Khutsesmonazoni (12. yüzyıl)
- Nikrai (12. yüzyıl)
- Nikoloz Kataratsisdze (13. yüzyıl)
- Epremi (13. yüzyıl)
- Avgaroz Bandaisdze (14. yüzyıl)
- Ambrose (15.–16. yüzyıllar)
- Nikoloz Çolokaşvili (16. yüzyıl)
- Mikadze ailesi (16.–18. yüzyıl)
- Kargareteli ailesi (16.–17. yüzyıl)
- Magaladze ailesi (17.–18. yüzyıl)
- Aleksi-Meshişvili ailesi (17.–19. yüzyıllar)
- Bedismtserlişvili ailesi (17. yüzyıl)
- Zaal-Zosime Orbeliani (17. yüzyıl)
- Mariam-Makrina (17. yüzyıl)
- I. Demetre Mgalobeli (17. yüzyıl)
- Mamuka Tavakalaşvili (17. yüzyıl)
- Begtabeg Taniaşvili (17. yüzyıl)
- Gabriel Saginaşvili (17. yüzyıl)
- Givi Tumanişvili (17. yüzyıl)
- Ioseb Tbileli (17. yüzyıl)
- İberyalı Anthimos (17. yüzyıl)
- Davit Tumanişvili (18. yüzyıl)
- Davit Rektori (18. yüzyıl)
- Davit Bodbeli Vaçnadze (18. yüzyıl)
- Ose Gabaşvili (18. yüzyıl)
- Gabriel Mtsire (18. yüzyıl)
- İsaak Mtsire (18 yüzyıl)
- Petre Laradze (18. yüzyıl)
- Nikoloz Sionis Dekanozi (18. yüzyıl)
- Nikoloz Onikaşvili (18. yüzyıl)
- Erasti Turkestanişvili (18. yüzyıl)
- Onana Mdivani (18. yüzyıl)
- İoane Pentelaşvili (18. yüzyıl)
- Goderdzi Piralişvili (18. yüzyıl)
- Çaçikaşvili ailesi (18.-19. yüzyıllar)
- Alexander Sulhanişvili (19. yüzyıl)
- Laşa Kintsuraşvili (çağdaş)
- Levan Çaganava (çağdaş)
- Lile Çhetiani (çağdaş)
- Nina Sublatti (çağdaş)
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]
"Tanrının insafıyla biz İsa, Davut, Süleyman, Bagrationilerin II. Teimuraz'ın oğlu ve II. Erekle Gürcistan Kralı, Kartli, Kakheti.."
.jpg)
Ayrıca bak
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "ქართველ მხატვარ-კალიგრაფთა კავშირი". 27 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2015.
- ^ "ქართული კალიგრაფია". 12 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2015.
- ^ "Lasha Kintsurashvili, "About Georgian calligraphy" (Gürcü kaligrafisi hakkında)". 14 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2015.
- ^ "Tflis kaligrafi festivali". 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2015.
- ^ ""სელამი გუმუში" - საქართველოს კალიგრაფთა ასოციაცია/Georgian Calligraphers Association". 17 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2025.
- ^ ""„ჩემი ენა ქართული" - დედაენის დღისადმი მიძღვნილი კონკურსის გამარჯვებულთა წარდგენა" - GDA.ge". 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2025.
- ^ ""ქართული კალიგრაფიის კონკურსის 3 გამარჯვებული თურქეთიდან -„ქართული ანბანი ცეკვას ჰგავს"" - Batumelebi". 16 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- საქართველოს კალიგრაფთა კავშირი (Gürcistan Hattatlar Birliği) 21 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- იმედის გმირები: ლილე ჩხეტიანი (Hattat Lile Chkhetiani hakkında belgesel) 7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- კალიგრაფია თუ ფონტი? 9 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ვის აქვს ყველაზე ლამაზი ხელწერა საქართველოში და როგორ გადახატეს „ვეფხისტყაოსნის” აფორიზმები კონკურსანტებმა 9 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.