Faşoda Buhranı

Faşoda Olayı, Faşoda Krizi, Berlin Konferansı (1884) sonrasında Batı Avrupa ülkelerinin Afrika kıtasının tamamını sömürgeleştirmek için yarışa girdikleri Afrika'ya hücum döneminde Fransa ve İngiltere'yi bugünkü adı Kodok olan Faşoda adlı şehirde karşı karşıya getiren uluslararası bunalımdır.

Buhranın nedenleri

1884 yılında düzenlenen Berlin Konferansı'ndan sonra İngiltere, Fransa, İtalya, Almanya, Hollanda, Belçika, İspanya ve Portekiz Afrika kıtasındaki sömürgelerini muhafaza etmek, sınırlarını genişletmek ve yeni sömürgeler elde etmek üzere büyük bir yarışa girdiler. Bu yarışta, İngiltere'nin hedefi kendi sömürge imparatorluğunun en önemli parçası olan Hindistan'a batıdan gelebilecek herhangi bir saldırıyı engellemek amacıyla Afrika'da Kuzey-Güney doğrultusunda bir sömürgeler zinciri yaratabilmekti. Bu amaca yönelik olarak Güney Afrika-Botsvana-Zimbabve-Zambiya-Tanganyika-Kenya-Uganda-Sudan-Mısır ülkeleri üzerinde egemenlik kurabilmek için bir dizi askerî harekâta girişti.

Fransa ise, Sahra bölgesinde tam bir egemenlik sağladıktan sonra, Batı-Doğu doğrultusunda ilerleyerek ve bu sayede Doğu Afrika'daki tek sömürgesi olan Cibuti ile bağlantı sağlayarak hem Sahra ticaretini tam anlamıyla tekeline almak hem de İngilizlerin Kuzey-Güney stratejisinde gedik açmak amacındaydı.

İngilizlerin Kuzey-Güney, Fransızların da Doğu-Batı eksenlerinin kesişim noktası ise Faşoda kenti idi.^{[kaynak belirtilmeli]}

Harekatlar

Mısır'ın İngilizler tarafından işgalini (1882) meşru bulmayan Fransız hükûmeti Sudan'daki Mehdi Ayaklanması'nın gücünün kırılmaya başlamasından da faydalanarak Brazzaville'den Faşoda'ya Binbaşı Jean-Baptiste Marchand komutasında 150 kişilik bir birlik gönderdi. Bu birlik 10 Temmuz 1898'de hedefine ulaştı ve Fashoda'ya Fransız bayrağı çekti.^{[kaynak belirtilmeli]}

2 Eylül'de Omdurman Muharebesi'nde Mehdi kuvvetlerini yenilgiye uğratarak isyanı bastıran ve Sudan'daki İngiliz-Mısır hakimiyetini yeniden tesis etmeye çalışan Herbert Kitchener komutasındaki İngiliz birlikleri ve Nil filosu ise 18 Eylül'de Faşoda'ya ulaştı ve Fransız birliklerinin karşısına mevzilendi.

Diplomatik kriz ve çözümü

İki tarafın da geri adım atmaması Eylül ve Ekim aylarında Fransa ve İngiltere arasında önemli bir diplomatik krize yol açtı ve her iki taraf da donanmalarını teyakkuz haline getirdi.

Ancak, Fransa'nın yeni Dışişleri Bakanı Théophile Delcassé Fransız donanmasının İngilizler karşısında çok zayıf olduğunu gördü ve giderek önemli bir tehdit halini alan Almanya karşısında İngiltere ile müttefik olabilmek için Fransız kamuoyunun esasen Dreyfus Davası'na yoğunlaşmış olmasından da faydalanarak, 3 Kasım 1898'de hükûmetinin Fransız birliklerine çekilme emri vermesini sağladı. Bu şekilde, buhran barışçıl bir şekilde çözüme kavuşmuş oldu.

Sonuçları

Sonuç Fransa'nın ulusal gururunu incitecek nitelikte de olsa, dönemin konjonktürü iki ülkenin Almanya tehdidi karşısında daha da yakınlaşmasını sağladı. İki ülke ilişkileri arasındaki yumuşama 8 Nisan 1904'te İngiltere-Fransa Dostluk Antlaşması'nın imzalanmasıyla sonuçlandı.

Ayrıca bakınız