İçeriğe atla

El dezenfektanı

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Tipik bir el dezenfektanı şişesi.

El dezenfektanı, eldeki mikropları azaltmak için kullanılan genelde sıvı ya da jel halde bulunan bir maddedir. Alkol bazlı olanlar, sağlık ortamında su ve sabunla el yıkamak için tercih edilir. Mikroorganizmaları öldürmede su ve sabundan daha etkilidir. Tuvaletten sonra veya gözle görülebilir bir kirlenme varsa jel dışında el yıkamaya da dikkat edilmelidir. Alkolsüz tipin genel kullanımı tavsiye edilmez. Sağlık ortamları haricinde genellikle el yıkama tercih edilir. Ayrıca norovirüs ve Clostridium difficile mikroorganizmaları için daha az etkilidirler. Sıvı, jel ve köpük halleri mevcuttur.

Alkol bazlı olanlar izopropil alkol, etanol (etil alkol) veya n-propanol içerir. %60 ile %95 arası alkol içerenler en etkilileridir. Yanıcı oldukları için dikkat edilmesi gerekir. Alkol bazlı el dezenfektanları mikroorganizmaları öldürürler ama sporları değil. Bazı türleri cildin kurumasını engellemek için gliserin gibi bileşikler içerir. Alkolsüz türleri benzalkonyum klorür veya triklosan içerebilir.

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Alkol antiseptik olarak ilk olarak 1363'te kullanıma başlandı ve 1800'lerde kullanılmasını destekleyen kanıtlar ortaya çıktı. Avrupa'da 1980'lerden itibaren yaygınlaşmaya başladı. Alkol bazlı versiyonu, WHO 'nun Temel İlaç Listesi'nde sağlık sisteminde gerekli en etkili ve en güvenli ilaç olarak yer aldı.[1]

Kullanımları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel halk

[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) tarafından düzenlenen Temiz Eller kampanyası halka el yıkama talimatı verir. Alkol bazlı el dezenfektanı yalnızca sabun ve su yoksa önerilir.[2]

Alkol bazlı bir el dezenfektanı kullanırken:

  1. Ürünü bir elinizin avucuna uygulayın.
  2. Ellerinizi birlikte ovun.
  3. Ürünü eller kuruyana kadar tüm el ve parmak yüzeylerine sürün.[2]
  4. El dezenfektanı uygulaması sırasında alev veya gaz ocağı veya yanan herhangi bir nesnenin yanına gitmeyin.

Okul el hijyeni uygulamalarının etkili olup olmadığıyla belirsizdir.[3]

Alkol bazlı el dezenfektanları eller yağlı veya gözle görülür şekilde kirliyse etkili olmayabilir. Hastanelerde, sağlık çalışanlarının elleri genellikle patojenlerle kirlenir ancak nadiren kirlenir veya yağlanır. Öte yandan topluluk ortamlarında, yemek yapmak, spor yapmak, bahçeyle uğraşmak ve dışarıda aktif olmak gibi faaliyetlerden yağ ve kirlenme yaygındır. Benzer şekilde ağır metaller ve böcek ilaçları gibi kirleticiler (genellikle dışarıda bulunan) el dezenfektanları ile temizlenemez. El dezenfektanları, özellikle parlak renkli ise çocuklar tarafından da yutulabilir.[4]

Piyasada satılan bazı el dezenfektanları (ve ev yapımı losyonlar için çevrimiçi tarifler) çok düşük alkol konsantrasyonlarına sahiptir.[5] Bu onları mikropları öldürmede daha az etkili hale getirir.[4] Gelişmiş ülkelerdeki yoksul insanlar[5] ve gelişmekte olan ülkelerdeki insanlar, etkili bir alkol konsantrasyonuna sahip bir el dezenfektanı almakta zorlanabilir.[6] Guyana'da alkol konsantrasyonlarının hileli olarak etiketlenmesi bir sorun olmuştur.[7]

Sağlık

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hastanedeki el alkolü
Otomatik el dezenfektanı dağıtıcısı

El dezenfektanları ilk olarak 1966'da hastaneler ve sağlık tesisleri gibi tıbbi ortamlarda tanıtıldı. Ürün 1990'ların başında popüler oldu.[8]

Alkol esaslı el dezenfektanı sağlık hizmetlerinde çoğu durumda sabun ve suyla el yıkama'ya kıyasla daha kullanışlıdır.[9] Sağlık çalışanları arasında genellikle el için daha etkilidir antisepsi ve sabun ve sudan daha iyi tahammül edilir.[10] Kirlenme görülebiliyorsa veya tuvalet kullanımının ardından el gene yıkanmalıdır.[11]

En az %60 alkol içeren veya "kalıcı antiseptik" içeren el dezenfektanı kullanılmalıdır.[12][13] Alkol losyonları, antibiyotiğe dirençli bakteri ve TB bakteri gibi birçok farklı bakteri türünü öldürür. Ayrıca grip virüsü, yaygın soğuk virüs, koronavirüs ve HIV dahil olmak üzere birçok virüs türünü öldürürler.[14][15]

% 90 alkolle ovma, virüslere karşı diğer birçok el yıkama biçiminden daha etkilidir.[12][13] Alkol losyonları, antibiyotiğe dirençli bakteri ve TB bakteri gibi birçok farklı bakteri türünü öldürür. Ayrıca grip virüsü, yaygın soğuk virüs, koronavirüs ve HIV dahil olmak üzere birçok virüs türünü öldürürler.[14][15] % 90 alkolle ovma, virüslere karşı diğer birçok el yıkama biçiminden daha etkilidir.[16]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ World Health Organization (2019). World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Cenevre: World Health Organization. hdl:10665/325771 Özgürce erişilebilir. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. 
  2. ^ a b "Clean Hands Save Lives!". Centers for Disease Control and Prevention. 11 Aralık 2013. 18 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2020. 
  3. ^ Willmott, M; Nicholson, A; Busse, H; MacArthur, GJ; Brookes, S; Campbell, R (Ocak 2016). "Effectiveness of hand hygiene interventions in reducing illness absence among children in educational settings: a systematic review and meta-analysis". Archives of Disease in Childhood. 101 (1): 42-50. doi:10.1136/archdischild-2015-308875. PMC 4717429 $2. PMID 26471110. 
  4. ^ a b "Show Me the Science – When & How to Use Hand Sanitizer in Community Settings | Hand washing | CDC". cdc.gov (İngilizce). 3 Mart 2020. 12 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2020. 
  5. ^ a b Reynolds, SA; Levy, F; Walker, ES (Mart 2006). "Hand sanitizer alert". Emerging Infectious Diseases. 12 (3): 527-9. doi:10.3201/eid1203.050955. PMC 3291447 $2. PMID 16710985. 
  6. ^ Okafor, Winifred (31 Mart 2020). "COVID-19: Not all hand sanitizers can kill virus — Pharmacist". InsideMainland. 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2020. 
  7. ^ "Purcill Hand Sanitizer being recalled for low alcohol content". News Source Guyana. 9 Nisan 2020. 17 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2020. 
  8. ^ "Origin of ordinary things: Hand sanitizer". The New Times | Rwanda (İngilizce). 17 Mart 2020. 18 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020. 
  9. ^ Bolon, MK (September 2016). "Hand Hygiene: An Update". Infectious Disease Clinics of North America. 30 (3). ss. 591-607. doi:10.1016/j.idc.2016.04.007. PMID 27515139. 
  10. ^ Boyce JM, Pittet D, Healthcare Infection Control Practices Advisory Committee, HICPAC/SHEA/APIC/IDSA Hand Hygiene Task Force (October 2002). "Guideline for Hand Hygiene in Health-Care Settings. Recommendations of the Healthcare Infection Control Practices Advisory Committee and the HICPAC/SHEA/APIC/IDSA Hand Hygiene Task Force. Society for Healthcare Epidemiology of America/Association for Professionals in Infection Control/Infectious Diseases Society of America" (PDF). MMWR. Recommendations and Reports. 51 (RR-16). ss. 1-45, quiz CE1-4. PMID 12418624. 9 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Aralık 2022. 
  11. ^ World Health Organization (2015). The selection and use of essential medicines. Twentieth report of the WHO Expert Committee 2015 (including 19th WHO Model List of Essential Medicines and 5th WHO Model List of Essential Medicines for Children). Cenevre: World Health Organization. hdl:10665/189763 Özgürce erişilebilir. ISBN 9789240694941. ISSN 0512-3054. WHO technical report series; no. 994. 
  12. ^ a b CDC – Handwashing: Clean Hands Save Lives 29 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  13. ^ a b "Dirty Hands Spread Dangerous Diseases like H1N1 (aka swine flu)". San Jose Mercury News. 25 Nisan 2009. 
  14. ^ a b Trampuz, Andrej; Widmer, Andreas F (2004). "Hand Hygiene: A Frequently Missed Lifesaving Opportunity During Patient Care". Mayo Clinic Proceedings. 79 (1): 109-16. doi:10.4065/79.1.109 Özgürce erişilebilir. PMC 7094481 $2. PMID 14708954. alcohol effectively kills all coronaviruses. The virucidal activity of alcohol against enveloped viruses (such as influenza virus or human immunodeficiency virus) is good, except for rabies virus. 
  15. ^ a b CDC (11 Şubat 2020). "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)". Centers for Disease Control and Prevention (İngilizce). 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2020. 
  16. ^ Rotter, Manfred L. (1999). "Handwashing and hand disinfection". Mayhall, C. Glen (Ed.). Hospital Epidemiology and Infection Control. 2nd. ISBN 9780683306088. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=El_dezenfektanı&oldid=33410547" sayfasından alınmıştır