Dario Moreno

Dario Moreno
Dario Moreno
Genel bilgiler
Doğum	David Arugete Moreno; 3 Nisan 1921; Germencik, Aydın
Ölüm	1 Aralık 1968 (47 yaşında); İstanbul, Türkiye
Tarzlar	Pop, Latin pop, Chanson
Meslekler	Şarkıcı, Piyanist, Gitarist, Oyuncu
Etkin yıllar	1950-1968

David Arugete Moreno veya sahne adıyla Dario Moreno (3 Nisan 1921 - 1 Aralık 1968), Türkiye Yahudisi müzisyen ve oyuncu. 1950'ler ve 1960'larda Fransa'da şarkıcı ve oyuncu olarak ün kazandı. 1961 tarihli Brigitte Bardot şarkısı ile ünlendi.

Biyografi

İtalya Yahudisi kökenli bir ailenin çocuğu olan Dario Moreno, 3 Nisan 1921 tarihinde Aydın ilinin Germencik ilçesinde doğdu.^[1] Bazı atıflarda ise doğum yeri İzmir, Mezarlıkbaşı olarak gösterilmekte ve sonraki bazı belgelerde doğum yeri olarak İzmir'i kullandığı görülmektedir.^[2]^[3] Tren istasyonunda çalışan babası trajik bir şekilde vurulup öldürülünce yetim kaldı. Bu olaydan sonra annesi ile İzmir'e yerleştiler. Dört kardeşi daha olan Moreno, annesi Madam Roza tarafından geçim sıkıntısından dolayı yetimhaneye (Nido De Guerfanos^[4]) bırakıldı. Dört yaşına değin yetimhanede kalan Moreno, daha sonra Yahudi ilkokulunu bitirdi.

Gençlik yıllarında pek çok değişik işte çalıştı. En yakın çocukluk dostu Alber Dinar'dır. Çalıştığı yıllarda kendini yetiştirdi ve Kardiçalı Han'da yanında getir götür işlerinde çalıştığı İzmir'in ünlü avukatlarından Nuri Fettah'ın kâtipliğine yükseldi. Ayrıca geceleri Millî Kütüphane'ye gidip Fransızca çalışıyordu. 23 Mayıs 1940 tarihinde Ankara'daki Devlet Konservatuvarı'nda sınava girmek için gönderdiği mektubunda Türkçe dışında Fransızca, İspanyolca, biraz da İtalyanca ve İngilizce bildiğini yazıyordu. Yine bu sıralarda başlayan gitar merakını eline geçen bir gitar aracılığı ile geliştirdi.

Aynı dönemlerde Bar-Mitsvah törenlerinde şarkılar söylemeye başladı. Gençlik çağlarında kendi semtinde ve İzmir'de iyice tanınır olmuştu. Moreno askerliğini II. Dünya Savaşı sıralarında piyade olarak Akhisar Orduevi'nde yaptı. Burada caz orkestrasında solistlik yaptı ve yine Konya ile Adana'daki askeri yerlerde sahneye çıktı. Askerlik döneminde müzik ile daha içli dışlı olan Moreno, İzmir Kordon'da bulunan NATO binasının yerindeki Marmara Gazinosu'nda da sahneye çıktı. Moreno, ilk konserini ise Konak vapur iskelesinin üzerindeki gazinoda verdi. Moreno müzisyenliğini biraz daha ilerletince, annesi Madam Roza ile birlikte Mithatpaşa Caddesi üzerinde bulunan Karataş semtindeki Asansör Sokağı'na taşındı. (Sokağın bugünkü adı "Dario Moreno Sokağı"dır. Halk arasında bu sokak ve çevresi "Asansör" olarak anılır.)

Gittikçe daha da ünlenen Dario Moreno'nun ünü, İzmir Palas Oteli'nde iyice parladı. Askerlikten sonra ise Moreno, bir süre İstanbul Fenerbahçe'deki Belvu Gazinosu'nun sahnesine çıkmaya başladı. Bu arada Moreno, Ankara'da bulunan Bomonti Gazinosu'nda sahne almak üzere iki gün için Ankara'ya gitti. Ancak iki yıl Ankara'da kaldıktan sonra tekrar İstanbul'a dönebildi ve Fritz Kerten'in orkestrasına solist olarak girdi. Moreno, Ankara'da kaldığı yıllarda Orhan Veli ile oda arkadaşlığı da yapmıştır. İstanbul'da bir yıl boyunca çalıştıktan sonra Atina'ya geçti. Burada çalışırken Paris'te bulunan bir emprezaryoya telgraf çektikten sonra oraya gitti. Moreno, burada ilk olarak Perto Del Sol Müzikholü'nde sahneye çıktı. Paris'teki ilk yılları başarısızlık yıllarıdır. Almanya'daki Amerikalı askeri kulüplerinde bir müddet şarkı söyledikten sonra Fransa'da ilk defa Jezabel şarkısı ile olağanüstü bir başarı elde etti. Paris'te; daha sonra Cannes'da bulunan Palm Beach Oteli'nde şarkı söyleyen Moreno daha sonra söylediği "Adieu Lisbon" ve "Cou Courou Cou Cou" isimli kalipsolar ile ününü pekiştirdi. İstanbul'da yanında çalıştığı Fritz Kerten ile annesini yanına aldırdı. Fritz Kerten'in adını Andre Kerr'e çevirterek piyanist olarak yanına aldı.

Sezen Cumhur Önal ve Fecri Ebcioğlu Moreno'nun şarkılarına Türkçe söz yazmışlardır. Moreno, Jacques Brel'in yazıp sahneye koyduğu ve baş rolünü oynadığı L'Homme de la Mancha adlı müzikal eserde "Sancho Pancho" rolünü üstlendi. Dario Moreno, ayrıca 32 filmde rol almıştır. Yazar ve yönetmen Kosta Kortidis; 2015 yılında kendi yazdığı ve hemen aynı yıl Cef Tiyatro'da sahneye taşıyarak kendi yönettiği tiyatro eseri "Malulen Emekli Gökbilimci Hüseyin Çineli" oyununda Dario Moreno'ya olan sevgisini ve büyük vefasını göstererek, oyunun 2. perdesinin büyük bölümünü Dario Moreno için yazmıştır. Aynı oyunda, sanatçının görsellerini ve bazı şarkılarını kullanarak seyirciye, Moreno'yu ayakta alkışlatmıştır. Oyunun künyesinde yazar Kortidis, Dario Moreno'ya gerçek adı ile (David Arugete) yer vermiştir.

Ölümü

1 Aralık 1968 günü İstanbul Yeşilköy Havaalanı'nda öldü. Paris'te galası gerçekleşecek oyununa ve Paris'te ilk kez yapılacak "Türk Gecesi"ne gideceği uçağına geç kalması ve uçağa bindirilmemesi üzerine hava alanındaki görevliyle girdiği münakaşa üzerine tansiyonunun yükselmesiyle birlikte, ardından geçirdiği rahatsızlık sonrası kanlar içinde kalarak yere yığıldı.^[5]^[6] Hipertansiyon hastası olan Moreno, bu tartışmanın ardından hastaneye kaldırıldı fakat hastanede ilk müdahaleyi yapan doktorun ifadesine göre hastaneye geldiğinde hayatını kaybetmiş durumdadır. İstanbul'da ölen Dario Moreno, İzmir'de gömülmesini vasiyet etmiştir. Fakat ölümünün ardından İzmir'den İsrail'e yerleşmiş olan annesi Madam Roza, oğlu Dario Moreno'yu gömülmek üzere İsrail'deki Holon kenti gömütlüğüne götürerek orada toprağa verdi.^[7]

Filmografisi

Yıl	Başlık
1953	Môme vert-de-gris, La
	Salaire de la peur, Le
	Deux de l'escadrille
1954	Quai des blondes
	Femmes s'en balancent, Les
	Mouton à cinq pattes, Le
1956	Pardonnez nos offenses
1957	Feu aux poudres, Le
	Oeil pour oeil
	Tous peuvent me tuer
1958	Incognito
1959	Femme et le pantin, La
	Oh! Qué mambo
	Nathalie, agent secret
	Voulez-vous danser avec moi?
1960	Candide ou l'optimisme au XXe siècle
	Rivolta degli schiavi, La
	Touchez pas aux blondes
	Marie des Isles
1961	Tintin et le mystère de la Toison d'Or
1962	Lustige Witwe, Die
1963	Femmes d'abord, Les
	No temas a la ley
	Tout pour le tout, Le
	Bon roi Dagobert, Le
1964	Dernier tiercé, Le
1965	Saintes chéries, Les
1965	Dis-moi qui tuer
1966	Saint prend l'affût
1966	Hotel Paradiso
1968	Prisonnière

Diskografi

Granada- Adios Amigos
Bossa Nova
Calypso
Le coco
Canım İzmir
Si Tu Vas A Rio / Viens
Long Bos
Moreno Poy Poy
Mulata Ye Ye Ye
Hatıralar Hayal Oldu / Olam Boyun Kurbanı
Tropical Dario
Oh Que Dario
Deniz ve Mehtap

Ödüller

1958 Grand Prix Du Disque (Plak Armağanı]
1969 Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın Dario Moreno ödülünü Fransa'daki Türkiye büyük elçiliğinde Esin Afşar ve Jacques Brel aldılar.
1988 yılının 6 Ekim gecesinde Akdeniz müzik yarışması'nda anısına konulan Altın Hitit ödülünü Gianluigi di Franco isimli şarkıcı aldı.
Oeil Pour Oeil (Göze Göz) filmi ile Fransa'da en iyi yardımcı aktör ödülünü almıştır.

Dış bağlantılar

Kaynakça

^ "Deniz ve mehtap sordular seni Dario, neredesin?" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.
^ "Dario Moreno, 6 Ekim 1962'de Ses Dergisi'nin 46. sayısında Renda Poğda'ya verdiği röportaj". 28 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2010.
^ "Koma halindeki ünlü şarkıcı ifade veremedi. 2 Aralık 1968". 30 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.
^ "Abdulkadir Hazman - "Dario Moreno kimdir?"". 28 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.
^ Hacıoğlu, Uğur Hakan (30 Temmuz 2021). "Deniz, Mehtap ve Dario Moreno". CNN Türk. 1 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2024.

[1] "Deniz ve mehtap sordular seni Dario, neredesin?" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.

[2] "Arşivlenmiş kopya". 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.

[3] "Dario Moreno, 6 Ekim 1962'de Ses Dergisi'nin 46. sayısında Renda Poğda'ya verdiği röportaj". 28 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.

[4] "Arşivlenmiş kopya". 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2010.

[5] "Koma halindeki ünlü şarkıcı ifade veremedi. 2 Aralık 1968". 30 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.

[6] "Abdulkadir Hazman - "Dario Moreno kimdir?"". 28 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2016.

[7] Hacıoğlu, Uğur Hakan (30 Temmuz 2021). "Deniz, Mehtap ve Dario Moreno". CNN Türk. 1 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2024.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]