İçeriğe atla

Blaise de Vigenère

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Blaise de Vigenère
Doğum5 Nisan 1523(1523-04-05)
Saint-Pourçain-sur-Sioule
Ölüm19 Şubat 1596 (72 yaşında)
Paris
Ölüm sebebiYemek borusu kanseri
MilliyetFransız
Tanınma nedeniVigenère şifrelemesi

Blaise de Vigenère (5 Nisan 1523 - 19 Şubat 1596)[1] (Fransızca telaffuz: [viʒnɛːʁ]), Fransız diplomat, kriptolog, çevirmen ve simyacıdır.

Biyografi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Vigenère, Bourbonnais'deki Saint-Pourçain köyünde saygın bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. 12 yaşındayken babası Jehan (modern yazılışı Jean) de Vigenère, onun Paris'te klasik bir eğitim almasını sağladı. Üniversiteye 14 yaşında kaydoldu, üç yıl sonra bilinen bir derece almadan ayrıldı.[2]

1539'dan yaklaşık 1545'e kadar Bourbonnais'de tımarları olan Kral I. Francis'in birinci sekreteri Gilbert Bayard'ın yanında çalıştı.[2]

1545 yılında Fransız elçisi Grignan Kontu Louis Adhémar de Monteil'e Diet of Worms'da küçük sekreter olarak eşlik etti.[3][4] Diyetin dağılmasından sonra Avrupa'da seyahat etti.[5]

1547'de saraydan ayrıldı ve Nevers Malikanesi (House of Nevers) hizmetine girdi. 1596'daki ölümünden en az bir yıl öncesine kadar bu sarayla ilişkili kalacaktır. İlk başta Nevers Dükü I. François'nın sekreteriydi ve bu görevi dükün ve Nevers Dükü II. François'nın 1562'deki ölümlerine kadar sürdürdü. Temmuz 1593 tarihli bir mektuba göre Louis de Gonzague (1565'te I. François'nın kızı Henriette of Cleves ile evlenerek Nevers Dükü oldu) ve Louis'in oğlu (d. 1580) için de sekreterlik yaptı.[6]

1549 yılında İtalya'ya, özellikle de Roma'ya ilk seyahatini gerçekleştirdi. Üç ila dört yıl süren bu seyahatte,[7] koruyucusunun kim olduğu bilinmemektedir,[8] ancak biyografi yazarlarından Maurice Sarazin, bu kişinin ünlü bir diplomat ve sanat dostu olan Kardinal Tournon olabileceğini öne sürmüştür.[9] 1566 yılında üç yıllığına tekrar Roma'ya dönecektir. Kaldığı süre boyunca tüm antik yapıları inceledi ve antikite bilgisini genişletti.[8] 1586'da yazdığı Traicté des chiffres ou secretes manières d'escrire adlı kitabında şunları yazdı:

“ Roma'da mümkün olan her şeyi yaptım — Roma antik dönemini bilen bilgili insanlarla konuştum, bilgi ve talimat alabileceğim mermer kabartmaları, bronzları, madalyaları ve antik kameoları ziyaret ettim ve yeniden ziyaret ettim — ama hiçbir şeyi eski haline getiremedim.[10] „

Nevers Dükü François II'nin 1562'de ölümünden sonra Vigenère çalışmalarına devam etti. Adrianus Turnebus ve Jean Dorat'dan dersler aldı ve Yunanca ve İbranice öğrendi.[5]

1566 yılında ana kraliçe Catherine de Médicis, Vignère'i Roma'ya gönderdi,[11] orada oğlu Kral Charles IX'un elçisi Juste de Tournon'un sekreterliğini yaptı.[8] O yılın Aralık ayında Tournon'a bir mektup göndererek, Vigenère'in çocuğu olmayan yaşlı Polonya Kralı Sigismond Auguste Jagellon'un sekreteri tarafından yapılan bir teklife yanıt vermesini istedi. Görünüşe göre sekreter, Polonya kralına oğlu Henri'yi (Anjou Dükü ve gelecekteki Fransa Kralı III. Henry) halefi olarak atamasını önermişti. Vigenère'in Polonyalı diplomatla sözlü olarak görüşüp teklifin doğruluğunu teyit etmesini, ardından da kendisi tarafından yetkilendirildiğini belli etmeden bu fikri kolaylaştırmasını istemişti.[12] Dokuz yıl sonra Vigenère, La description du Royaume de Poloigne adlı kitabında bu olay hakkında ayrıntılı olarak yazmış, ancak kendi adını vermemiş ve sırları olabileceğini açıklamamıştır.[13]

Vigenère, İtalya'daki bu sonraki ikameti sırasında başta Venedik ve Floransa olmak üzere diğer İtalyan şehirlerini de ziyaret etmiştir.[11]

1570 yılında, 47 yaşındayken, Vigenère seyahat etmeyi bıraktı ve kendini yazmaya adamak için Paris'e yerleşti.[8] Yıllık 1.000 livre gelirini Paris'teki yoksullara bağışladı. Marie Varé ile 24 Temmuz 1570 tarihinde evlendi.[14]

1596'da gırtlak kanserinden öldü ve Saint-Étienne-du-Mont kilisesine gömüldü.[15]

Vigenère şifresi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Vigenère şifrelemesi

Vigenère, İtalya'ya yaptığı gezilerde kriptografi hakkında kitaplar okumuş ve kriptologlarla temasa geçmiştir. Giovan Battista Bellaso, 1553 yılında[16] yazdığı La cifra del. Sig. Giovan Battista Belaso adlı kitabında bir şifreleme yöntemi tanımlamıştır. Bu yöntem 19. yüzyılda Vigenère'e yanlış atfedilmiş ve yaygın olarak "Vigenère şifresi" olarak tanınmıştır.[17] Vigenère 1567 ve 1568'de farklı, daha güçlü bir otomatik anahtar şifrelemesi ("autokey cipher") yarattı ve bunu 1586'da Traicté des chiffres ou secrètes manières d'escrire (Şifreler veya Gizli Yazma Yolları Üzerine İnceleme, "Treatise on Ciphers or Secret Ways of Writing") adlı kitabında yayınladı.[18][19] Bellaso'nunkinden birkaç yönden farklıdır:

  • Bellaso beş alfabeden oluşan bir "karşılıklı tablo (reciprocal table)"; Vigenère on alfabe kullanmıştır;
  • Bellaso'nun şifresi kelimenin ilk harfine dayanıyordu; Vigenère iletişimden önce üzerinde anlaşılan bir harf (anahtar) kullandı.

Çalışmaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Emekli olduktan sonra Vigenère, aralarında 20'den fazla kitap yazdı ve çevirdi:

  • 1573: Les Chroniques et annales de Poloigne. Paris: Jean Richer. Gallica'da mevcut.
  • 1573: La description du royaume de Poloigne, & pays adjacens : avec les statuts, constitutions, mœurs, & façon de faire d'iceux. Paris: Jean Richer. Dijital kopyası Utrecht Üniversitesi'nde mevcuttur.
  • 1576: La somptueuse et magnifique entrée du roi Henri III en la cité de Mantoue. Paris: Nicolas Chesneau. (Çağdaş Mantua'nın bir tanımını içerir.)
  • 1578: Traicté des Cometes ou estoilles chevelues, apparoissantes extraordinairement au ciel, avec leurs causes et effects, par Bl. de Vigere. Gallica'da mevcuttur.[20]
  • 1582: Les Commentaires de César, des guerres de la Gaule. Mis en françois par Blaise de Vigenère, Secretaire de la Chambre du Roy. Avec quelques annotations dessus.
  • 1583: Les Décades qui se trouvent de Tite-Live, mises en langue francoise avec des annotations & figures pour l'intelligence de l'antiquité romaine, plus une description particulière des lieux : & une chronologie generale des principaux potentats de la terre. Paris: Abel L'Angelier, 1583 ve 1606.
  • 1584: Les commentaires de Cesar, des Guerres de la Gaule. Mise en francois par Blaise de Vigenere. Bourbonnois : revues et corrigez par luy-mesme en cette derniere edition. Avec quelques annotations dessus. 1584.
  • 1585: L'histoire de Geoffroy de Villehardouyn, mareschal de Champagne & de Romenie : de la conqueste de Constantinople par les barons Franc̦ois associez aux Venitiens, l'an 1204 d'vn costé en son vieil langage, & de l'autre en vn plus moderne & intelligible. Paris: Abel Langelier, 1585. De la Conquête de Constantinople adlı eserin eski Fransızca aslından çevirisi.
  • 1586: Traicté des chiffres ou secrètes manières d'escrire. Available on Gallica.[21]
  • 1588: Le psaultier de David torne en prose mesuree, ou vers libres. Par Blaise de Vigenère, Bourbonnois 7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Paris: Abel L'Angelier.
    • Le psaultier de David: torné en prose mesurée ou vers libres, vol. 2, de Le psaultier de David: torne en prose mesurée ou vers libres, édition de 1588, Pascale Blum-Cuny, ed., Le Miroir volant, 1991.
  • 1597: Les images, ou Tableaux de platte peinture de Philostrate Lemnien ,... mis en françois par Blaise de Vigénère,... avec des arguments et annotations sur chacun d'iceux... Edition nouvelle reveue corrigee et augmentee de beaucoup par le traslateur. Paris: Abel Langelier, 1597; Tournon: Claude Michel, 1611. Lemnoslu Philostratus'un bir eserinin çevirisi; Gallica'da mevcuttur.
  • 1618: Traicté du Feu et du Sel. Excellent et rare opuscule du sieur Blaise de Vigenère Bourbonnois, trouvé parmy ses papiers après son decés. First ed., 1608. Paris: Abel Langelier, 1618. Rouen: Jacques Calloué, 1642. Simya üzerine bir kitap; Gallica'da mevcuttur.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Date of birth: Métral 1939, s. 6, citing Bouchard 1861, s. 196 13 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Date of death: Métral 1939, ss. 29-30, citing Moreri 1759 vol. 10, s. 606 ("Vigenere, Blaise de") 13 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  2. ^ a b Sarazin 1997, s. 18.
  3. ^ Métral 1939, s. 11.
  4. ^ Sarazin 1997, s. 18-19.
  5. ^ a b Moreri (1759), ("Vigenere, Blaise de"), 10, s. 606, 13 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 29 Nisan 2024 .
  6. ^ Métral 1939, s. 26.
  7. ^ Métral 1939, s. 13-14.
  8. ^ a b c d McGowan 2000, s. 107.
  9. ^ Sarazin 1997, s. 19.
  10. ^ Çeviren: McGowan 2000, s. 107: "à Rome, j'ay faict autrefois tout e qui m'a esté possible, et par la communication des gens doctes les plus versés en l'antiquité Romaine, et en revisitant tous les marbres, bronzes, medalles, et amaieux antiques, dont l'on en peult tirer quelquecognoissance et instruction, mais j'en ay peu rien redresser."
  11. ^ a b Sarazin 1997, s. 24.
  12. ^ Métral 1939, s. 23; Sarazin 1997, s. 28; La Ferrière (1880-1943) tarafından yayınlanan mektup, vol. 2 (1885), s. 404 19 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  13. ^ Métral 1939, s. 23, Vigenère 1573, s. VIII'den alıntı.
  14. ^ Métral 1939, s. 25.
  15. ^ Métral 1939, ss. 29–30, citing Moreri 1759 vol. 10, s. 606 ("Vigenere, Blaise de") 13 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  16. ^ Bellaso, Giovan Battista (1553). La Cifra del Sig. Giovan Battista Belaso … (İtalyanca). Venice, Italy.  Frontispiece of Bellaso's book at Commons.
  17. ^ "Vigenère Cipher". Crypto Corner (İngilizce). 15 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2023. 
  18. ^ Métral 1939, p. 57.
  19. ^ Holden 2017, ss. 43, 159.
  20. ^ Vigenère, Blaise de (1523-1596) Auteur du texte (1578). Traicté des comètes, ou estoilles chevelues, apparoissantes extraordinairement au ciel, avec leurs causes et effects, par Bl. de Vigere (İngilizce). 17 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2024. 
  21. ^ Vigenère, Blaise de (1523-1596) Auteur du texte (1586). Traicté des chiffres, ou Secrètes manières d'escrire, par Blaise de Vigenère,... (İngilizce). 14 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2024. 

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Bouchard, Ernst (1861). "Notice biographique sur Blaise de Vigenère" (available at Gallica), Bulletin de la Société d'émulation du département de l'Allier: sciences, arts et belles-lettres, vol. 8, pp. 196–210.
  • Fumaroli, Marc, editör (1994). Blaise de Vigenère poète & mythographe au temps de Henri III, Cahiers V.L. Saulnier, no. 11, Paris: Éditions Rue d'Ulm.
  • Holden, Joshua (2017). The Mathematics of Secrets: Cryptography from Caesar Ciphers to Digital Encryption. Princeton and Oxford: Princeton University Press. 9780691141756.
  • La Ferrière, Hector de, et al., editors (1880–1943). Lettres de Catherine de Médicis, eleven volumes. Paris: Imprimerie nationale. Digital copies at the BnF.
  • McGowan, Margaret M. (2000). The Vision of Rome in Late Renaissance France. New haven and London: Yale University Press. 0300085354.
  • Métral, Denyse (1939). Blaise de Vigenère archéologue et critique d'art. Paris: E. Droz. OCLC 1068404824.
  • Moreri, Louis et al., editors (1759). Le grand dictionnaire historique, ten volumes, new [and last] edition of 1759. Paris: Librairies associés. Digital copies of the 1995 Slatkine reprints are available at the BnF.
  • Sarazin, Maurice (1997). Blaise de Vigenère, Bourbonnais 1523-1596. Introduction à la vie et à l'œuvre d'un écrivain de la Renaissance, preface by Marc Fumaroli. Charroux-en-Bourbonnais: Éditions des Cahiers Bourbonnais. 9782853701488.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Blaise_de_Vigenère&oldid=33463504" sayfasından alınmıştır