Babil'in Düşüşü
| Babil'in Düşüşü | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 1831 Babil'in Düşüşü; Büyük Kiros Babil ordusunu yeniyor. J. Martin tarafından mezzotint, 1831 | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Ahameniş İmparatorluğu |
 Yeni Babil İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Büyük Kiros Gobryas |
Nabonidus Belşazzar  ? | ||||||
| Güçler | |||||||
| Bilinmiyor | Bilinmiyor | ||||||
Babil'in Düşüşü, Yeni Babil İmparatorluğu'nun M.Ö. 539 yılında Ahameniş İmparatorluğu tarafından fethedilmesiyle meydana gelen çöküşünü ifade eder. Bu olay, M.Ö. 556 yılında genç kral Labaşi-Marduk'u devirerek tahta çıkan Nabonidus'un (Nabû-na'id) saltanatının sonunu işaret ediyordu. Nabonidus yönetimi sık sık askeri yetenekleriyle tanınan ancak siyasi becerileri zayıf olan oğlu Belşazzar'a devretti. Sonuç olarak, rahipler ve askeri sınıf da dahil olmak üzere Babil toplumunun pek çok üyesi tarafından sevilmiyordu.[2]
Bu sırada Babil'in doğusunda yer alan Ahameniş İmparatorluğu güç kazanmaya devam ediyordu. M.Ö. Ekim 539'da Büyük Kiros liderliğindeki Ahameniş ordusu Opis Muharebesi'nde Babillileri yenerek Babil'in bir satraplık olarak Ahameniş topraklarına katılmasına yol açtı. Kiros Silindirine göre, Kiros Babil halkına saygı göstereceğine söz verdi ve hapsedilmiş olanları serbest bıraktı. Bu, Yeni Babil İmparatorluğu'nun sonu ve bölgede Pers egemenliğinin başlangıcı oldu.
Koşullar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Eski Mezopotamya şehri Babil'in düşüşü iç ve dış faktörlerin bir kombinasyonuna bağlanabilir. İçeride, Kral Nabonidus'un yönetimi halk ve Marduk rahipleri arasında yaygın bir hoşnutsuzlukla karşılandı. Nabonidus, Babil'in koruyucu tanrısı olan Marduk kültünü bastırmış ve bunun yerine Marduk rahiplerini kızdıran ay tanrısı Sin kültünü teşvik etmişti. Buna ek olarak, Nabonidus'un tapınakların temel kayıtlarını kazmak ve inşa tarihlerini belirlemek gibi eski çağlara ait uğraşlara odaklanması ve Asur şehri Harran'da ve çöldeki Arap tebaası arasında tapınakları yeniden inşa etmek için Babil'den ayrılması, krallığın savunmasını büyük ölçüde yetenekli bir asker olan ancak siyasi elit tarafından pek saygı görmeyen oğlu Belşazzar'ın ellerine bıraktı.[3][3]
Bu iç huzursuzluğa dış baskılar da eklenmişti. Mezopotamya'nın askerî gücü geleneksel olarak daha savaşçı bir devlet olan Asur'da yoğunlaşmış, Mezopotamya'nın güney bölgesinde yer alan Babil'i fetih ve istilaya karşı daha savunmasız bırakmıştı. Asur'un çöküşüyle birlikte Babil, M.Ö. 539'da şehri fetheden Perslere karşı savunmasız kaldı. Babil'in düşüşü Yeni Babil İmparatorluğu'nun sonu ve Pers Ahameniş İmparatorluğu'nun başlangıcı oldu.
Hazırlıklar
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 550/549'da, Elam'daki Anşan'ın Ahameniş Pers kralı Büyük Kiros, efendisi Manda ya da Med kralı Astyages'e karşı ayaklandı. Astyages'in kendi ordusunun da yardımıyla Kiros Ekbatana'ya yerleşmeyi başararak Med İmparatorluğu'na etkin bir şekilde son verdi ve Persleri İran halkları arasında egemen kıldı. Üç yıl sonra Kiros tüm İran'ın kralı olmuştu ve MÖ 547'de Asurlular arasında çıkan bir isyanı bastırmak için sefere çıkmıştı. Bu arada Babil kralı Nabonidus, Arap kolonisinin çölünde kamp kurmuş ve ordunun başına oğlu Belşazzar'ı bırakmıştı. MÖ 540 yılında Kiros, Babil'in doğu topraklarının çoğunu kapsayan Suriye'yi işgal etti. Kısa bir süre içinde Nabonidus'un vasallarının çoğu Pers kontrolü altına girdi. Nabonidus, Kiros'un sınıra yaptığı sürekli baskınlar nedeniyle MÖ 543'te Babil'e geri döndü.
İşgal
[değiştir | kaynağı değiştir]M.Ö. 539 yılında Ahameniş İmparatorluğu'nun kralı Büyük Kiros, günümüz Irak'ında bulunan Babil şehrini işgal etti. Babil Kronikleri ve Kiros Silindiri'nde şehrin barışçıl bir şekilde ele geçirildiği belirtilirken, Yunan tarihçiler Herodot ve Ksenofon şehrin kuşatıldığını bildirmektedir. Daniel'in Kitabı Babil kralının çatışma sırasında öldürüldüğünü belirtir. Ksenofon da dahil olmak üzere bazı kaynaklar Babil kralı Belşazzar'ın da öldürüldüğünü iddia eder. Ancak bu rivayet yaygın olarak kabul görmemektedir.[4] Kesin olaylar ne olursa olsun, Babil'in hüküm süren kralı Nabonidus'un teslim olduğu ve sürgün edildiği ve şehrin ana tapınağı Bel'in kapılarına Guti muhafızlarının yerleştirildiği bilinmektedir. Kyros 28 ya da 29 Ekim'de Babil'e varır ve Gobryas onun yokluğunda kentteki temsilcisi olarak görev yapar. Gobryas daha sonra Babil eyaletinin valisi olarak atandı. İşgalin ardından Babil, Ahameniş İmparatorluğu'nun bir kolonisi haline geldi.
Sonrasında yaşananlar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yeni Babil İmparatorluğu daha önce bir nüfus transferi politikası uygulamıştı, ancak Büyük Kiros bu sürgünlerin evlerine dönmelerine ve yanlarında tanrılarını ve kutsal eşyalarını getirmelerine izin verdi. Bu izin, Kiros'un Babil tahtı üzerindeki hak iddiasını haklı çıkarmaya çalıştığı bir bildiri aracılığıyla verilmiştir. İncil'e göre, Kiros aynı zamanda Yahudi sürgünlerin Babil'deki tutsaklıklarından İsrail'e dönmelerine de izin vermiştir.[5] I. Darius ve I. Artaserhas dönemlerinde Yahudiler arasında bazı huzursuzluklar olmasına rağmen, Pers yönetimine karşı aktif olarak isyan etmediler.[6][7]
Birçok Babilli, bir hükümdarın ancak Bel ve rahipler tarafından kutsandığı takdirde Batı Asya'yı meşru bir şekilde yönetebileceğine inanıyordu. Bu nedenle Kiros, eski Babil krallarının meşru halefi olduğunu ve Marduk tarafından düzeni ve adaleti yeniden tesis etmek için seçildiğini göstermek için "Babil Kralı" unvanını kullanmaya başladı. Marduk rahipleri, Kiros'un yerel tanrıların resimlerini kutsal tapınaklarından başkent Babil'e taşıyan Nabonidus'a saygısızlığı nedeniyle kızgın olduğuna inanıyordu.[8] Ölümünden bir yıl önce Kiros, oğlu II. Kambises'i Babil'de kral yaparken, kendisi için "(diğer) eyaletlerin kralı" unvanını saklı tuttu.
Ancak I. Darius tahta geçip Zerdüştlüğün bir temsilcisi olarak hüküm sürdüğünde Babil'in kutsama geleneği sona erdi ve Babil'in Batı Asya'daki yöneticileri meşrulaştırabileceği inancı artık tanınmıyordu. Darius'un Pers kontrolünü ele geçirmesinden kısa bir süre sonra Babil, III. Nebukadnezar adını alan Nidinta-Bel adlı yerli bir hükümdarın yönetiminde kısa süreliğine bağımsızlığını yeniden kazandı. Persler şehri fethetmeden önce MÖ 521 yılının Ekim ayından Aralık ayına kadar hüküm sürmüştür. Bu süre zarfında kuzeydeki Asur da isyan etti. Ertesi yıl Babil tekrar ayaklandı ve Nebukadnezar IV adını alan Arakha adlı bir Ermeni hükümdar yönetiminde bağımsızlığını ilan etti. Persler şehri tekrar ele geçirdikten sonra surları kısmen yıktılar. Ancak Bel'in ana tapınağı olan Esagila, Babil vatanseverliğinin merkezi olarak kaldı.[9][10]
Babil'in bölünmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Makedonya kralı Büyük İskender MÖ 331'de Babil'i fethetti ve MÖ 323'te orada öldü. İskender'in eski generalleri arasında on yıl süren savaşlardan sonra Babil ve Asur, Makedonya Selevkos İmparatorluğu'na dahil edildi.
Uzun zamandır Seleucia'nın kuruluşunun nüfusu Babil'in yeni başkentine yönlendirdiği ve eski şehrin kalıntılarının yeni hükûmet merkezinin inşaatçıları için bir taş ocağı haline geldiği iddia edilmektedir, ancak Hellenistik Dönem'e ait Babil kroniklerin'in yakın zamanda yayınlanması, kentsel yaşamın Part Çağında (MÖ 150 - MS 226) döneminde de büyük ölçüde aynı olduğunu göstermiştir. Part kralı I. Mithridatis MÖ 150'de bölgeyi Part İmparatorluğu'na kattı ve bölge Yunanlılar ile Partlar arasında bir savaş alanı haline geldi.
Tarihyazımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Nabonidus Kroniği ve Kiros Silindiri de dahil olmak üzere çivi yazılı metinler Perslerin Babil'deki zaferinden sonra yazılmış olup Kiros'u şehrin kurtarıcısı ve tahtın meşru varisi olarak sunmaktadır.[11] Ancak modern bilim bu metinlerin kamuoyunu Nabonidus'a karşı manipüle etmek ve Kiros'un fethini meşrulaştırmak için tasarlanmış propagandalar olduğunu öne sürmektedir.[12][13] Babil'e zorla girildiğini düşündüren Enlil Kapısı'nın yeniden inşasına ilişkin bir makbuzun da gösterdiği gibi, Perslerin yönetimi ele geçirmesine karşı bir direniş olması muhtemeldir. Perslerin kentte düzenlenen bir festivalden faydalanarak kentin savunmasını zayıflatmış ve sürpriz bir saldırıya olanak sağlamış olmaları da mümkündür. Ksenofon tarafından yazılan Kiros'un kısmen kurgusal bir biyografisi olan Cyropaedia eserinde Babil'in ele geçirilmesi ve kralın Gobryas ve askerleri tarafından öldürülmesi anlatılır. Bu anlatıların bazı tarihsel unsurlar içerebileceği gibi Pers saray toplumundan etkilenmiş ve abartılmış olabileceği de unutulmamalıdır.[14]
İbranice İncil
[değiştir | kaynağı değiştir]Yeşaya Kitabı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kudüs'ün Yeni Babil İmparatorluğu tarafından fethi ve seçkinlerinin MÖ 586'da sürgüne gönderilmesi Yeşaya Kitabı'nın oluşumunda bir sonraki aşamayı başlatır. Yeşaya Kitabı sürgündeki İsrailoğulları'na hitap ederek onlara geri dönüş umudu sunar.[15] Yeşaya Kitabı'nın Babil'in yakında düşeceğine dair öngörüleri ve Kiros'u İsrail'in kurtarıcısı olarak yüceltmesi, kehanetlerini MÖ 550-539 yıllarına ve muhtemelen bu dönemin sonuna tarihlendirir.[16]
Daniel
[değiştir | kaynağı değiştir]Daniel Kitabı (MÖ 2. yüzyıl), 5. bölüm Pers istilasından hemen önce Belşazzar'ın son gecesini anlatır. Hikâyede Belşassar bir ziyafet verir ve bu ziyafet sırasında Babil tanrılarını överken konuklarına Süleyman Mabedi hazinelerinden içki içirmeyi planlar. Daha sonra sarayın duvarında yazı yazan bir el görür. Belşassar'ın bilgeleri yetersiz kalınca Daniel yazıyı yorumlaması için çağrılır. Belşassar öldürülür ve tarihte bilinmeyen bir kişi olan Mede Darius kral olur (Daniel 5:30-31).
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Roux 1992, ss. 381-382; Oates 1986, ss. 134-135.
- ^ Haywood, John (2005). The Penguin Historical Atlas of Ancient Civilizations. Londra: Penguin Books Ltd. s. 49.
- ^ a b Olmstead, A.T. (1948). History of the Persian Empire. Univ. of Chicago Press. s. 38.
- ^ Achtemeier, (Ed.) (1985). Harper's Bible Dictionary. San Francisco: Harper & Row. s. 103.
- ^ "Isaiah 45". Biblegateway.com. 25 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Bright 1959, ss. 342–396.
- ^ Josephus (1999). "Antiquites Book 11:6". The New Complete Works. William Whiston tarafından çevrildi. Kregel Publications. s. 374.
- ^ Roux 1992, s. 382.
- ^ Lendering, Jona (2001). "Nidintu-Bêl". Livius. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2020.
- ^ Lendering, Jona (1998). "Arakha (Nebuchadnezzar IV)". Livius. 30 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2020.
- ^ IsIAO, edited by A. Panaino; G. Pettinato. With the collaboration of G. P. Basello; A. Piras. Università di Bologna & (2002). Ideologies as intercultural phenomena : proceedings of the Third Annual Symposium of the Assyrian and Babylonian Intellectual Heritage Project; held in Chicago, USA, October 27–31, 2000; [Melammu symposia, vol. III]. Milano: Ed. Mimesis. ss. 144, 149-150. ISBN 8884831075.
- ^ Kuhrt, A. (1983). "The Cyrus Cylinder and Achaeminid Imperial Policy". Journal for the Study of the Old Testament. 8 (25): 83-94. doi:10.1177/030908928300802507.
- ^ Yamauchi, Edwin M. (1990). Persia and the Bible. Grand Rapids: Baker. s. 88.
- ^ Bealieu, Paul-Alain (1989). The Reign of Nabonidus, King of Babylon 556–339 B.C. New Haven CT: Yale Univ. Press. s. 143.
- ^ Barker 2003, s. 524.
- ^ Whybray 2004, s. 11-12.
