Çevre felaketi

Petrol yüklü bir tankerin kaza geçirmesinden sonra yüzlerce ton ham petrolün çevreye yayılması sonrası görüntü

Çevre felaketi, doğadaki çeşitli unsurlar ile onlarla dolaylı ya da dolaysız olarak ilgili başka unsurlara insan eliyle verilen zarara bağlı gelişen felakettir. Doğal kaynaklı felaketlere ise doğal felaketler denir.

Çevre felaketleri

Milyonlarca yıl süren biyolojik süreçlerin sonucunda oluşan doğal hayat içindeki unsurların karşılıklı dengesi ile varlığını korumuştur. Tarih boyunca bazı doğal felaketler (seller, depremler, volkanik patlamalar vs.) olmuşsa da bu felaketler doğa üzerindeki etki gücü ve oluşan durumun tersine dönüşü bakımından sanayileşme ve doğal kaynakların kullanımıyla başlayan süreçte insanoğlu tarafından yapılan suistimallerin yanında çok önemsiz kalmaktadır.

Doğa kendi içinde oluşan felaketleri bir şekilde düzenleyebilmekteyken insanoğlunun eliyle ortaya çıkan felaketler suni bir takım koşullar oluşturduğundan doğa kendi kendini yenileyememekte hatta ozon tabakasının delinmesi, küresel ısınma gibi insanlığı hiç de kolay kolay kurtulamayacağı felaketlerle yüz yüze getirmektedir. Sanayileşme, iktisadi kalkınma ve enerji gibi konularda ülkelerin birbirleriyle kıyasıya rekabet halinde olduğu ve bu rekabetten geri kalan ülkelerin ise ister istemez diğer ülkelere karşı zayıf konuma düştüğü günümüzde çevre felaketlerine de gelişmenin göz ardı edilebilecek yan etkileri gözüyle bakılmakta ve bu felaketler Medya'ya da ancak büyük ölçüde ve ani ölümler olduğunda yansımaktadır. Oysa Küresel ısınma gibi çevre felaketleri yüzlerce yıl sonra değil aynı nesil içinde bile gözle görülebilecek sıcaklık, kuraklık, kıtlık vs. etkilerini beraberinde getirmektedir.

Küresel çevre felaket ve tehditleri

• Küresel Isınma : II. Dünya Savaşı sonrasında dünya nüfusu 2 kat, buna karşılık enerji kullanımı 4 kat artmıştır. 1958 yılında atmosferdeki 315 ppm/m³ karbondioksit oranı 2004'te 379 ppm/m³ olmuştur. ABD dünya nüfusunun %4'üne sahipken karbondioksit üretiminin %25'ini gerçekleştirmektedir. The Observer gazetesinin Şubat 2004'te yayımladığı Pentagon'a ait Küresel Isınma Raporu'na göre önümüzdeki 20 yıl içerisinde Avrupa'da birçok kıyı kenti sular altında kalacaktır. Guardian gazetesinde 2004 yılında yer alan küresel ısınma haritasına göre bundan en az etkilenen bölgeler Türkiye ve Ortadoğu ile kıyı kesimleri hariç Kuzey Afrika'dır. Bununla birlikte Türkiye meteoroloji kurumunun verilerine göre Türkiye'de 2007 yılı yaz dönemi sıcaklıkları bakımından son 78 yılın en sıcak yazı yaşanmaktadır.

Endüstriyel ve tarımsal felaketler

• 2005 Jilin kimyasal tesisinde patlama
• ABD'de The Dust Bowl (1934-1939)
• Alamosa Nehri'ne Summitville maden ocağından siyanür, ağır metller ve asit karışması sonucu 17 millik alandaki tüm deniz yaşamının yok olması.
• AZF Toulouse kimyasal tesislerinde patlama (2001)
• Bhopal felaketi (1984)
• Japonya'da Minamata'daki cıva zehirlenmesi.
• Itai-itai felaketi, Japonya'da kadmiyum zehirlenmesi
• Kalifornia'da Dunsmuir yakınlarındaki Sacramento Nehrine 20.000 galon miktarında ölümcül kimyasallar (metam sodyum, tradename Vapam) karışması sonucu 38 millik alandaki deniz yaşamının yok olması.
• Kuveyt petrol yangınları, Körfez Savaşı sırasında Kuveyt petrollerini kullanılmasını engellemek için Saddam Hüseyin, petrol kuyularını ateşe vermiştir. Basra Körfezi’nin zehirli duman ve kül ile kaplanmasına neden olmuştur. 7 ay sonra söndürülebilen çukurlar büyük çevre felaketleri arasında yerini almıştır.
• Love Canal toksik atık bölgesi
• Papua Yeni Gine'de maden faaliyetlerinden ötürü Ok Tedi nehir sisteminde hasar.

Nükleer felaketler

Nagasaki'nin 1945'te atom bombası atılmadan önceki ve sonraki hâli.

• Çernobil kazası
• Fukuşima I Nükleer Santrali kazaları
• Hiroşima ve Nagasaki'ye atılan atom bombaları
• İngiltere'de Windscale reaktör çekirdeği tutuştu. Özellikle iyot-131'in kazanın olduğu merkezden 150 km’lik yarıçaplı

daire içinde et ve süte karıştığı görüldü. (1967)

• Japonya'da Tokaimura Nükleer Santral kazası sonucu 49 işçi yüksek radyasyon aldıkları nedeniyle tedavi altına alındı. Santral civarında yaşayan 310 bin kişi evlerinden dışarı çıkarılmadı, 10 kilometrelik bölge yasak ilan edildi. (1999)
• Three Mile Island ABD-Pennsylvania-Harrisburg’da Three Mile adası kazası olarak bilinen kazada çekirdek erimesi sonucu iyot-131 kaçağı oldu. (1979)

Petrol sızıntısı

Exxon Valdez

• Amoco Cadiz :Tarihteki 5.büyük petrol sızıntısına The Amoco Cadiz adlı süper tanker yol açmıştır. 16 Mart 1978'de geminin taşıdığı 1.619.048 varil petrol Brittany sahillerine akmış ve 76 sahil tümüyle petrole bulanmıştır.
• Exxon Valdez : Exxon Valdez Şirketinin petrol tankeri Exxon Valdezden 24 Mart 1989 günü yaklaşık 11-30 milyon galon (50.000-150.000 m³) petrol denize boşalmıştır
• Prestige petrol sızıntısı İspanya'nın kuzeybatısındaki Galiçya'da 13 Kasım 2002 tarihinde Yunan bandıralı Prestige gemisinden denize kimi kaynaklara göre 63,000 ton petrol akmıştır.

Diğer

Gittikçe küçülen Aral gölünün bir gemiyi 150 kilometre uzaklıkta çölün ortasında bırakışı.

• Al-Hawizeh bataklığının kuruması
• Amerikan Bizonlarının sayısının düşmesi
• Ozon tabakasının delinmesi
• Sömürgeleştirme faaliyeti sırasında yerli halkın ölümüne yol açan bulaşıcı hastalıkların bilinçli bir şekilde yayılması.
• Nil levreğinin Afrika'daki Viktorya Gölüne bırakılmasıyla yerli balık türlerinin kırılması
• Aral gölünü besleyen ırmaklar barajlar ile kesildikten sonra Aral gölü küçülmeye başlamıştır.