RL10 sayfasının kaynağını görüntüle

{{Roket motoru bilgi kutusu  
|isim            =RL10
|resim           =RL-10 rocket engine (30432256313).jpg
|resim_boyut     =265px
|baslik          =Londra'daki [[Londra Bilim Müzesi|Bilim Müzesi'nde]] bir RL10A-4 motoru 
|koken_ulke      =[[Amerika Birleşik Devletleri]]
|tarih           =
|ilk_tarih       =1962 (RL10A-1)
|son_tarih       =
|tasarimci       =
|uretici         =[[Aerojet Rocketdyne]]
|amac            =[[Üst faz]] motoru
|baglantili      =[[Atlas Füzesi|Atlas]]<br/>[[Saturn I]]<br/>[[Titan IIIE]]<br/>[[Titan IV]]<br/>[[Delta III]]<br/>[[Delta IV]]<br/>[[McDonnell Douglas DC-X|DC-X]]<br/>[[Centaur (roket rampası)|Uzay mekiği]] (iptal edildi)<br/>[[Space Launch System]] (gelecekte)<br/>[[OmegA]] (iptal edildi)<br/>[[Vulcan (roket)|Vulcan]] (gelecekte)
|onceli          =
|ardili          =
|durum           =Üretimde
|motor_tur       = Sıvı
|oksitleyici     = [[sıvı oksijen]]
|yakit           =[[sıvı hidrojen]]
|karisim_orani    = 5.88:1
|guc_dongusu     = [[Genişletme döngüsü]]
|itki(vkm)       = {{dönüştürme|110.1|kN|abbr=on}}
|itki(ds)        = <!-- deniz seviyesinde -->
|ozgul_itici_kuvvet_vakum={{dönüştürme|465.5|isp}}
|ozgul_itici_kuvvet_deniz_seviyesi=
|atesleme_suresi =700&nbsp;seconds
|bolme_basinci   =
|itki_agirlik_orani=
|yakit_hacmi     = 
|uzunluk         ={{dönüştürme|4.15|m|abbr=on}} w/ genişletilmiş ağızlık ile birlikte
|cap             ={{dönüştürme|2.15|m|abbr=on}}
|kuru_agirlik    ={{dönüştürme|301|kg|abbr=on}}
|kaynaklar       =<ref name="EA10B2"/>
|notlar          = Performans değerleri ve boyutlar RL10B-2 içindir.
}}
'''RL10''', itici gazlar olan [[Kriyojenik yakıt|kriyojenik]] [[sıvı hidrojen]] ve [[sıvı oksijen]] yakan, Aerojet Rocketdyne tarafından [[Amerika Birleşik Devletleri|Amerika Birleşik Devletleri'nde]] inşa edilen [[Sıvı itici yakıtlı roket|sıvı yakıtlı]] kriyojenik bir roket motorudur. Modern versiyonlar vakumda motor başına {{Dönüştürme|110|kN}} kadar [[İtme (akışkanlar mekaniği)|itme]] gücü sağlar. [[Atlas V]]'in Centaur [[Çok kademeli roket|üst fazı]] ve Delta IV'ün DCSS'si için üç RL10 versiyonu üretildi. [[Space Launch System|Uzay Fırlatma Sisteminin]] Keşif Üst Fazı, OmegA roketinin üst fazı ve Vulcan roketinin Centaur V'i için üç versiyon daha geliştirilmektedir.<ref name=":1"/>

Motorun kullandığı [[genişletme döngüsü]], turbo pompayı motor yanma odası, oluk ve nozul tarafından emilen atık ısı ile çalıştırır. Bu, hidrojen yakıtı ile birleştiğinde, bir vakumda {{Dönüştürme|373|-|470|isp}} aralığında çok yüksek [[Özgül itici kuvvet|spesifik darbelere]] (''I''<sub>sp</sub>) yol açar. Kütle, motorun versiyonuna bağlı olarak {{Dönüştürme|131|-|317|kg}} arasında değişmektedir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.astronautix.com/r/rl-10c.html | başlık = RL-10C | erişimtarihi = 6 Nisan 2020 | çalışma = www.astronautix.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20161228011427/http://www.astronautix.com/r/rl-10c.html | arşivtarihi = 28 Aralık 2016}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.astronautix.com/r/rl-10a-1.html | başlık = RL-10A-1 | erişimtarihi = 6 Nisan 2020 | çalışma = www.astronautix.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20161228075543/http://www.astronautix.com/r/rl-10a-1.html | arşivtarihi = 28 Aralık 2016}}</ref>

== Tarih ==
RL10, 1950'lerden itibaren [[Marshall Uzay Uçuş Merkezi]] ve [[Pratt & Whitney]] tarafından motorun geliştirilmesiyle Amerika Birleşik Devletleri'nde inşa edilen ilk sıvı hidrojen roket motoruydu. RL10, başlangıçta USAF Lunex ay iniş aracı için gaz pedallı bir motor olarak geliştirildi ve sonunda bu özelliği yirmi yıl sonra DC-X VTOL araçta kullanmaya başladı.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.astronautix.com/articles/lunex.htm|başlık=Encyclopedia Astronautica—Lunex Project page|arşivtarihi=31 Ağustos 2006|arşivurl=https://web.archive.org/web/20060831191541/http://www.astronautix.com/articles/lunex.htm|çalışma=Encyclopedia Astronautica}}</ref>

RL10 ilk olarak 1959'da, [[West Palm Beach, Florida|Florida, West Palm Beach]]'teki [[Pratt & Whitney]] Florida Araştırma ve Geliştirme Merkezi'nde test edildi.<ref>Connors, p 319</ref><ref name="gunter.centaur">{{Web kaynağı | url = http://space.skyrocket.de/doc_stage/centaur.htm | başlık = Centaur | yayıncı = Gunter's Space Pages | arşivurl = https://web.archive.org/web/20041019182458/http://space.skyrocket.de/doc_stage/centaur.htm | arşivtarihi = 19 Ekim 2004}}</ref> İlk başarılı uçuş 27 Kasım 1963'te gerçekleşti.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=History of liquid propellant rocket engines|tarih=2005|yayıncı=American Institute of Aeronautics and Astronautics|isbn=1-56347-649-5}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://www.pratt-whitney.com/vgn-ext-templating/v/index.jsp?vgnextoid=cabbe002c2f3c010VgnVCM1000000881000aRCRD&vgnextchannel=7dfc34890cb06110VgnVCM1000004601000aRCRD&vgnextfmt=default|başlık=Renowned Rocket Engine Celebrates 40 Years of Flight|arşivtarihi=14 Haziran 2011|arşivurl=https://web.archive.org/web/20110614033822/http://www.pratt-whitney.com/vgn-ext-templating/v/index.jsp?vgnextoid=cabbe002c2f3c010VgnVCM1000000881000aRCRD&vgnextchannel=7dfc34890cb06110VgnVCM1000004601000aRCRD&vgnextfmt=default|tarih=24 Kasım 2003|yayıncı=Pratt & Whitney}}</ref> Bu lansman için, iki RL10A-3 motoru, bir Atlas fırlatma aracının Centaur üst kademesine güç verdi. Fırlatma, aracın yoğun şekilde enstrümantasyonlu bir performans ve yapısal bütünlük testini yönetmek için kullanıldı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraft/display.action?id=1963-047A | başlık = Atlas Centaur 2 | çalışma = [[National Space Science Data Center]] | yayıncı = NASA | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200223062217/https://nssdc.gsfc.nasa.gov/nmc/spacecraft/display.action?id=1963-047A | arşivtarihi = 23 Şubat 2020}}</ref>

Motorun birden çok versiyonu uçuruldu. Satürn I'in S-IV'ü altı RL10A-3'ün bir kümesini kullandı ve Titan programı da RL10 tabanlı Centaur üst fazlarını içeriyordu.{{Kaynak belirt|tarih=July 2019}}

McDonnell Douglas DC-X'te dört modifiye RL10A-5 motoru kullanıldı.<ref name="astro-dcx">{{Web kaynağı|url=http://www.astronautix.com/lvs/dcx.htm|başlık=DCX|erişimtarihi=4 Ocak 2013|arşivtarihi=28 Aralık 2012|arşivurl=https://web.archive.org/web/20121228125150/http://www.astronautix.com/lvs/dcx.htm|çalışma=Encyclopedia Astronautica}}</ref>

Bir RL10B-2 yanma odasının lehimlenmesindeki bir kusur, Orion-3 [[Haberleşme uydusu|iletişim uydusunu]] taşıyan 4 Mayıs 1999 Delta III fırlatmasının başarısızlığının nedeni olarak belirlendi.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.boeing.com/defense-space/space/delta/delta3/d3_report.pdf|başlık=Delta 269 (Delta III) Investigation Report|arşivtarihi=16 Haziran 2001|arşivurl=https://web.archive.org/web/20010616012841/http://www.boeing.com/defense-space/space/delta/delta3/d3_report.pdf|id=MDC 99H0047A|tarih=16 Ağustos 2000|yayıncı=[[Boeing]]}}</ref>

[[Ares I]] ve [[Ares V]]'i ortak bir çekirdek aşamasını paylaşan bir roket ailesiyle değiştirmeye yönelik DIRECT sürüm 3.0 önerisi, J-246 ve J-247 fırlatma araçlarının ikinci fazı için RL10'u önerdi.<ref name="direct_v3_specs">{{Web kaynağı|url=http://www.launchcomplexmodels.com/Direct/media.htm|başlık=Jupiter Launch Vehicle – Technical Performance Summaries|erişimtarihi=18 Temmuz 2009|arşivtarihi=29 Ocak 2009|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090129072105/http://launchcomplexmodels.com/Direct/media.htm|ölüurl=hayır}}</ref> Önerilen Jüpiter Üst Fazı'nda, [[Space Launch System|Uzay Fırlatma Sistemi]] Keşif Üst Fazı'na eşdeğer bir role hizmet eden en fazla yedi RL10 motoru kullanılmış olacaktı.

=== Ortak Genişletilebilir Kriyojenik Motor ===
[[Dosya:Common_Extensible_Cryogenic_Engine.jpg|küçükresim|Kısmi gazda CECE]]
2000'lerin başında NASA, Ortak Genişletilebilir Kriyojenik Motor (CECE) göstericisini geliştirmek için [[Pratt & Whitney Rocketdyne]] ile sözleşme yaptı. CECE'nin derin kısma yapabilen RL10 motorlara yol açması amaçlanmıştır.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.pw.utc.com/products/pwr/propulsion_solutions/cece.asp|başlık=Common Extensible Cryogenic Engine (CECE)|arşivtarihi=4 Mart 2012|arşivurl=https://web.archive.org/web/20120304081145/http://www.pw.utc.com/products/pwr/propulsion_solutions/cece.asp|yayıncı=United Technologies Corporation}}</ref> 2007 yılında, çalışabilirliği (bazı "kesikli yanma" ile) 11:1 gaz oranlarında ifade edildi.<ref>{{Web kaynağı|url=https://science.nasa.gov/headlines/y2007/16jul_cece.htm|başlık=Throttling Back to the Moon|arşivtarihi=2 Nisan 2010|arşivurl=https://web.archive.org/web/20100402064331/http://science.nasa.gov/headlines/y2007/16jul_cece.htm|tarih=16 Temmuz 2007|yayıncı=NASA}}</ref> 2009 yılında NASA, bu tür bir genişletme döngüsü motoru için bir rekor olan yüzde 104 itme itişinden yüzde 8 itme itişine başarıyla kısıldığını bildirdi. Tıkama, itici gazların basıncını, sıcaklığını ve akışını kontrol eden enjektör ve itici besleme sistemi modifikasyonları ile ortadan kaldırıldı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.nasa.gov/home/hqnews/2009/jan/HQ_09-005_Cryo_engine_test.html | başlık = NASA Tests Engine Technology for Landing Astronauts on the Moon | tarih = 14 Ocak 2009 | yayıncı = NASA | arşivurl = https://web.archive.org/web/20090120231324/http://www.nasa.gov/home/hqnews/2009/jan/HQ_09-005_Cryo_engine_test.html | arşivtarihi = 20 Ocak 2009}}</ref> 2010 yılında, kısma aralığı 17,6:1 oranına genişletilerek %104'ten %5,9'a çıkarıldı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://ntrs.nasa.gov/archive/nasa/casi.ntrs.nasa.gov/20100032918.pdf | başlık = CECE: Expanding the Envelope of Deep Throttling Technology in Liquid Oxygen/Liquid Hydrogen Rocket Engines for NASA Exploration Missions | erişimtarihi =  | tarih = 25 Temmuz 2010 | çalışma = NASA Technical Reports Server | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150216111145/https://ntrs.nasa.gov/archive/nasa/casi.ntrs.nasa.gov/20100032918.pdf | arşivtarihi = 16 Şubat 2015}}</ref>

=== 2010'ların başındaki olası halef ===
2012'de NASA, yeni nesil üst kademe tahrik sistemini incelemek için ABD Hava Kuvvetleri'ne (USAF) katıldı ve Aerojet Rocketdyne RL10'un yerini alacak yeni bir üst kademe motordaki ajansların ortak alanlarını resmileştirdi.
{{Alıntı|""Bir RL10 üzerindeki liste fiyatını biliyoruz. Zaman içinde maliyete bakarsanız, EELV'lerin birim maliyetinin çok büyük bir kısmı tahrik sistemlerine atfedilebilir ve RL10 çok eski bir motordur ve üretimi ile ilgili çok sayıda basamağı vardır. ... Bu çalışmanın anlayacağı şey bu, bir RL10 yedeği oluşturmaya değer mi?"
— Dale Thomas, Marshall Uzay Uçuş Merkezi Teknik Direktörü<ref name=FG2012/>}}
Çalışmadan NASA, [[Space Launch System|Uzay Fırlatma Sisteminin]] (SLS) üst fazı için daha ucuz bir RL10 sınıfı motor bulmayı umdu.<ref name="FG2012">{{Web kaynağı | url = http://www.flightglobal.com/news/articles/nasa-us-air-force-to-study-joint-rocket-engine-370660/ | başlık = NASA, US Air Force to study joint rocket engine | erişimtarihi = 1 Haziran 2012 | tarih = 12 Nisan 2012 | yayıncı = Flight Global | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120424020953/http://www.flightglobal.com/news/articles/nasa-us-air-force-to-study-joint-rocket-engine-370660/ | arşivtarihi = 24 Nisan 2012}}</ref><ref name="NASA-2012-04">{{Web kaynağı | url = https://www.nasa.gov/centers/marshall/news/news/releases/2012/12-040.html | başlık = NASA Partners With U.S. Air Force to Study Common Rocket Propulsion Challenges | tarih = 12 Nisan 2012 | yayıncı = NASA | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170624235440/https://www.nasa.gov/centers/marshall/news/news/releases/2012/12-040.html | arşivtarihi = 24 Haziran 2017}}</ref>

USAF, ABD hükûmeti uydularını uzaya göndermenin başlıca yöntemleri olan Lockheed Martin Atlas V ve Boeing Delta IV [[Evrilmiş Harcanabilir Fırlatma Aracı|Evrilmiş Harcanabilir Fırlatma Araçlarının]] (EELV) üst kademelerinde kullanılan Rocketdyne RL10 motorlarını değiştirmeyi planlıyordu.<ref name="FG2012"/> Uygun Maliyetli Üst Kademe Motor Programı (AUSEP) kapsamında aynı zamanda ilgili bir gereklilik çalışması yapıldı.<ref name="NASA-2012-04"/>

=== İyileştirmeler ===
RL10 yıllar içinde gelişti. DCSS'DE kullanılan RL10B-2, daha iyi performans, geri çekilebilir bir nozul, daha az ağırlık ve daha fazla güvenilirlik için elektromekanik dengelemeye (gimbaling) ve {{Dönüştürme|464|isp}}'lik [[Özgül itici kuvvet|spesifik bir darbe]]lemeye sahipti.{{Kaynak belirt|tarih=June 2019}}

2016'da, Aerojet Rocketdyne, [[Üç boyutlu baskı|katkı üretimi]]ni RL10 inşaat sürecine dahil etmek için çalışıyordu. Şirket, Mart 2016'da baskılı ana enjektörlü bir motorda,<ref>{{Basın açıklaması kaynağı|url=http://www.rocket.com/article/aerojet-rocketdyne-successfully-tests-complex-3-d-printed-injector-worlds-most-reliable|başlık=Aerojet Rocketdyne Successfully Tests Complex 3-D Printed Injector in World's Most Reliable Upper Stage Rocket Engine|yayıncı=Aerojet Rocketdyne|tarih=7 Mart 2016|erişimtarihi=20 Nisan 2017}}{{Ölü bağlantı|date=Eylül 2024 }}</ref> ve Nisan 2017'de itiş odası tertibatına sahip bir motorda tam ölçekli sıcak yanma testleri gerçekleştirdi.<ref>{{Basın açıklaması kaynağı|url=http://www.rocket.com/article/aerojet-rocketdyne-achieves-3-d-printing-milestone-successful-testing-full-scale-rl10-copper|başlık=Aerojet Rocketdyne Achieves 3-D Printing Milestone with Successful Testing of Full-Scale RL10 Copper Thrust Chamber Assembly|yayıncı=Aerojet Rocketdyne|tarih=3 Nisan 2017|erişimtarihi=11 Nisan 2017}}{{Ölü bağlantı|date=Eylül 2024 }}</ref>

== RL10 için mevcut uygulamalar ==

* [[Atlas V]] Centaur (roket fazı): Tek motorlu centaur (SEC) versiyonu RL10C-1'i<ref name=":1"/> kullanırken, çift motorlu centaur (DEC) versiyonu daha küçük olan RL10A-4-2'yi kullanmaktadır.<ref name="EA10A1">{{Web kaynağı|url=http://www.astronautix.com/engines/rl10a1.htm|başlık=RL-10A-1|erişimtarihi=27 Şubat 2012|arşivtarihi=15 Kasım 2011|arşivurl=https://web.archive.org/web/20111115155200/http://www.astronautix.com/engines/rl10a1.htm|tarih=17 Kasım 2011|çalışma=Encyclopedia Astronautica}}</ref>
* Delta Kriyojenik İkinci Faz: Mevcut DCSS, genişletilebilir nozullu bir RL10C-2-1'e sahiptir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://forum.nasaspaceflight.com/index.php?topic=44390.msg1937019#msg1937019 | başlık = ULA Vulcan Launch Vehicle (as announced/built) - General Discussion Thread 3 | erişimtarihi = 6 Haziran 2020 | çalışma = forum.nasaspaceflight.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200606170018/https://forum.nasaspaceflight.com/index.php?topic=44390.msg1937019#msg1937019 | arşivtarihi = 6 Haziran 2020}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.spacelaunchreport.com/delta4.html | başlık = Delta IV Data Sheet | erişimtarihi = 6 Haziran 2020 | çalışma = www.spacelaunchreport.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20100821062352/https://www.spacelaunchreport.com/delta4.html | arşivtarihi = 21 Ağustos 2010}}</ref>

== Geliştirilmekte olan motorlar ==
Üç RL10C-X motor versiyonu yeterlilik testinden geçmektedir ve teslim sürelerini ve maliyeti azaltması beklenen 3D baskı kullanan ana motor bileşenlerini içerecektir.<ref name=":1">{{Web kaynağı | url = http://rocket.com/sites/default/files/documents/Capabilities/PDFs/RL10_data_sheet.pdf | başlık = Aerojet Rocketdyne RL10 Propulsion System | erişimtarihi =  | tarih = Mart 2019 | çalışma = Aerojet Rocketdyne | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190629113826/http://rocket.com/sites/default/files/documents/Capabilities/PDFs/RL10_data_sheet.pdf | arşivtarihi = 29 Haziran 2019}}</ref>

* SLS Keşif Üst Fazı: Nisan 2016'da, Block 1B [[Space Launch System|Uzay Fırlatma Sistemi]]'nin Keşif Üst Fazı'nda (EUS) uçmak üzere dört RL10 motoru seçildi.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.nasaspaceflight.com/2016/04/msfc-aerojet-rocketdyne-eus-engines/ | başlık = MSFC propose Aerojet Rocketdyne supply EUS engines | erişimtarihi = 8 Nisan 2016 | tarih = 7 Nisan 2016 | çalışma = [[NASASpaceFlight.com]] | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160415160037/https://www.nasaspaceflight.com/2016/04/msfc-aerojet-rocketdyne-eus-engines/ | arşivtarihi = 15 Nisan 2016}}</ref> Ekim 2016'da NASA, EUS'un RL10C-X motorlarının en büyüğü ve en güçlüsü olan<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.nasa.gov/exploration/systems/sls/proven-engine-packs-big-in-space-punch-for-nasa-s-sls-rocket.html | başlık = Proven Engine Packs Big, In-Space Punch for NASA’s SLS Rocket | erişimtarihi = 22 Kasım 2017 | tarih = 21 Ekim 2016 | yayıncı = NASA | arşivurl = https://web.archive.org/web/20161024001949/https://www.nasa.gov/exploration/systems/sls/proven-engine-packs-big-in-space-punch-for-nasa-s-sls-rocket.html | arşivtarihi = 24 Ekim 2016}}</ref> yeni RL10C-3 sürümünü kullanacağını duyurdu.<ref name=":1"/>
* OmegA Üst Fazı: Nisan 2018'de Northrop Grumman İnovasyon Sistemleri, OmegA'da üst fazda iki RL10C-5-1 motorunun kullanılacağını duyurdu.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.rocket.com/article/rl10-selected-omega%E2%84%A2-rocket | başlık = RL-10 Selected for OmegA Rocket | erişimtarihi = 14 Mayıs 2018 | tarih = 16 Nisan 2018 | yayıncı = Aerojet Rocketdyne | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180430205918/http://www.rocket.com/article/rl10-selected-omega%E2%84%A2-rocket | arşivtarihi = 30 Nisan 2018}}</ref> Aerojet Rocketdyne'nin motoru seçilmeden önce [[Blue Origin]]'in BE-3U ve [[Airbus]] Safran'ın Vinci'si de dikkate alındı.
* Vulcan Centaur Üst Fazı: 11 Mayıs 2018'de [[United Launch Alliance]] (ULA), rekabetçi bir tedarik sürecinin ardından ULA'nın yeni nesil Vulcan Centaur roketi için RL10C-X üst kademe motorunun seçildiğini duyurdu.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.ulalaunch.com/about/news/2018/05/11/united-launch-alliance-selects-aerojet-rocketdyne-s-rl10-engine-for-next-generation-vulcan-centaur-upper-stage | başlık = United Launch Alliance Selects Aerojet Rocketdyne’s RL10 Engine | erişimtarihi = 13 Mayıs 2018 | tarih = 11 Mayıs 2018 | yayıncı = ULA | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180512112454/https://www.ulalaunch.com/about/news/2018/05/11/united-launch-alliance-selects-aerojet-rocketdyne-s-rl10-engine-for-next-generation-vulcan-centaur-upper-stage | arşivtarihi = 12 Mayıs 2018}}</ref> Centaur V, RL10C-1-1'i kullanacaktır.

=== Gelişmiş Kriyojenik Evrimleşmiş Aşama ===
{{İtibarıyla|2009}}, Vulcan fırlatma aracı için mevcut [[United Launch Alliance|ULA]] Centaur ve Delta Kriyojenik İkinci Faz (DCSS) teknolojisinin uzun zamanlı, düşük kaynama noktalı bir uzantısı olan Advanced Cryogenic Evolved Stage'e (ACES) güç sağlamak için RL10'un geliştirilmiş bir versiyonu önerildi.<ref name="aiaa20096566">{{Akademik dergi kaynağı|url=https://info.aiaa.org/tac/SMG/STTC/White%20Papers/DualThrustAxisLander(DTAL)2009.pdf|başlık=Robust Lunar Exploration Using an Efficient Lunar Lander Derived from Existing Upper Stages|yazarlar=Kutter|tarih=2009|çalışma=AIAA|kaynak=AIAA 2009-6566|erişimtarihi=12 Kasım 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20110724230154/https://info.aiaa.org/tac/SMG/STTC/White%20Papers/DualThrustAxisLander%28DTAL%292009.pdf|arşivtarihi=24 Temmuz 2011|ölüurl=hayır}}</ref>  Uzun süreli ACES teknolojisi, [[Yer eş zamanlı yörünge|yer eşzamanlı]], [[Uzay|cislunar]] ve gezegenler arası görevleri desteklemeyi amaçlamaktadır. Diğer bir olası uygulama, [[Alçak Dünya yörüngesi|LEO]]'daki veya {{L2}}'deki uzaydaki itici yakıt depoları gibi, diğer roketlerin LEO'nun ötesinde veya gezegenler arası görevlere giderken durması ve yakıt ikmali için yol istasyonları olarak kullanılabilir. [[Uzay enkazı]]nın temizlenmesi de önerilen görevler arasında yer almaktadır.<ref name="aiaa20100902">{{Web kaynağı|url=http://www.ulalaunch.com/site/docs/publications/DepotBasedTransportationArchitecture2010.pdf|başlık=Evolving to a Depot-Based Space Transportation Architecture|erişimtarihi=25 Ocak 2011|arşivtarihi=20 Ekim 2011|arşivurl=https://web.archive.org/web/20111020010301/http://www.ulalaunch.com/site/docs/publications/DepotBasedTransportationArchitecture2010.pdf|tarih=2 Eylül 2010|çalışma=AIAA SPACE 2010 Conference & Exposition|yayıncı=AIAA|alıntı=''ACES design conceptualization has been underway at ULA for many years. It leverages design features of both the Centaur and Delta Cryogenic Second Stage (DCSS) upper stages and intends to supplement and perhaps replace these stages in the future. ...''}}</ref>

== Sürüm tablosu ==
{| class="sortable wikitable"
!Versiyon
!Durum
!İlk uçuş
!Kuru ağırlık
!İtiş
![[Özgül itici kuvvet|''I''<sub>sp</sub>]] ([[Özgül itici kuvvet|''v''{{sub|e}}]]), {{Kısaltma|vac.|vakum}}
!Uzunluk
!Çap
!T:W
!{{Kısaltma|O:F|Oksitleyici yakıt oranı}}
!Genişleme oranı
!Oda basıncı
!Yanış süresi
!İlişkili aşama
!Notlar
|-
|RL10A-1
|Emekli
|1962
|{{Dönüştürme kısa|131|kg}}
|{{Dönüştürme kısa|15000|lbf|kN}}
|{{Dönüştürme kısa|425|isp}}
|{{Dönüştürme kısa|1.73|m}}
|{{Dönüştürme kısa|1.53|m}}
|52:1
|
|40:1
|
|430&nbsp;s
|Centaur A
|Prototip<br /><br /><ref name="EA10A1"/><ref name="S2S">{{Kitap kaynağı|url=https://history.nasa.gov/SP-4206/ch5.htm|başlık=Stages to Saturn; A Technological History of the Apollo/Saturn Launch Vehicles|erişimtarihi=2 Aralık 2011|kısım=Unconventional Cryogenics: RL-10 and J-2|tarih=1996|yer=Washington, D.C.|yayıncı=NASA History Office|arşivurl=https://web.archive.org/web/20111024161957/http://history.nasa.gov/SP-4206/ch5.htm|arşivtarihi=24 Ekim 2011|ölüurl=hayır}}</ref><ref name="GSPAC">{{Web kaynağı | url = http://space.skyrocket.de/doc_lau/atlas_centaur.htm | başlık = Atlas Centaur | erişimtarihi = 29 Şubat 2012 | yayıncı = Gunter's Space Page | arşivurl = https://web.archive.org/web/20050115110905/http://space.skyrocket.de/doc_lau/atlas_centaur.htm | arşivtarihi = 15 Ocak 2005}}</ref>
|-
|RL10A-3
|Emekli
|1963
|{{Dönüştürme kısa|131|kg}}
|{{Dönüştürme kısa|65.6|kN}}
|{{Dönüştürme kısa|444|isp}}
|{{Dönüştürme kısa|2.49|m}}
|{{Dönüştürme kısa|1.53|m}}
|51:1
|5:1
|57:1
|{{Dönüştürme kısa|32.75|bar}}
|470&nbsp;s
|Centaur B/C/D/E<br /><br />S-IV
|<ref name="EA10A3">{{Web kaynağı|url=http://www.astronautix.com/engines/rl10a3.htm|başlık=RL-10A-3|erişimtarihi=27 Şubat 2012|arşivtarihi=6 Aralık 2011|arşivurl=https://web.archive.org/web/20111206225154/http://www.astronautix.com/engines/rl10a3.htm|tarih=17 Kasım 2011|çalışma=Encyclopedia Astronautica}}</ref>
|-
|RL10A-4
|Emekli
|1992
|{{Dönüştürme kısa|168|kg}}
|{{Dönüştürme kısa|92.5|kN}}
|{{Dönüştürme kısa|449|isp}}
|{{Dönüştürme kısa|2.29|m}}
|{{Dönüştürme kısa|1.17|m}}
|56:1
|5.5:1
|84:1
|
|392&nbsp;s
|Centaur IIA
|<ref name="EA10A4">{{Web kaynağı|url=http://www.astronautix.com/engines/rl10a4.htm|başlık=RL-10A-4|erişimtarihi=27 Şubat 2012|arşivtarihi=15 Kasım 2011|arşivurl=https://web.archive.org/web/20111115172045/http://www.astronautix.com/engines/rl10a4.htm|tarih=17 Kasım 2011|çalışma=Encyclopedia Astronautica}}</ref>
|-
|RL10A-5
|Emekli
|1993
|{{Dönüştürme kısa|143|kg}}
|{{Dönüştürme kısa|64.7|kN}}
|{{Dönüştürme kısa|373|isp}}
|{{Dönüştürme kısa|1.07|m}}
|{{Dönüştürme kısa|1.02|m}}
|46:1
|6:1
|4:1
|
|127&nbsp;s
|DC-X
|<ref name="EA10A5">{{Web kaynağı|url=http://www.astronautix.com/engines/rl10a5.htm|başlık=RL-10A-5|erişimtarihi=27 Şubat 2012|arşivtarihi=15 Kasım 2011|arşivurl=https://web.archive.org/web/20111115141830/http://www.astronautix.com/engines/rl10a5.htm|tarih=17 Kasım 2011|çalışma=Encyclopedia Astronautica}}</ref>
|-
|RL10B-2
|Aktif
|1998
|{{Dönüştürme kısa|277|kg}}
|{{Dönüştürme kısa|110.1|kN|}}
|{{Dönüştürme kısa|465.5|isp|}}
|{{Dönüştürme kısa|4.15|m|}}
|{{Dönüştürme kısa|2.15|m|}}
|40:1
|5.88:1
|280:1
|{{Dönüştürme kısa|44.12|bar}}
|5-m: 1,125&nbsp;s<br /><br />4-m: 700&nbsp;s
|Delta Kriyojenik İkinci Faz,<br /><br />Ara Kriyojenik Tahrik Fazı
|<ref name="EA10B2">{{Web kaynağı|url=http://www.astronautix.com/engines/rl10b2.htm|başlık=RL-10B-2|erişimtarihi=27 Şubat 2012|arşivtarihi=4 Şubat 2012|arşivurl=https://web.archive.org/web/20120204144940/http://www.astronautix.com/engines/rl10b2.htm|tarih=17 Kasım 2011|çalışma=Encyclopedia Astronautica}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.ulalaunch.com/docs/default-source/rockets/delta-iv-user's-guide.pdf | başlık = Delta IV Launch Services User's Guide, June 2013 | erişimtarihi = 15 Mart 2018 | çalışma = ULA Launch | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180921034929/https://www.ulalaunch.com/docs/default-source/rockets/delta-iv-user's-guide.pdf | arşivtarihi = 21 Eylül 2018}}</ref>
|-
|RL10A-4-1
|Emekli
|2000
|{{Dönüştürme kısa|167|kg}}
|{{Dönüştürme kısa|99.1|kN}}
|{{Dönüştürme kısa|451|isp}}
|
|{{Dönüştürme kısa|1.53|m}}
|61:1
|
|84:1
|
|740&nbsp;s
|Centaur IIIA
|<ref name="EA10A41">{{Web kaynağı|url=http://www.astronautix.com/engines/rl10a41.htm|başlık=RL-10A-4-1|erişimtarihi=27 Şubat 2012|arşivtarihi=17 Kasım 2011|arşivurl=https://web.archive.org/web/20111117134046/http://www.astronautix.com/engines/rl10a41.htm|tarih=17 Kasım 2011|çalışma=Encyclopedia Astronautica}}</ref>
|-
|RL10A-4-2
|Aktif
|2002
|{{Dönüştürme kısa|168|kg|}}
|{{Dönüştürme kısa|99.1|kN}}
|{{Dönüştürme kısa|451|isp}}
|
|{{Dönüştürme kısa|1.17|m}}
|61:1
|
|84:1
|
|740&nbsp;s
|Centaur IIIB<br /><br />Centaur SEC<br /><br />Centaur DEC
|<ref name="EA10A42">{{Web kaynağı|url=http://www.astronautix.com/engines/rl10a42.htm|başlık=RL-10A-4-2|erişimtarihi=27 Şubat 2012|arşivtarihi=30 Ocak 2012|arşivurl=https://web.archive.org/web/20120130143126/http://www.astronautix.com/engines/rl10a42.htm|tarih=17 Kasım 2011|çalışma=Encyclopedia Astronautica}}</ref>
|-
|RL10B-X
|İptal edildi
|
|{{Dönüştürme kısa|317|kg}}
|{{Dönüştürme kısa|93.4|kN}}
|{{Dönüştürme kısa|470|isp}}
|
|{{Dönüştürme kısa|1.53|m}}
|30:1
|
|250:1
|
|408&nbsp;s
|Centaur B-X
|<ref name="EA10BX">{{Web kaynağı|url=http://www.astronautix.com/engines/rl10bx.htm|başlık=RL-10B-X|erişimtarihi=27 Şubat 2012|arşivtarihi=15 Kasım 2011|arşivurl=https://web.archive.org/web/20111115150728/http://www.astronautix.com/engines/rl10bx.htm|tarih=17 Kasım 2011|çalışma=Encyclopedia Astronautica}}</ref>
|-
|CECE
|Asistan proje
|
|{{Dönüştürme kısa|160|kg}}
|{{Dönüştürme kısa|15000|lbf|kN}}, throttle to 5–10%
|>{{Dönüştürme kısa|445|isp}}
|{{Dönüştürme kısa|1.53|m}}
|
|
|
|
|
|
|
|<ref name="PWRCECE">{{Web kaynağı|url=http://www.pw.utc.com/products/pwr/propulsion_solutions/cece.asp|başlık=Commons Extensible Cryogenic Engine|erişimtarihi=28 Şubat 2012|arşivtarihi=4 Mart 2012|arşivurl=https://web.archive.org/web/20120304081145/http://www.pw.utc.com/products/pwr/propulsion_solutions/cece.asp|yayıncı=Pratt & Whitney Rocketdyne}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.rocket.com/common-extensible-cryogenic-engine | başlık = Common Extensible Cryogenic Engine - Aerojet Rocketdyne | erişimtarihi = 8 Nisan 2018 | tarih =  | çalışma = www.rocket.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20141112144157/http://www.rocket.com/common-extensible-cryogenic-engine | arşivtarihi = 12 Kasım 2014}}</ref>
|-
|RL10C-1
|Aktif
|2014
|{{Dönüştürme kısa|420|lb}}
|{{Dönüştürme kısa|22890|lbf|kN}}
|{{Dönüştürme kısa|449.7|isp}}
|{{Dönüştürme kısa|2.12|m|}}
|{{Dönüştürme kısa|1.45|m|}}
|57:1
|5.88:1
|130:1
|
|
|Centaur SEC
|<br /><br /><ref name="CPS">{{Web kaynağı | url = https://ntrs.nasa.gov/archive/nasa/casi.ntrs.nasa.gov/20110015783.pdf | başlık = Cryogenic Propulsion Stage | erişimtarihi = 11 Ekim 2014 | yayıncı = NASA | arşivurl = https://web.archive.org/web/20141018035041/https://ntrs.nasa.gov/archive/nasa/casi.ntrs.nasa.gov/20110015783.pdf | arşivtarihi = 18 Ekim 2014}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://forum.nasaspaceflight.com/index.php?topic=34891.0 | başlık = Atlas-V with RL10C powered Centaur | erişimtarihi = 8 Nisan 2018 | tarih =  | çalışma = forum.nasaspaceflight.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20141018050535/http://forum.nasaspaceflight.com/index.php?topic=34891.0 | arşivtarihi = 18 Ekim 2014}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://b14643.de/Spacerockets/Diverse/P&W_RL10_engine/index.htm|başlık=Evolution of Pratt & Whitney's cryogenic rocket engine RL-10|erişimtarihi=20 Şubat 2016|arşivtarihi=3 Mart 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160303141931/http://b14643.de/Spacerockets/Diverse/P%26W_RL10_engine/index.htm}}</ref><ref name=":0">{{Web kaynağı | url = http://www.rocket.com/rl10-engine | başlık = RL10 Engine | yayıncı = Aerojet Rocketdyne | arşivurl = https://web.archive.org/web/20141112140100/http://www.rocket.com/rl10-engine | arşivtarihi = 12 Kasım 2014}}</ref>
|-
|RL10C-1-1
|Geliştirme aşamasında
|
|188&nbsp;kg
(415&nbsp;lb)
|106&nbsp;kN
(23,825&nbsp;lbf)
|453.8 s
|2.46 m
(8&nbsp;ft 0.7 in)
|1.57 m
(4&nbsp;ft 9 in)
|
|5.5:1
|
|
|
|Centaur V
|<ref name=":1"/>
|-
|RL10C-2-1
|Aktif
|
|301&nbsp;kg
(664&nbsp;lbs)
|109.9&nbsp;kN
(24,750&nbsp;lbf)
|465.5 s
|4.15 m
(13&nbsp;ft 8 in)
|2.15 m
(7&nbsp;ft 1 in)
|37:1
|5.88:1
|280:1
|
|
|Delta Kriyojenik İkinci Faz
|<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.rocket.com/space/liquid-engines/rl10-engine | başlık = RL10 Engine {{!}} Aerojet Rocketdyne | erişimtarihi = 19 Haziran 2020 | çalışma = www.rocket.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190413041851/https://www.rocket.com/space/liquid-engines/rl10-engine | arşivtarihi = 13 Nisan 2019}}</ref>
|-
|RL10C-3
|Geliştirme aşamasında
|
|230&nbsp;kg
(508&nbsp;lb)
|108&nbsp;kN
(24,340&nbsp;lbf)
|460.1 s
|3.15 m
(10&nbsp;ft 4.3 in)
|1.85 m
(6&nbsp;ft 1 in)
|
|5.7:1
|
|
|
|Keşif Üst Fazı
|
|-
|RL10C-5-1
|Geliştirme aşamasında
|
|188&nbsp;kg
(415&nbsp;lb)
|106&nbsp;kN
(23,825&nbsp;lbf)
|453.8 s
|2.46 m
(8&nbsp;ft 0.7 in)
|1.57 m
(4&nbsp;ft 9 in)
|
|5.5:1
|
|
|
|OmegA
|
|}

== Kısmi özellikler ==
[[Dosya:RL-10_rocket_engine.jpg|küçükresim|upright=1.36| RL10A bilgileri ve genel bakış]]

=== Tüm versiyonlar ===

* Yüklenici: Pratt & Whitney
* İtici gazlar: sıvı oksijen, sıvı hidrojen
* Tasarım: [[genişletme döngüsü]]

=== RL10A ===

* İtme (rakım): 15.000{{Boşluklar}}[[Libre (kuvvet birimi)|lbf]] (66.7&nbsp;kN)<ref name="S2S"/>
* [[Özgül itici kuvvet]]: {{Dönüştürme|433|isp}}
* Motor ağırlığı, kuru: 298&nbsp;lb (135&nbsp;kilogram)
* Yükseklik: 68{{Boşluklar}}inç (1.73{{Boşluklar}}m)
* Çapı: 39{{Boşluklar}}inç (0.99{{Boşluklar}}m)
* Nozul genişleme oranı: 40'a 1
* Yakıt akışı: 35&nbsp;lb/s (16&nbsp;kg/s)
* Araç uygulaması: Saturn I, S-IV 2. faz, 6 motor
* Araç uygulaması: Centaur üst faz, 2 motor

=== RL10B-2 ===
[[Dosya:Second_stage_of_a_Delta_IV_Medium_rocket.jpg|küçükresim|RL10B-2 motorlu bir Delta IV Medium roketinin ikinci fazı]]

* İtme (rakım): 24.750&nbsp;lbf (110.1&nbsp;kN)<ref name="pwr_rl10b-2.pdf">
{{Web kaynağı|url=http://www.pw.utc.com/products/pwr/assets/pwr_rl10b-2.pdf|başlık=RL10B-2|erişimtarihi=29 Ocak 2012|arşivtarihi=26 Mart 2012|arşivurl=https://web.archive.org/web/20120326211303/http://www.pw.utc.com/products/pwr/assets/pwr_rl10b-2.pdf|tarih=2009|yayıncı=[[Pratt & Whitney Rocketdyne]]}}</ref>
* Tasarım: [[Genişletme döngüsü]]<ref name="Sutton1998">{{Akademik dergi kaynağı|url=http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?AD=ADA397948|başlık=50K expander cycle engine demonstration|yazarlar=Sutton|tarih=Ocak 1998|sayfalar=1062-1065|çalışma=AIP Conference Proceedings|cilt=420|doi=10.1063/1.54719|erişimtarihi=12 Kasım 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20130413151618/http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?AD=ADA397948|arşivtarihi=13 Nisan 2013|ölüurl=hayır}}</ref>
* [[Özgül itici kuvvet]]: {{Dönüştürme|465.5|isp|}}
* Motor ağırlığı, kuru: 664&nbsp;lb (301,2&nbsp;kg)
* Yükseklik: 163.5{{Boşluklar}}inç (4.14{{Boşluklar}}m)
* Çapı: 84.5{{Boşluklar}}inç (2.21{{Boşluklar}}m)
* Genişletme oranı: 280'e 1
* Karışım oranı: 5.88'e 1 oksijen/hidrojen kütle oranı
* İtici gazlar: [[sıvı oksijen]], [[sıvı hidrojen]]
* Yakıtakışı: Yakıt, 7,72&nbsp;lb/s (3,5&nbsp;kg/s); Oksitleyici 45.42&nbsp;lb/sn (20,6&nbsp;kg/sn)
* Araç uygulaması: Delta III, Delta IV ikinci faz (1 motor)

== Sergilenen motorlar ==

* New England Hava Müzesi, Windsor Locks, Connecticut'ta bir RL10A-1 sergilenmektedir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://neam.org/index.php?option=com_content&view=article&id=1112 | başlık = Pratt & Whitney RL10A-1 Rocket Engine | erişimtarihi = 26 Nisan 2014 | çalışma = New England Air Museum | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20140427060823/http://neam.org/index.php?option=com_content&view=article&id=1112 |arşivtarihi= 27 Nisan 2014 | ölüurl = hayır }}</ref>
* Bir RL10 [[Chicago]], [[Illinois]]'deki Bilim ve Endüstri Müzesi'nde sergilenmektedir.<ref name="histspace">{{Web kaynağı | url = http://historicspacecraft.com/rocket_engines.html | başlık = Photos of Rocket Engines | erişimtarihi = 26 Nisan 2014 | çalışma = Historic Spacecraft | arşivurl = https://web.archive.org/web/20081118194554/http://historicspacecraft.com/rocket_engines.html | arşivtarihi = 18 Kasım 2008}}</ref>
* ABD Uzay ve Roket Merkezi, [[Huntsville, Alabama]]'da bir RL10 sergilenmektedir.
* Bir RL10, Southern University, [[Baton Rouge|Baton Rouge, Louisiana]]'da sergilenmektedir.<ref>{{Basın açıklaması kaynağı|url=http://www.prnewswire.com/news-releases/pratt--whitney-rocketdyne-donates-model-of-legendary-rl10-rocket-engine-to-southern-university-55982567.html|başlık=Pratt & Whitney Rocketdyne Donates Model of Legendary Rl10 Rocket Engine to Southern University|ajans=PR Newswire|yayıncı=Pratt & Whitney Rocketdyne|ad1=Nancy|soyadı1=Colaguori|ad2=Bryan|soyadı2=Kidder|tarih=3 Kasım 2006|erişimtarihi=26 Nisan 2014|arşivurl=https://web.archive.org/web/20170415012044/http://www.prnewswire.com/news-releases/pratt--whitney-rocketdyne-donates-model-of-legendary-rl10-rocket-engine-to-southern-university-55982567.html|arşivtarihi=15 Nisan 2017|ölüurl=hayır}}</ref>
* İki RL10 motoru, ABD Uzay Şöhret Kaldırımı, [[Titusville, Florida]]'da sergilenmektedir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.facebook.com/SpaceWalkOfFame/photos/pcb.10152534325180820/10152534320660820/?type=1&theater | başlık = American Space Museum & Space Walk of Fame | erişimtarihi = 8 Nisan 2018 | tarih =  | çalışma = www.facebook.com | arşivengelli = evet}}</ref>
* Bir RL10, [[Auburn Üniversitesi]], Havacılık ve Uzay Mühendisliği Bölümü, Davis Hall'da sergilenmektedir.{{Kaynak belirt|tarih=April 2017}}
* Bir RL10A-4, Londra, İngiltere'deki Bilim Müzesi'nde sergilenmektedir.
* Bir RL10, Durham, Kuzey Karolina'daki Yaşam ve Bilim Müzesi'nde sergilenmektedir.
* Bir RL10, [[San Diego]], Kaliforniya'daki San Diego Hava ve Uzay Müzesi’nde sergilenmektedir.

== Ayrıca bakınız ==

* [[Uzay aracı itki sistemi|Uzay aracı itme gücü]]

== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}

== Bibliyografya ==

* {{Kitap kaynağı|url=|başlık=The Engines of Pratt & Whitney: A Technical History|tarih=2010|yer=Reston. Virginia|yayıncı=[[American Institute of Aeronautics and Astronautics]]|isbn=978-1-60086-711-8}}

== Dış bağlantılar ==

* [https://web.archive.org/web/20120204144940/http://www.astronautix.com/engines/rl10b2.htm Astronautix şirketinde RL10B-2]
* [http://www.spaceflightnow.com/news/n0708/16rl10valve/ Şimdi Uzay Uçuşu makalesi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20201120085925/https://spaceflightnow.com/news/n0708/16rl10valve/ |tarih=20 Kasım 2020 }}
* [http://www.spaceflightnow.com/news/n0901/26altair/ Şimdi Uzay Uçuşu makalesi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20201118002003/https://spaceflightnow.com/news/n0901/26altair/ |tarih=18 Kasım 2020 }}

[[Kategori:North American Aviation]]