Atyny

	Atyny
	;
	Wapyn miasta
Państwo	Grecyjŏ
Zdecyntralizowanŏ administracyjŏ	Attyka
Burmistrz	Haris Doukas (2024)
Wiyrchnia	412 km²
Wysokość	70 m n.m.
Wielość miyszkańcōw (2021); - wielość; - tyngość	; 643 452 ; 7400 os./km²
Pocztowy kod	10x xx, 11x xx, 120 xx
Rejestracyjnŏ tabula	Yxx, Ζxx, Ιxx
	Położyńe na karće kraju ; Atyny
	Galeryjŏ zdjyńć a grafik w Wikimedia Commons
	Zajta internetowŏ

Spůłrzyndne: 38°00' N 23°43' E38 23.7166667 (Atyny)

Atyny (nowogrecke Αθήνα Athina, klasycznŏ greka Ἀθῆναι Athynaji, łac. Athenae) to je stolica i nojsrogsze miasto Grecyje. Jedyn ze nojważniyjszych ôstrzodkōw turystycznych Ojropy ze zabytkami kultury antycznyj. Miasto mŏ 745 tys. mieszkańcōw, co żyjōm na 38,964 km², a cołki ôbszar metropolitalny mŏ 3,5 milijōna miyszkańcōw i 411,717 km².

Historyjo

Poczōntkym Atyn bōł zōmek warowny ze ôkresu mykyńskigo (pōłowa II tysiōncleciŏ p.n.e.) na zgōrzu Akropolis; niyskorzij naôbkoło niego, na sōmsiednich zgōrzach powstało sroge miasto ze agorōm, Areopagym (miyjscym sōndōw), świōntyniami i gmachami użyteczności publicznyj. Akropolis przekształciyło sie we miyjsce kultu (Akropol Atyński). We 480 roku p.n.e. miasto zbulyli Persy, ôdbudowa Tymistakles zaczōn ôd postawiyniŏ nowych murōw. Nojsrogszy rozkwit przipŏd na panowanie Peryklesa (443-429 p.n.e.), co m.in. połōnczōł Atyny z Pireusym (ôba ôbtoczōł murami) i zmodernizowoł Akropolis. We ôkresie antyku Atyny bōły państwym-miastym (polis) ô ustroju dymokracyje bezpostrzednij, jednym ze nojważniyjszych we antycznyj Grecyji.

Atyny ôstały zniszcżōne m.in. ôd Herulōw i Wizygotōw. Skludzōne do poślednij role ôd panujōncych ôd 1458 Turkōw. We XIX stoleciu wrōciyły do staryj rangi po ôstaniu głōwnym miastym niypodległyj ôd 1834 roku Grecyje.

Zabytki

Do nojważniyjszych zabytkōw Atyn noleżōm:

Akropol atyński;
antycznŏ agora ze Stoōm Attalosa,
Forum rzimske ze Wieżōm Wiatrōw, bibliŏtyka Hadriana
smyntŏrz Keramejkos;
dzielnica Hadrianopolis z ôkresu rzimskigo ze Świōntyniōm Zeusa Ôlimpijskigo,
kościoły bizantyjske Panaga Gorgoepikoos, Kapnikarea.

Klimat

Ateny sōm we strefie klimatu subtropikalnego^[1]^[2] zorty postrzōdziymnyj^[3], z lekimi zimami i dugimi, ciepłymi, czyńsciowo gorkimi latami.

Postrzedniŏ tymperatura i ôpady Atyn
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Mŏj	Czy	Lip	Siy	Wrz	Paź	Lis	Gru	Rocznŏ
Postrzednie tymperatury w dziyń [°C]	13.3	13.9	16.6	20.0	25.2	30.4	33.4	33.7	28.7	23.5	18.8	14.7	22,7
Postrzednie dobowe tymperatury [°C]	10.1	10.4	12.7	15.9	20.5	25.5	28.5	28.8	24.3	19.7	15.3	11.8	18,6
Postrzednie tymperatury w nocy [°C]	6.8	6.8	8.8	11.7	15.8	20.6	23.6	23.8	19.8	15.9	11.7	8.8	14,5
Ôpady [mm]	56.9	46.7	40.7	30.8	22.7	10.6	5.8	6.0	13.9	52.6	58.3	69.1	414,1
Postrzedniŏ liczba dni z ôpadami	12.6	10.4	10.2	8.1	6.2	3.7	1.9	1.7	3.3	7.2	9.7	12.1	87
Postrzednie nasłōneczniynie (w godzinach)	159	168	189	225	304	360	384	360	252	198	144	105	2848
Zdrzōdło: Climatebase^[4] (ôd 2000 r.)

Postrzedniŏ tymperatura i ôpady Atyn
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Mŏj	Czy	Lip	Siy	Wrz	Paź	Lis	Gru	Rocznŏ
Postrzednie tymperatury w dziyń [°C]	13.5	14.3	16.9	21.1	26.5	31.7	34.5	34.3	29.7	24.1	18.7	14.4	23,3
Postrzednie dobowe tymperatury [°C]	10.3	10.8	12.9	16.7	21.7	26.6	29.4	29.2	25.0	20.1	15.4	11.5	19,1
Postrzednie tymperatury w nocy [°C]	7.1	7.2	8.9	12.2	16.8	21.4	24.2	24.1	20.3	16.0	12.0	8.5	14,9
Ôpady [mm]	50.5	44.6	46.6	28.4	17.1	8.7	8.7	5.4	22.3	41.9	71.8	73.1	419
Zdrzōdło: meteoclub.gr^[5] (1987-2016)