Funksionet transformuese të AES-it

AES-i është një nga algoritmet më të njohura simetrike për kriptimin e të dhënave. Teksti hyrës i njohur si plaintekst është 128 bita kurse çelësi mund të jetë 128 bita, 192 ose 256 bita që korrespondon në tri llojet e AES që janë AES-128,AES-192 dhe AES-256. Blloku 128 bitësh i plaintekst formon matricën STATE tek e cila 4 bajtat e parë zënë kolonën e parë, 4 bajtat e dytë zënë kolonën e dytë e kështu me radhë. Matrica STATE modifikohet pas çdo faze të enkriptimit dhe dekriptimit. Nëse çelësi është 128 bita procesi i kriptimit i ka 10 cikle ,për çelësin 192 bitësh procesi ka 12 cikle,e për 256 bitësh kriptimi i ka 14 cikle. Ai bazohet në katër funksione transmetuese të cilat do t'i shqyrtojmë më hollësisht.

Zëvendësimi i bajtave

Substitute byte - Zëvëndësimi i bajtve është transformimi i parë në kuadër të një cikli të AES-it i cili konsiston në një tabelë. Tek AES-i definohet një matricë 16x16 e quajtur S-box e cila përmban të gjitha 256 vlerat e permutacioneve 8 bitëshe. STATE është vlera 128 bitëshe e bllokut hyrës i ndarë në matricë 4x4 i cili modifikohet pas qdo faze të enkriptimit dhe të dekriptimit dhe pas ciklit final në dalje na jep një matricë. Secili bajt i STATE vendoset në atë mënyrë që 4 bitat më të majtë përdoren si rresht kurse 4 bitat më të djathtë përdoren si kolonë e kështu me radhë.Keto vlera të rreshtave dhe kolonave më pastaj shërbejne si indekse në S-Box për të marrë vlerën 8 bitëshe në dalje. Pra secili bajt zëvëndësohet nga bajti tjetër ashtu që rreshti caktohet nga 4 bitat e majtë kurse kolona nga 4 bitat e djathtë.

Në tabelën e mëposhtme nëse s1,1={1,2} mirret rreshti i parë dhe kolona e dytë ne këtë rast vlera = C9

	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15
0	63	7c	77	7b	f2	6b	6f	c5	30	01	67	2b	fe	d7	ab	76
1	ca	82	c9	7d	fa	59	47	f0	ad	d4	a2	af	9c	a4	72	c0
2	b7	fd	93	26	36	3f	f7	cc	34	a5	e5	f1	71	d8	31	15
3	04	c7	23	c3	18	96	05	9a	07	12	80	e2	eb	27	b2	75
4	09	83	2c	1a	1b	6e	5a	a0	52	3b	d6	b3	29	e3	2f	84
5	53	d1	00	ed	20	fc	b1	5b	6a	cb	be	39	4a	4c	58	cf

Pra siq mund të vërehet se ky lloj transformimi kalon nëpër disa faza kryesore siq janë:

1. Inicializo S-Boxin me vlerat e bajtit në varg rritës rresht për rresht,rreshti I parë përmban {00},{01},{02}….{0F},rreshti I dytë përmban{10},{11},…{1F} e kështu me radhë.Në mënyrë të përgjitshme vlera e bajtit në rreshtin y dhe kolonën x është{yx}.
2. Vendosi secilin bajt në S-Box duke përdorur inversin e shumëfishtë GF(28),ku vlera {00} vendoset sërish.
3. Konsideroje që secili bajt në S-Box konsiston në 8 bitat (b7,b6,b5,b4,b3,b2,b1,b0) ku formula e cila aplikohet në secilin bit të çdo bajti është :

             b1’=b1⊕b(i+4)mod 8⊕b(i+5)mod 8⊕b(i+6)mod 8⊕b(i+7)mod8⊕ci

për 0 <i <8 ku bi është biti i-të i bajtit dhe ci është biti I i-te i bajtit të c .Shenja (‘) tregon se variabla do të ndryshohet vazhdimisht nga vlerat e vendosura në anën e majtë.

Zhvendosja e rreshtave

Transformimi i dytë në kuadër të një cikli tek AES-i është edhe zhvendosja apo shiftimi i rreshtave. Rreshti i parë nuk zhvendoset apo nuk shiftohet fare kurse për rreshtin e dytë aplikohet një shiftim apo zhvendosje majtas,për rreshtin e tretë aplikohen 2 shiftime majtas kurse për të katërtin aplikohen 3 shiftime majtas. Në formë matematikore ky proces mud tëshprehet si vijon:

S’r,c=Sr,(c+shift(r+NB))mod NB për 0<r<4 dhe 0 <c <NB

Ku vlera e zhvendosjes shift(r,NB) varet nga numri i rreshtit r kurse psh Nb=4 atehere Shift(1,4)=1; shift(2,4)=2; shift(3,4)=3; Një lëvizje e tillë i vendos bajtat në pozitë më të ulët,përderisa bajti me I ulët rrotullohet dhe vendoset në qendër të rreshtit (vlerat më te larta te c në rreshtin tjetër).Inverse Rows Transformation aplikon zhvendosjen apo shiftimin në anën e kundërt.

Përzierja e kolonave

Operon me secilën kolonë individualisht. Secilit bajt të secilës kolonë i vendoset një vlerë e re e cila është si funksion i të gjithë 4 bajtave të asaj kolone.Ky transformim i çdo kolone si një polinom,d.m.th kolonat konsiderohet si një shprehje polinomiale GF(28) dhe shumëzohet me x4+1 dhe nje polinom tjeter : s(x) a(x) ⊕s(x)

Kjo mund të shprehet në një matricë përmes formulës Si rezulat i këtij pjestimi 4 bajtat e një kolone zëvendesohen si vijon:

• s’0,j=(2*s0,j)⊕(3*s1,j)⊕s2,j⊕s3,j
• s’1,j=s0,j⊕(2*s1,j)⊕(3*s2,j) ⊕s3,j
• s’2,j=s0,j⊕s1,j⊕(2*s2,j)⊕(3*s3,j)
• s’3,j=(3*s0,j)⊕s1,j⊕s2,j⊕(2*s3,j)

Gjenerimi i çelësave

Në këtë fazë të fundit të transformimeve të AES-i 128 bitat e tabelës STATE bëhen XOR me 128 bitat e qelësit(round key).Ky operacion shihet si një lloj veprimi në mes të 4 bajteve të state dhe një fjalë të çelësit.Matrica e parë është STATE kurse e dytë RoundKey. Secili çelës i ciklit(Round Key) konsiston në një Nb fjalët e çelësit.Këto Nb fjalë i shtohen secilës kolonë në STATE matricën ashtu që :

[S’0,c ,S’1,c ,S’2,c ,S’3,c]=[S0,c ,S1,c ,S2,c ,S3,c ,S4,c] ⊕[wround+Nb+c] per 0 c < Nb

Ku [wi] është lista e fjalëve të çelësit kurse round një vlerë në diapazonin 0<round<Nr. Në këtë lloj kriptimi Round Key fillestar ndodh kur vetëm kur round=0. Transformimi Add Round Key zbatohet në Nr rounde të kriptimit kur vlera e round është mes 0<round<Nr. Një shembull i tillë është i ilustruar në figurë ku l = round * Nb