Skela (Obrenovac)

Skela
Spomenik streljanim taocima
Osnovni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Beogradski
Opština	Obrenovac
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	▲ 1858
Geografija
Koordinate
Nadmorska visina	74 m
Skela Skela (Srbije)
Ostali podaci
Poštanski kod	11509
Pozivni broj	011
Registarska oznaka	BG

Skela je naselje u gradskoj opštini Obrenovac u gradu Beogradu. Prema popisu iz 2011. bilo je 1858 stanovnika.

Istorija

Za vreme Drugog svetskog rata, 15. avgusta 1941. godine selo Skela je bilo prvo mesto u Jugoslaviji koje je bilo žrtva nemačke okupatorske kaznene ekspedicije.

U toku jula i avgusta, 1941. godine u Srbiji izbio ustanak protiv okupatora, a jedna od prvih ustaničkih akcija izvedena je u noći 11/12. jul u Skeli, svega nekoliko dana po zvaničnom izbijanju ustanka (7. jul). Tada je deo Kosmajsko-posavskog partizanskog odreda upao u selo, napao i razoružao žandarmerijsku stanicu i prekinuo tt linije između Obrenovca i Lajkovca. Diverzije, sabotaže i druge akcije usmerene protiv okupatora na teritoriji čitave Srbije bile sve češće, zbog čega su Nemci odlučili da pooštre kaznene mere protiv svih antinemačkih elemenata. Dana 14. avgusta delovi Posavskog partizanskog odreda, su u blizini Skele naišli na putnički automobil u kome su se nalzili Nemci - jedan oficir i trojica podoficira. Nemce su ubili, a automobili zapalili.

Nemačke okupacione vlasti, predvođene vojnim komandantom u Srbiji Hajnrihom Dankelmanom, su odlučile da posle ovog ubista, a u cilju zaplašivanja stanovništva i sprečavanja sličnih protivokupatorskih akcija, izvrše odmazdu. U selo je poslata kaznena ekspedicija - spaljeno je oko 350 kuća i streljano 67 talaca. Među streljanima bilo je 15 meštana Skele, a ostala 42 taoca su bila dovedena iz Beograda - iz Banjičkog logora i zatvora Specijalne policije. Posle streljanja tela ubijenih su bila obešena i ostavljena da vise ceo dan.

Vest o odmazdi u selu Skela, radi zastrašivanja stanovništva je objavljena putem radija i novina, a bio je štampan i poseban plakat. Plakatom sa krupnim slovima stanovništo Beograda, ali i drugih mesta u Srbiji je bilo obavešteno o ovoj zločinačkoj akciji. Jedan primerak ovog plakata o spaljivanju sela Skele izložen je u stalnoj postavci Vojnog muzeja u Beogradu.

Svega dva dana posle zločina u Skeli, nemački okupator je 17. avgusta u Beogradu na Terazijama obesio petoricu zatvorenika Banjičkog logora. Iako su ove akcije vršene u cilju zastrašivanja stanovništa i sprečavanja antiokupatorskih akcija, do toga nije došlo, pa je 10. oktobra 1941. godine opunomoćeni komandujući general u Srbiji Franc Beme izdao naredbu kojom se propisuje streljanje 100 talaca za jednog ubijenog, a 50 za ranjenog nemačkog vojnika.

U periodu posle sloma ustanka u Srbiji, decembra 1941. godine selo je živelo mirnim, ali teškim okupacijskim životom. U toku pripremnih borbi za oslobođenje Beograda, početkom oktobra 1944. godine Skelu je oslobodila Četvrta vojvođanska udarna brigada, koja je u sastavu 16. vojvođanske divizije NOVJ nastupala dolinom Save ka Obrenovcu i Beogradu.

U toku završnih borbi za oslobođenje Beograda, selo Skela je bila poprište okršaja jedinica NOVJ i Crvene armije sa ostacima nemačke borbene grupe generala Štetnera. Ova nemačka borbena grupa, se na početku borbi za oslobođenje Beograda nalazila u Smederevu i imala je zadatak da u toku borbi iznenadi i napadne jedinice NOVJ i Crvene armije sa leđa. U tom cilju ova grupa je 16. oktobra krenula sa napadnim dejstvima na oslobodioce iz pravca Smederevskog druma. Ova nemačka namera je bila osujećena i u veoma teškim borbama ova grupa se povukla ka Avali, gde je takođe u teškim borbama 18. oktobra razbijena, a general Štetner poginuo. Brojni ostaci ove razbijene borbene grupacije su tada otpočeli panično povlačenje ka Savi, u cilju prebacivanja u Srem. U potrazi za prevozom (skelom) oko 3.000 nemačkih vojnika je izbilo u rejon sela Skela i zauzelo ga. U dvodnevnim borbama 20. i 21. oktobra jedinice 16. vojvođanske divizije potpomognute snagama Crvene armije uspele su da razbiju ove nemačke ostatke. U ovim borbama poginulo je oko 800, a zarobljeno oko 1.000 nemačkih vojnika, dok se ostatak delom probio prema Šapcu, a delom rasuo po terenu, gde je kasnije bio uništen ili zarobljen.

Novembra 1951. godine, u selu je podignut „Spomenik streljanim taocima“, a njegov autor bio je vajar Božidar Obradović. Ovaj spomenik je u obliku sarkofaga ukrašenog reljefima u bronzi, koji predstavljaju borbu i streljanje talaca.

Demografija

U naselju Skela živi 1512 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 42,1 godina (40,8 kod muškaraca i 43,3 kod žena). U naselju ima 627 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,96.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 2005 1953. 2064 1961. 1896 1971. 1853 1981. 1912 1991. 1902 1856 2002. 1881 1855

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi			1796	96.81%
Makedonci			10	0.53%
Jugosloveni			8	0.43%
Slovaci			3	0.16%
Crnogorci			2	0.10%
Hrvati			2	0.10%
Muslimani			2	0.10%
Slovenci			1	0.05%
Rusi			1	0.05%
Nemci			1	0.05%
Albanci			1	0.05%
nepoznato			18	0.97%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	4			6
80+	17			13
75-79	26			47
70-74	56			70
65-69	63			82
60-64	56			64
55-59	44			50
50-54	76			68
45-49	70			70
40-44	73			59
35-39	73			51
30-34	57			57
25-29	52			53
20-24	52			52
15-19	64			57
10-14	58			46
5-9	44			44
0-4	41			40
prosek	40.8			43.3

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 428 463 486 518 572 577 627

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 135 174 91 111 64 37 12 1 1 1 2.96

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 783 234 478 35 32 4 799

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 142 463 165 23 6

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	396	115	-	-	57	43	38	27	4	60
Ženski	197	58	-	-	13	4	6	35	4	13
Oba	593	173	-	-	70	47	44	62	8	73
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	-	4	14	5	9	10	-	-	10
Ženski	-	5	4	16	31	8	-	-	-
Oba	-	9	18	21	40	18	-	-	10

Literatura

• Srbija u Narodnooslobodilačkoj borbi - Beograd. „Prosveta“, Beograd i „Nolit“, Beograd 1964. godina.

Spoljašnje veze

Skela (Obrenovac) na Wikimedijinoj ostavi

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)