Sanktpeterburški državni univerzitet
| Sanktpeterburški državni univerzitet | |
|---|---|
| Санкт-Петербургский государственный университет | |
| lat. Universitas Publica Petropolitana | |
 grb Sanktpeterburškog državnog univerziteta | |
 zgrada Dvanaest kolegija | |
| Historija | |
| Moto | Hic tuta perennat |
| Moto (sh.) | Ovdje prebiva u sigurnosti |
| Osnivanje | 28. januar 1724. (ili 1819) |
| Bivši naziv | Imperijalni univerzitet u Sankt Peterburgu Lenjingradski državni univerzitet |
| Generalno | |
| Vrsta | javni federalni univerzitet |
| Jezik | primarno ruski |
| Administracija | |
| Predsjednik | Lj. A. Verbicka |
| Dekan | N. M. Kropačev |
| Admin. osoblje | 13,000 |
| Studenti | |
| Broj studenata – dodiplomci – diplomci | 32,400 26,872 5,566 |
| Lokacija | |
| Sjedište – grad – država |  Sankt-Peterburg  Русија |
| Kampus | urbani i prigradski |
| Službene stranice | |
| www.spbu.ru | |
Sanktpeterburški državni univerzitet (рус. Санкт-Петербургский государственный университет; lat. Universitas Publica Petropolitana) je ruski federalni javni univerzitet u Sankt Peterburgu. Najstariji je i jedan od najvećih univerzteta u cijeloj Rusiji i spada među veće i uglednije univerzitete u cijeloj regiji istočne i centralne Evrope. Sastavni dijelovi unierziteta su 24 fakulteta i instituta, fakultet vojnih studija, katedre za fizičku kulturu, medicinskog koledža, Koledža fizičke kulture i sporta te ekonomskog i tehnološkog koledža. Univerzitet je organizovan na dva kampusa, jednim na Vasilijevskom ostrvu i drugim u Peterhofu. U sovjetskom periodu univerzitet je nosio naziv Lenjingradski državni univerzitet (рус. Ленинградский государственный университет) budući da je i grad nosio naziv Lenjingrad. U periodu od 1948. do 1989. godine lenjingradski je univerzitet je u punom nazivu nosio i ime Andreja Žanova.
U Rusiji postoji neslaganje o tome koji je najstariji univerzitet u zemlji sa Sanktpeterburškim državnim univerzitetom i Moskovskim državnim univerzitetom Lomonosov kao institucijama koje se obje smatraju najstarijima. Moskovskim državnim univerzitetom Lomonosov osnovan je 1755. godine i od tada djeluje bez prekida dok Sanktpeterburški državni univerzitet bez prekida djeluje od 1819. godine ali se poziva na istoriju Katedre za fizičku kulturu i Sanktpeterburške akademije nauka koja je osnovana 24. januara 1724. godine dekretom Petra Velikog. U periodu od 1804. do 1819. godine Sanktpeterburški državni univerzitet službeno nije postojao budući da je institucija koju je osnovao Petar Veliki prestala da postoji, dok je osnivačka povelja nove Sanktpeterburške akademije nauka eksplicitno navodila da se niti jedna prijašnja institucija sa njom ne treba povezivati. Sanktpeterburški pedagoški institut koji je osnovan 1804. godine preimenovan je 1814. u Glavni pedagoški institut 1814. godine i nalazio se u zgradi Dvanaest kolegija u kojemu je i danas smještena univerzitetska administracija. 8. februara 1819. godine Aleksandar I Pavlovič od Rusije (vladar koji je osnovao i poljski Univerzitet u Varšavi) reorganizovao je Glavni pedagoški institut u današnji Sanktpeterburški državni univerzitet. 1828. Glavni pedagoški institut ponovo je osnovan, ali kao institucija neovisna o univerzitetu.
.jpg)
1821. godine univerzitet je preimenovan u Imperijalni univerzitet u Sankt Peterburgu dok je 1823. većina fakulteta premještena iz zgrade Dvanaest kolegija u južni dio grada iza rijeke Fontanke. 1824. godine izmijenjena osnivačka povelja Moskovskog državnog univerziteta Lomonosov je donešena kao povelja Imperijalnog univerziteta u Sankt Peterburgu. 1829. godine na instituciji je radilo 19 stalnih profesora koji su držali predavanja za 169 redovnih i vanrednih studenata. 1830. godine car Nikola I vratio je u cijelosti zgradu Dvanaest kolegija u vlasništvo univerziteta pa su se predavanja ponovo nastavila na toj lokaciji. 1835. godine donijeta je nova povelja. Na osnovu nove povelje otvoreni su novi fakulteti za studije prava, istorije i filologije, dok su fizički i matematički fakulteti pridruženi filozofskom fakultetu kao prva i druga katedra fakulteta.
1849. godine, po završetku Proljeća naroda, Senat Ruskog Carstva donio je odluku kako rektora Sanktpeterburškog univerziteta treba imenovati ministar nacionalnog prosvjetiteljstva umjesto skupštine univerziteta kako je to rađeno do tada. Ipak, dotadašnji rektor je ponovo imenovan i ostao je na tome mjestu od 1840. do 1861. godine kao osoba koja je provela najduži period na toj poziciji.
1855. godine orijentalistika je izdvojena iz Fakulteta za istoriju i filologiju i četvrti je fakultet, Fakultet orijentalnih jezika, formalno je osnovan 27. avgusta 1855. godine.
Od 1859. go 1861. prve neredovne studentice dobile su šansu da prisustvuju predavanjima. 1861. na instituciji je studiralo 1,270 redovnih i 167 vanrednih studenata. Od njih je 498 pohađalo Pravni fakultet, tada najveću sastavnicu u okviru univerziteta. Ipak, tada su studiji na Pravnom fakultetu bili znatno raznovrsniji i nisu bili fokusirani isključivo na domen prava, slično raznolikosti studija koji se danas često pronalaze na filozofskim fakultetima. 1861. i 1862. godine na univerzitetu je došlo do ustanaka među studentima što je dovelo do dva privremena zatvaranja u toku te akademske godine. Studentska okupljanja su zabranjena, a studenti su izbacivani i špijunirani dok su otvorena javna predavanja također zabranjena. Nakon 1865. na univerzitetu je ukupno ostalo svega 524 studenta.
Dekretom cara Aleksandra II od Rusije koji je donešen 18. februara 1863. godine, vratio je pravo univerzitetskoj skupštini da sama izabire rektora. Tada je također osnovan i novi fakultet za teoriju i istoriju umjetnosti koji je ujedno bio dio fakulteta istorije i filologije. U martu 1869. godine ponovo je došlo do studentskih nemira koji su ovoga puta bili manjega obima. Do 1869. godine 2,588 studenata je diplomiralo na univerzitetu.
1880. godine je Ministarstvo nacionalnog prosjetiteljstva zabranilo je studentima da stupaju u brak, a oženjeni ili udani studenti i studentice nisu se mogli upisati na univerzitet. Nova je studentska pobuna izbila 1882. godine. 1884. godine još je jedna povelja univerziteta stupila na snaku koja je ponovo izbor rektora vratila u ruke Ministarstva nacionalnog prosvjetiteljstva. 1. marta 1887. godine uhapšena je revolucionarna grupa studenata poznata kao Prvomartovci koji su bili dio ljevičarske revolucionarne Narodne volje koji su pripremali plan atentata na cara Aleksandra III. Pet uhapšenih studenata osuđeni su na srmtnu kaznu. Vlada je nakon ovoga dodatno povećala uplitanje u rad univerziteta pa je nove kandidate za studije moralo da odobri Ministarstvo nacionalnog prosvjetiteljstva koje je zabranjivalo studije kandidatima koji su dolazili van aristokracije i bužoazije, a iz seljačkih ili radničkih porodica. Povremeni izuzetci su rađeni kada bi ministarstvo procijenilo da se radi o posebno talentovanom kandidatu.
Do 1894. godine 9,212 je ponijelo univerzitetske diplome. Među uglednim akademicima povezanih sa Sanktpeterburškim univerzitetom u drugoj polovini XIX vijeka bili su i fizičar Hajnrih Lenc, kemičar Dmitrij Mendeljejev i psiholog Ivan Sečenov. 24. marta 1896. godine Aleksandar Popov javno je predstavio tarnsmisiju Radio-talasi po prvi puta u istoriji.
Na dan 1. januara 1900. na pravnom je fakultetu studiralo 2,099 studenata, 1,149 na fakultetu za fiziku i matematiku, 212 na fakultetu orijentalnih jezika, 171 na fakultetu za istoriju i folologiju. 1902. u okviru univerziteta otvorena je i prva menza. Za vrijeme Ruske revolucije 1905. godine statut je ponovo izmijenjen i autonomija je djelomično vraćena u ruke univerziteta i kao i mogućnost da se rektor izabere po prvi je puta od 1884. godine u skupštini Sanktpeterburškog univerziteta. Ipak, studentski nemiri iskorišteni su za još jedno obustavljanje rada, a akademska autonomija ponovo je vraćena tek 1911. godine. 1911. godine univerzitet je ponovno privremeno zatvoren.
Kada je 1914. godine započeo Prvi svjetski rat univerzitet je ponio ime Petrogradski državni univerzitet, a institucija je postala važan centar organiziranja potpore i podizanja morala za rat. 1915. godine otvoreno je odjeljenje u Permu koje je postalo Državni univerzitet u Permu. Skupština univerziteta pozdravila je početak Februarske revolucije 1917. godine u kojoj je ukinuta monarhija, a unierzitet je od tada postao poznat pod nazivom Petrogradski univerzitet. Unatoč ovoj potpori obaranju monarhije, kada je došlo do Oktobarske revolucije administracija nije inicijalno podržavala Boljševike i neoljko je surađivala sa Narodnim komesarijatom za prosvjetiteljstvo. Ruski građanski rat doveo je do ideoloških sukoba i obračuna na univerzitetu, a dio je ideoloških neprijatelja novoga režima po zaršetku rata morao napustiti zemlju.
_small_resolution.jpg)
Od 1918. institucija nosi ime Prvi petrogradski državni univerzitet, a 1919. Narodni komesarijatom za prosvjetiteljstvo integrirao ga je sa Drugim (psihoneurološki institut) i Trećim (Bestuževski kurs za žene) univerzitetom u Petrogradski državni univerzitet. Narodni komesarijat iste je godine i donio odluku o osnivanju Fakulteta društvenih nauka objedinjavanjem orijentalistike, istorije i filologije i prava. Gruzijski istoričar Nikolaj Jakoljevič Mar (рус. Никола́й Я́ковлевич Марр; gruz. ნიკოლოზ იაკობის ძე მარი) bio je prvi dekan novoga objedinjenoga fakulteta. Pokrenuti su i takozvani rabfakovi (рус. Рабочий факультет) i besplatni kolegiji sa namjerom da se pruži masovno obrazovanje. Prema komentarima američke studentice prve godine Ajn Rand, upisi na univerzitetu 1920. godine bili su otvoreni i većinu su studenata činili antikomunisti uključujući i radikalne protivnike režima koji su kasnije izgubili pravo studija. Smatrajući da obrazuju klasnog neprijatelja režim je 1922. godine proveo prvu veliku čistku u kojoj su sa univerziteta protjerani svi osim studenata završnih godina koji su dolazili iz buržujskih porodica.
1924. godine univerzitet je ponio ime Lenjingradski državni univerzitet. Kako bi suzbili opoziciju režimu, veći broj istoričara uključujući i Sergeja Platonova, Jevgenija Tarlea i Borica Grekova su uhapšeni i zatvoreni na osnovu fabrikovanih optužbi za kontrarevoluciju i zavjeru u takozvanoj Akademskoj aferi 1929-1930. godine. Neki drugi profesori i zaposlenici postali su žrtve staljinističkih progona u periodu Velike čistke 1937. i 1938. godine.
U periodu od 1941. do 1944. godine za vrijeme Opsade Lenjingrada veći je broj studenata, profesora i zaposlenika je stradao u bitkama, zbog represije ili od gladi. Univerzitet je nastavio da djeluje od 1942. do 1944. godine kada je privremeno premješten u Saratov, na rijeci Volgi sjeverno od Volgograda. Jedan je ogranak univerziteta bio smješten i u Jelabugi u Tatarstanu. Vrhovni sovjet Sovjetskog Saveza 1944. godine univerzitetu je dodijelio Orden Lenjina u povodu 125 godina rada za doprinos nauci i kulturi.
Sanktpeterburški državni univerzitet je pohađalo ili je na njemu predavalo više dobitnika Nobelovih nagrada. Osam dobitnika nagrade koji su studirali na ovome univerzitetu su Ivan Pavlov (fizika i medicina 1904), Ilja Iljič Mečnikov (psihologija i medicina 1908), Nikolaj Nikolajevič Sejmonov (hemija 1956), Lav Landau (fizika 1962), Aleksandar Prohorov (fizika 1964), Vasilij Leontjev (ekonomija 1973), Leonid Kantorovič (ekonomija 1975) i Josif Brodski (književnost 1987). Među ruskim liderima koji su ga pohađali broje se i Petar Stolipin, Vladimir Lenjin, Vladimir Putin i Dmitrij Medvedev. Među inostranim liderima, univerzitet je pohađala i predsjednica bivše sovjetske republike Litve Dalja Gribauskajte. Ugledni predavači na Sanktpeterburškom državnom univerzitetu su bili i Leonard Ojler, Mihail Lomonosov, Dmitrij Mendeljejev, Boris Rozing, Ivan Turgenjev i Aleksandar Blok. Američka književnica Ajn Rand pohađala je univerzitet u periodu od 1920. do 1924. godine i diplomirala je sa počastima u domeni istorije.
