Katolička crkva

Dio serije članaka na temu Hrišćanstvo Kršćanstvo

Isus Hristos Rođenje · Krštenje · Učenje Smrt · Uskrsnuće Osnove Apostoli · Evanđelje · Crkva Historija Rano kršćanstvo · Oci · Sabori Ikonoklazam · Šizma · Križari Reformacija · Ekumenizam Tradicije Istočne Pravoslavlje · Drevnoistočne crkve · Sirijsko hrišćanstvo · Asirska crkva Zapadne Rimokatolici · Luterani · Reformisti · Anglikanci · Anabaptisti · Baptisti · Menoniti · Metodisti · Adventisti · Svetosti · Pentekostalci · Envagelici · Fundamentalisti · Liberali Netrinitarne Jehovini svjedoci · Pokret Svetaca Posljednjih dana · Unitarijanizam · Hristadelfijanci · Teologija Stvaranje · Pad · Grijeh · Sud Spasenje · Carstvo · Hristologija Trojstvo (Otac, Sin, Sveti duh) Biblija Stari zavjet · Novi zavjet Knjige · Kanon · Apokrifi

Katolička crkva (lat. Ecclesia Catholica), poznata i kao Rimokatolička crkva (lat. Ecclesia Catholica Romana), najveća je hrišćanska crkva na svijetu, sa 1.181.000.000 krštenih, prema podacima iz 2009. godine.

Katolička crkva je jedna od najstarijih institucija u svijetu. Utvrđena je u 1. vijeku na teritoriji Rimskog carstva. Vrhovni poglavar Katoličke crkve, papa, nalazi se na čelu Svete stolice i države-grada Vatikana u Rimu i tradicionalno se smatra nasljednikom Svetog apostola Petra.

Naziv

Često se radi označavanja Crkve, na čijem čelu se nalazi rimski biskup — papa, susreću dva termina — Katolička crkva i Rimokatolička crkva. Ova dva pojma mogu se koristiti kao sinonimi, ali mogu imati i različito značenje, zavisno od konteksta u kome se koriste.

Prema Katehizisu Katoličke crkve, njen službeni naziv je Katolička crkva. Ona obuhvata sve vjernike koji se nalaze pod duhovnim autoritetom pape. Katolička crkva se, prema unutrašnjoj organizaciji, sastoji od 23 zasebne crkve. Svaka od njih ima svoje posebno organizaciono ustrojstvo i liturgijsku tradiciju.

Zasebne crkve unutar Katoličke crkve su: Zapadna crkva i 22 istočne katoličke crkve. Pojam Rimokatolička crkva, kada se želi istaknuti kao različit pojam od pojma Katolička crkva, najčešće se koristi radi označavanja samo Zapadne crkve. Za Zapadnu crkvu se ponekad koriste i termini Latinska crkva ili Rimska crkva.

Istorija

Bazilika Svetog Petra u Vatikanu.

Katolička crkva smatra svu istoriju drevne Crkve, koja je postojala do Velikog raskola (1054), kao svoju istoriju.

Istorijski razvoj Katoličke crkve se može podijeliti na glavne periode:

• Patristički;
• Srednjovjekovni ili sholastički;
• Protivreformatorski;
• Reakcije protiv modernizma;
• Konsolidovanja ultramontanizma;
• Antiekumenizma;
• „Aggoirnamento“.

Rana istorija

Klasični oci Latinske crkve su:

• Amvrosije Milanski (339—397),
• Jeronim Stridonski (350—420), koji je preveo Bibliju na latinski jezik (prevod poznat pod nazivom Vulgata) i napisao spis O čuvenim muževima;
• Avgustin iz Tagaste, episkop iponski (354—430), koji je napisao Ispovesti (između 397—401), O Trojici, O Državi Božijoj, De doctrina Christiana, itd.;
• papa Grigorije Veliki (+604), koji je ostavio Rimski paterik (poznat i kao Dijalozi, zbog čega je sam papa u Istočnoj crkvi dobio nadimak Dijalog/Dvojeslov/Sabesednik), Moralia in Job (tumačenje na knjigu Jova) i Regula pastoralis (Pastirska uputstva);
• Zapadna patristika se zaključuje sa Isidorom Seviljskim (+636).

U oce Latinske crkve uključuju se i drugi poznati pisci:

Statua Svetog Petra u Vatikanu.

• Irinej, episkop lionski (+ oko 202), poreklom iz Male Azije, učenik Svetog Polikarpa Smirnskog, koji poznavaše Svetog Apostola Jovana (u Adversus haereses on pravi spisak episkopa Rima, pretpostavljajući da je Sveti Apostol Petar bio prvi), pisac dela Otkrivenje i odbacivanje lažne gnose, napisanog protiv gnostičkih jeresi;
• Ipolit Rimski, postradao mučenički 235. godine, napisao je Aiostolsku Tradiciju;
• Tertulijan Kartaginski (od 155. pa do 220), prvi hrišćanski latinski pisac, autor mnogih polemičkih i apologetskih spisa: Apologeticum, Protiv jeresi (oko 200), Contras Praxeas, Contra Macionum, De anima;
• Minucije Feliks iz Numidije (Octavius);
• Kiprijan Kartaginski (+258), mučenik i ugledni episkop Crkve u Africi, pisac mnogih pastirskih pisama i dela 0 jedinsvu Crkve;
• Laktancije, koji je napisao Božanske ustanove (304-314);
• egzegeta Rufin Akvilejski (+410);
• Ilarije Poatijeski (oko 315-367), autor dela 0 Trojici ;
• Papa Lav I (+461), koji je doprineo formiranju halkidonske hristološke dogme (451).

U ovom periodu drži se i Kartaginski Sabor (411), pod papom Inokentijem I, koji je osudio pelagijanstvo.

Razvoj teorije pontifikalne moći

Posle ove epohe, jedna od glavnih briga katolicizma bila je da istorijskim i teološkim dokazima formuliše teoriju pontifikalne moći, univerzalne jurisdikcije episkopa Rima. Dok papa Grigorije Veliki (590—604) stvara koncepciju o papskoj vlasti, tj. teokratsko učenje, papa Andrijan (772—795) poziva se na istorijsku pogrešku po kojoj je car Konstantin predao papi Silvestru deo franačke države; otuda i pojava pontifikove (papine) države. U rimskoj katedrali, 800. godine, Karlo Veliki prima carsku krunu iz ruke pape Lava Š. Ovo je bio postupak od istorijske važnosti: njime se ustanovljuje „hrišćansko zapadno carstvo“. Docnije, pape će stalno ponavljati ovaj gest. Da bi dokazali „univerzalni primat“ Rimske crkve, papa Nikola I (858—867) izmišlja apokrifnu kolekciju drevnih papskih odluka (Lažne dekretalije), izdatih polovinom 9. vijeka. U takvoj atmosferi javlja se Fotijeva „šizma“ (Fotije, oko 820—895, koga 863. papa nije priznao kao patrijarha konstantinopoljskog). Pomjesni sabor (867) osuđuje papu, a Drugi pomjesni sabor (869—870), pod uticajem cara Vasilija Makedonca, osuđuje Fotija.

Velika šizma

U takvoj atmosferi 1052. godine patrijarh Mihailo Kerularije započinje napade protiv crkava latinskog obreda u Carigradu. Dana 16. jula 1054, papski legati na čelu sa kardinalom Humbertom, pošto nisu primljeni od patrijarha, u ime pape Lava IX (mrtvog već nekoliko mjeseci), na oltar Svete Sofije polažu bulu ekskomuniciranja protiv patrijarha Mihaila. Sa svoje strane, patrijarh ekskomunicira papske delegate. Na kraju, papa Grigorije VI (1073—1085), bivši kardinalđakon Hildebrand, koji uvodi sistem konklave kardinala-biskupa za izbor pape, objavljuje „Dictatus papae rarae“, dekrete kojima definitivno nameće teoriju papske vlasti, uključivši pravo pape da zbacuje poglavare država. Time se završava jedno od velikih poglavlja katolicizma.

Doba nakon Velike šizme

Početkom drugog milenijuma katolicizam ulazi u svoju sholastičku epohu, u kojoj se teologija svodi na racionalizam vere i sistematizovanje doktrine po metodama filozofije. U ovom periodu značajni oci Latinske crkve jesu: Anselmo Kenterberijski (1033—1109), nazvan „ocem sholastike“, koji teologiju smatra za fides querens intellectum i formuliše ontološki dokaz da bi dokazao egzistenciju Boga (u Proslogium), autor rasprave Cur Deus Noto?; Abelard (1097—1142), autor kolekcije Summae Sententiorum, Sic et Non Petar Lombard, profesor i episkop pariski (+1160), koji 1150. godine objavljuje četiri knjige izreka, jedno od klasičnih predstavljanja katoličke doktrine u srednjem veku; Bernard Klervovski (1091—1153) i Toma Akvinski (1225—1274), italijanski dominikanac, profesor na pariskom univerzitetu, osnivač sholastike, kanonizovan kao doctorus angelicus. Albertov učenik (1206—1280), tumač Aristotela, Toma od 1266. do 1272. izdaje Summa theologica, najgrandioznije sholastičko predstavljanje hrišćanstva, koristeći se konceptualnom strukturom Aristotelove filozofije. I pored toga što će protiv tomističkog intelektualizma ustati teolozi franjevačke škole, avgustinovske i plotinovske inspiracije — kao Bonaventura (1221—1274), Jovan Duns Skot (1266—1308) i Giljom di Okam (1275—1347) — sholastička tomistička metoda nametnuće se kao obavezna po cijelom katolicizmu, srednjovjekovnom i savremenom.

Koncili

Istorija katolicizma obilježena je u ovom periodu nizom ekumenskih koncila koji obznanjuju ne samo disciplinske kanone nego i dekrete doktrinarnog karaktera. Tako Četvrti lateranski koncil (1215), na kome je dominirao papa Inoćentije II (koji 1209. započinje krstaški rat protiv katara), izjašnjava se za doktrinu „transubstancijacije“ u pogledu Tajne Evharistije i za „analogia ontis“ što se tiče sličnosti tvari i Tvorca. Sazvan je da bi se stavio kraj papskoj šizmi (1378—1417) — tri pape su se svađale oko papske tijare: Grigorije IX u Rimu, Benedikt XII u Avinjonu i Jovan XXII u Pizi — sabor u Konstanci (1414—1417) osuđuje 1415. češkog reformatora Jana Husa (1369—1415) i nameće „koncilijarizam“, izabravši novog papu, Martina V (1417—1431). Teoriju o superiornosti sabora nad papom naročito je podržavao čuveni galikanski teolog Pjer Daili (1350—1420) i Žan Žerson (1363—1429). Sabor u Ferari-Florenci (1438—1445), pod pritiskom vizantijskog cara Jovana Paleologa, pokušava da ostvari sjedinjenje Pravoslavne sa Latinskom Crkvom, ali ne uspijeva; međutim, ipak proklamuje doktrinu o „Sedam tajni“. Vrijedno je zabilježiti u ovom periodu zaštitu vjere silom kanonskog prava. Zbirke kanonskih tekstova kruže sa normativnom vrijednošću: Gracijanov dekret 1140), „Liber xtra“ Grigorija IX (1234), „Liber sextus“ Bonifacija VIII (1298), Klementine objavljene 1317 (sve su bile prepisane u „Codex juris canonici“, promulgirane od pape Benedikta XV 1917).

Inkvizicija

Spaljivanje ljudi koje je Crkva proglasila jereticima.

Inkvizicija (lat. inquisitio — isleđivanje) je bila ustanova, tokom srednjeg vijeka u Rimokatoličkoj crkvi čiji je zadatak da isleđuje, sudi i kažnjava ljude koje je Crkva smatrala jereticima. Početak rada inkvizicije vezuje se za ličnost pape Grgura IX (1227—1241). Najzloglasnija je bila tzv. Španska inkvizicija.

Protestantska reforma

Protestantska reforma zatiče srednjovjekovni katolicizam u punoj krizi. U sučeljavanju sa protestantizmom, katolicizam poseže za svim sredstvima da bi održao diktaturu pape i Rimske kurije. Dana 15. juna 1520, papa Lav H objavljuje bulu „Exeurge Domino“ kojom osuđuje doktrinu Martina Lutera (1483—1546), avgustinskog kaluđera, profesora egzegeze sa univerziteta u Vitenbergu, koji je 31. oktobra 1517. objavio 95 teza protiv indulgencija, zapalivši tako proteste protiv zloupotreba katolicizma. Pod uticajem velikog humaniste Erazma Roterdamskog (1446—1536), Luter - koji je imao susret u Augsburgu (oktobar 1518) sa dominikancem Tomasom de Vio Kajetanom (1459—1534), čuvenim komentatorom Tome Akvinskog, kao i Filipom Melanhtonom (1497—1560), koji je sačinio „Augsburško ispovedanje“ (1530) koje je i Luter prihvatio — produžuje borbu za reformu Rimokatoličke crkve. Godine 1540. papa Pavle III potvrđuje „Isusovu kompaniju“ — organizaciju jezuita koju je 1491. godine osnovao španski oficir Ignacije Lojola — i povjerava joj dužnost da se u ime katolika bori protiv protestantske jeresi. Time počinje takozvana „kontrareforma“. Radi lovljenja jeretika već je postojala inkvizicija, sud osnovan 1236. godine od pape Grigorija IX i povjeren redu braće propovjednika (dominikanaca), koji je osnovao Dominik de Guzman (1170—1221).

Sukobi sa protestantima

Međutim, najžešći sukob sa novim protestantskim doktrinama odvija se na Tridentskom saboru, sazivanom u tri navrata: 1545—1549, 1551—1552. i 1562—1563. pod Pavlom III. (+1549) i Julijem III. Sabor preuzima sva velika poglavlja dogmatike (Pismo i Tradicija, vera i dela, Sedam tajni, „transsubstancijacija“, Evharistija kao žrtva, hirotonija kao tajna, uzvišenost pape nad saborom itd.), kojima daje sholastičku, klasičnu formulaciju. Papske teze su strogo branjene i čuvane. Tridentski katolicizam, koji je u stvari antiprotestantski katolicizam prenet u koncepciju tomizma, postaje obavezan; godine 1564. formira se Kongregacija kardinala zaduženih da bdiju nad ispravnim tumačenjem saborskih akata, dok 1566. godine papa Pio V. štampa poznati „Katihizis Tridentskog sabora“. Jedan od jezuitskih teologa koji se odlučno suprotstavljao reformaciji u to vrijeme bio je Robert Belarmin (1542—1621). Godine 1622. papa Grigorije XV stvara kongregaciju „De Propaganda fide“, najvažniji misionarski organizam, koji u žiži ima nevernike (ifideli), ali i hrišćane disidente, šizmatike. (Ovu je kongregaciju reorganizovao papa Pavao VI pod imenom „Congregatio pro Gentium Evangelisatione“, konstitucijom „Regimini Ecclesiae“, 15. jula 1967).

Novovekovni izazovi

Papa Pio IX blagosilja svoje trupe poslednji put pre osvajanja Rima 1870 od strane garibaldinaca; da izbjegne ljudske žrtve je izobijesio bijelu zastavu

Ako je tokom 18. vijeka katolicizam suočen sa jansenizmom (teološki pokret koji je negirao slobodnu volju; osnovao ga je početkom 17. vijeka Kornelius Jansenius, episkop od Ypres-a), u 19. vijeku katolicizam se sučeljava sa krizom modernizma, izazvanom sukobom između vjere i naučnog modernog duha. Iako su poznati pisci i teolozi nastojali da Crkva drži korak sa idejama epohe (Lammenitas 1782—1854. i Lacordaire 1802—1861), ipak 1864. godine papa Pio IX (1846—1878) izdaje encikliku „Quanta Cura“ koju dodaje „Sillabus“, spisak savremenih osuđenih jeresi. Isti papa 1854. godine predlaže kao dogmat vjere učenje o bezgrešnom začeću Djeve Marije, a 1870 - za vrijeme koncila, dogmu o papinskoj nepogrešivosti u slučaju, da naučava "ex cathedra".

Drugi vatikanski koncil

Otvaranje Drugog vatikanskog koncila.

Organizacija

Umirovljeni papa Benedikt XVI

Sadašnji papa Franjo za vrijeme kanonizacije svojih prethodnika Ivana XXIII i Ivana Pavla II 27 aprila 2014

Najvišu vlast u Katoličkoj crkvi vrši papa. Savjetodavni organi pape su Kolegijum kardinala i Sinod biskupa.

Administrativni aparat Katoličke crkve se naziva Rimska kurija, u čiji sastav ulaze kongregacije, sudovi i druge institucije. Biskupska katedra pape zajedno s Rimskom kurijom čine Svetu stolicu, koja se nalazi u nezavisnoj državi Vatikan. Sveta stolica je subjekt međunarodnog prava.

Struktura

Katolička crkva se sastoji iz Latinske crkve i istočnih katoličkih crkava, koje ispovijedaju jedan od istočnih liturgijskih obreda i imaju status Sui iuris (svog prava). Takav status se ogleda u tome što te crkve imaju sopstvenu jerarhijsku strukturu i kanonsko pravo, ali se nalaze u jedinstvu s papom. Najveće istočne katoličke crkve predvode patrijarsi ili vrhovni arhiepiskopi. Istočni patrijarsi i vrhovni arhiepiskopi su ravni kardinalima-biskupima latinskog obreda i nalaze se u katoličkoj jerarhiji odmah poslije pape.

Katolička crkva se sastoji iz 23 zasebne crkve — Zapadne crkve i 22 istočne katoličke crkve. Na čelu Zapadne crkve i cijele Katoličke crkve se nalazi rimski biskup — papa. On ima nad Crkvom apsolutnu vlast. Pri upravljanju Crkvom pomažu mu nadleštva Rimske kurije. Istu vlast imaju i svi biskupi sazvani na ekumenskom saboru.

Osnovna teritorijalna jedinica je biskupija (koje se kod istočnih katoličkih crkava nazivaju eparhije), na čelu koje stoji biskup. Biskup u svojoj biskupiji ima uglavnom svu vlast, ograničenu jedino crkvenim pravom i papskom vlašću. Neke važnije biskupije nose istorijski naziv nadbiskupije. U istočnim katoličkim crkvama postoje i egzarhati. Biskupijama su ravne takođe i druge organizacione jedinice:

• apostolski vikarijat;
• apostolska prefektura;
• apostolska administratura;
• vojni ordinarijat;
• teritorijalna prelatura;
• teritorijalna opatija.

Nekoliko biskupija (i nadbiskupija) mogu činiti metropoliju ili crkvenu provinciju. Centar metropolije obavezno se podudara s centrom nadbiskupije, tako da je svaki metropolit u Katoličkoj crkvi obavezno i nadbiskup. U nekim zemljama, metropolije su objedinjene u crkvene regione. Biskupi većine zemalja su objedinjeni u biskupske konferencije, koje imaju nadležnosti u vezi sa organizacijom crkvenog života u zemlji.

Biskupije se sastoje iz župa, na čijem čelu se nalaze župnici, potčinjeni biskupu. Župniku mogu pomagati drugi sveštenici koji se nazivaju vikarnim. Nekada se župe dalje objedinjuju u dekanate.

Posebnu ulogu u Katoličkoj crkvi imaju monaški redovi i kongregacije, a takođe i društva apostolskog života. Ti instituti imaju sopstvene statute (koje potvrđuje papa), njihova teritorijalna organizacija ne poklapa se uvijek s crkvenim biskupskim ustrojstvom. Mjesne jedinice monaških redova i kongregacija su nekada potčinjene nadležnom biskupu, a nekada neposredno papi. Neki redovi i kongregacije imaju jedinstvenog poglavara (generala monaškog reda) i jasnu jerarhijsku strukturu.

Sveštenstvo

Sveštenici, odnosno pripadnici klira, mogu biti samo muškarci. Postoje dvije vrste sveštenstva: bijelo (sveštenici koji služe po hramovima) i crno sveštenstvo (monaštvo). Sveštenstvo se dijeli u tri stepena: đakonski, prezviterski i biskupski.

Crkvenoslužitelji (služitelji Crkve koji nisu posvećeni u čin svetom tajnom sveštenstva) imaju dva stepena — akoliti i čteci — i ne pripadaju sveštenstvu. Do Drugog vatikanskog koncila u sastavu sveštenstva su se nalazili i crkvenoslužitelji.

Sav klir se dijeli na više činove (lat. ordines maiores) — biskupe, prezvitere, đakone i podđakone, i male činove (lat. ordines minores) — ostiarijuse, pojce, čtece, ekzorciste i akolite.

Celibat je obavezan za sveštenike i biskupe latinskog obreda, tj. u Rimokatoličkoj crkvi. U 20. vijeku je vaspostavljen institut stalnog đakonata; za stalne đakone celibat nije obavezan, ali oženjeni đakoni ne mogu postati sveštenici. U istočnim obredima, celibat je obavezan samo za episkope (biskupe).

Nauk

Crkva i određivanje nauka

Prema nauku Katoličke crkve Crkva je zajednica koju je osnovao Isus kao božansku tvorevinu koju vodi Duh Sveti. Ta Crkva u ovom svijetu u punini postoji samo u organizaciji zvanoj Katolička crkva, tj. u organizaciji okupljenoj oko Petrovog nasljednika pape jer je Isus upravo na njemu izgradio Crkvu (usporedi Mt 16:18-19) i njemu je kao jedinom pastiru povjerio brigu nad cijelim svojim stadom (usporedi Iv 21:15-17). Ipak, Katolička crkva priznaje većinu dobara Kristove crkve i drugim crkvama, posebno pravoslavnima, te je svjesna da se u njoj samoj zbog ljudske nesavršenosti ta dobra često ne očituju kako bi trebalo.

Jedno od dobara koje Crkva ima je sigurnost božanskog vodstva, tj. sigurnost da će ona vjerno i nepogrešivo baštiniti što je primila od Isusa. Ta baština naziva se tradicija i svako argumentiranje nauka poziva se na nju. Papa i tu ima ključnu ulogu jer je sigurnost moguća upravo radi njega koji je jedini garant te sigurnosti (usporedi Lk 22:31-32). Ipak, tradiciju prenosi cjelokupna Crkva.

Jedan od najvažnijih dijelova tradicije, ako ne i najvažniji, je Sveto pismo. Sveto pismo nije izvan tradicije nego je dio nje, jer ga je u ranim vremenima kršćanstva upravo ona napisala i definirala. Sveto Pismo je Božja riječ koju su napisali ljudi vođeni Duhom Svetim. Sastoji se od Starog i Novog zavjeta. Stari zavjet je Židovska Biblija, a Novi zavjet je skup spisa o Isusu i apostolima.

Današnji nauk Katoličke crkve definiran je na 21 Ekumenskom saboru. To su zasjedanja svih biskupa uz odobrenje i potvrdu pape. Zbog gore navedenog, zaključci Sabora su nezabludivi. Zaključci se mogu preispitivati, ali, po nauku, svatko tko istinski prouči materiju doći će do istog zaključka.

Osnovni nauk

Najvažnije istine tako definiranog nauka sažete su još na prvim saborima, Nicejskom i Carigradskom, u Nicejsko-carigradskom vjerovanju. Još i prije sabora postojalo je Apostolsko vjerovanje koje po tradiciji seže iz vremena apostola, i nešto sažetije iznosi praktički isti nauk. Vjerovanja su strukturno podijeljena na tri dijela, svako o jednoj božanskoj osobi.

Po vjerovanju, jedan je Bog koji se sastoji od tri božanske osobe: Oca, Sina i Duha Svetoga. Bog, tj. sve tri osobe, je vječan i počelo je svega (filozofski bitak). Božanske osobe jesu u vječnom odnosu ljubavi. Bog Otac svemogući je stvoritelj.

Bog Sin vječna je Božja Riječ po kojoj je sve stvoreno. Radi spasenja ljudi, palih u grijeh, ta Riječ je postala čovjekom Isusom koji je Krist (Pomazanik Božji, obećan Židovima u Starom zavjetu). On je stoga pravi Bog i pravi Čovjek. Isus se utjelovio po Duhu Svetomu od Djevice Marije, dakle bez biološkog oca (ali ne i bez zemaljskog oca, koji mu je sv. Josip). Umro je radi našega grijeha, tako očitujući beskrajnu Božju ljubav prema čovjeku. Treći dan po smrti je uskrsnuo i tako pobijedio smrt kao posljedicu grijeha. Po njegovoj smrti i uskrsnuću svi ćemo uskrsnuti i to tijelom i duhom. Unatoč dojmu da katolička vjera naučava dualizam duha i tijela, to nije tako, temeljni nauk poznaje jedinstvo duha i tijela. Tjelesnost je ljudima nužna za cjelokupno postojanje i za odnose u ljubavi s drugima, iz čega proizlaze i katolički sakramenti i liturgija.

Nakon uskrsnuća Krist je uzašao na nebo. Očekuje se njegov drugi dolazak u slavi kada će suditi svima i preobraziti svijet. Ovo posljednje tumači se na različite načine, od doslovnog dolaska na oblaku popraćenog raznim grozotama, do alegorija. Katolički nauk iz toga izvlači teološku istinu da je konačno pročišćenje svakoga i svega moguće samo kroz osobu Isusa Krista koji je jedina Istina i da se to neminovno mora dogoditi, što povlači propast onih koji nisu u istini i vječno blaženstvo onih koji jesu. Bitan je nauk da spasenje dolazi samo po Isusu Kristu i ni po kome drugome (usporedi Dj 4:12), pa i oni koji ga nisu upoznali, ako se spase, spašeni su po njemu.

Duh Sveti treća je božanska osoba koja uzdržava ovaj svijet i nadahnjuje svakoga od nas. Sva dobra koja imamo i sve što radimo kontinuirano dobivamo od Duha Svetoga. U dijelu vjerovanja o Duhu je i vjerovanje u Crkvu o kojemu je već bilo govora, jer je ona plod njegovog trajnog vodstva.

Kasnije donošenje nauka

Nauk je detaljnije definiran na kasnijim Ekumenskim saborima. Ne može se uvoditi novi nauk nego samo definirati ono što u tradiciji već u biti postoji, te se na jasniji ili suvremeniji način to iznijeti. Jedina objava, iz koje crpimo sav nauk, je objava Isusa Krista koja kroz tradiciju koju vodi Duh Sveti govori i nama danas.

Bitan je i nauk o sakramentima. To su vidljivi znaci nevidljivog božjeg djelovanja. Po nauku, ako je izvršen propisani vidljivi oblik, sakrameti zaista djeluju, tj. zaista se događa nevidljivo Božje djelovanje. Nauk da Crkva može označavati stvarno Božje djelovanje u svijetu postoji oduvijek te svi sakramenti svoje utemeljenje imaju u Isusovom djelovanju. Ipak, konkretan opis sakramenata, nužnosti za valjanost i njihova teologija mijenjali su se kroz stoljeća.

Jedna od poznatijih dogmi Katoličke crkve je dogma o Papinoj nezabludivosti definirana na Prvom vatikanskom saboru 1870. Kaže da je sam papa nezabludiv kada na jasno definiran način iznosi nauk u ime Crkve, što je istina koja postoji u tradiciji i Svetom pismu od početka. Tu mogućnost je nakon 1870. papa iskoristio samo jednom kada je 1950. definirao dogmu o uznesenju Blažene Djevice Marije na nebo.

Bogoštovlje

Katolici se klanjaju Bogu i štuju svece prema crkvenim propisima, ali i na privatan način koji je u skladu s katoličkim naukom.

Komunikacija čovjeka s Bogom naziva se molitva. Ona se izražava na različite načine, javno i privatno. Molitva je širok pojam, obuhvaća javna bogoslužja, privatno ponavljanje molitvenih tekstova, razmatranje vjerskih tema, razgovor s Bogom, ali u konačnici i cijeli čovjekov život treba biti odnos s Bogom, dakle molitva.

Posebno mjesto u crkvenom bogoslužju ima liturgija. To je uglavnom javno slavljenje Boga cijele Crkve po točno određenim propisima. Obuhvaća sakramente i uobičajeno slavlje uz sakramente (dakle i misu) i još neka važna bogoslužja (npr. sprovod i obredi velikog petka). Liturgija je nužan dio crkvenog djelovanja.

Rasprostranjenost

Katoličanstvo je prevladavajuća vjeroispovijed u većini Europe (poglavito južne i srednje), Latinskoj Americi i Filipinima, te velikim dijelovima Sjeverne Amerike, subsaharske Afrike. Procjenjuje se da u svijetu ima prbližno 1,2 milijarde katolika.

Katolička crkva ima svoje upravne jedinice po cijelom svijetu. U tradicionalno katoličkim zemljama i u zemljama stabilne vjerske slobode, što obuhvaća većinu svijeta, to su biskupije. U misijskim zemljama prije uspostave biskupija organiziraju se apostolski vikarijati i prefekture. Posebna situacija je u Kini gdje su u prošlosti ustanovljene biskupije, ali zbog zabrana kineskih vlasti ne funkcioniraju.

Povezano

• Katolicizam
• Istočne katoličke crkve
• Kritika katoličke crkve

Literatura

• Asci, Donald P. (2002) The Conjugal Act as Personal Act. A Study of the Catholic Concept of the Conjugal Act in the Light of Christian anthropology, San Francisco: Ignatius Press. ISBN 0-89870-844-3.
• Ayer, Joseph Cullen (1941). A Source Book for Ancient Church History. Mundus Publishing. ISBN 978-1-84830-134-4.
• „Canon 42”. 1983 Code of Canon Law. Vatican. Pristupljeno 9 March 2008. 
• „Catechism of the Catholic Church”. Libreria Editrice Vaticana. 1994. Pristupljeno 1 May 2011. 
• Barry, Rev. Msgr. John F (2001). One Faith, One Lord: A Study of Basic Catholic Belief. Gerard F. Baumbach, Ed.D. ISBN 0-8215-2207-8.
• Susan Wise Bauer (2010). The History of Medieval World: From the Conversion of Constantine to the First Crusade. Norton. ISBN 978-0-393-05975-5.
• Baumgartner, Frederic J. (2003). Behind Locked Doors: A History of the Papal Elections. Palgrave Macmillan. ISBN 0-312-29463-8.
• Bethell, Leslie (1984). The Cambridge history of Latin America. Cambridge University Press. ISBN 0-521-23225-2.
• Bokenkotter, Thomas (2004). A Concise History of the Catholic Church. Doubleday. ISBN 0-385-50584-1.
• Bunson, Matthew (2008). Our Sunday Visitor's Catholic Almanac. Our Sunday Visitor Publishing. ISBN 1-59276-441-X.
• Frank Bruni; Burkett, Elinor (2002). A Gospel of Shame: Children, Sexual Abuse and the Catholic Church. Harper Perennial. p. 336. ISBN 978-0-06-052232-2.
• Owen Chadwick (1995). A History of Christianity. Barnes & Noble. ISBN 0-7607-7332-7.
• Clarke, Graeme (2005), "Third-Century Christianity", in Bowman, Alan K., Peter Garnsey and Averil Cameron. The Cambridge Ancient History 2nd ed., volume 12: The Crisis of Empire, A.D. 193–337, Cambridge University Press, pp. 589–671, ISBN 978-0-521-30199-2.
• Collins, Michael; Price, Mathew A. (1999). The Story of Christianity. Dorling Kindersley. ISBN 0-7513-0467-0.
• Coriden, James A; Green, Thomas J; Heintschel, Donald E. (1985). The Code of Canon Law: A Text and Commentary, Study Edition. Paulist Press. ISBN 978-0-8091-2837-2.
• Davidson, Ivor (2005). The Birth of the Church. Monarch. ISBN 1-85424-658-5.
• Derrick, Christopher (1967). Trimming the Ark: Catholic Attitudes and the Cult of Change. New York: P.J. Kennedy & Sons. ISBN 978-0-09-096850-3.
• Eamon Duffy (1997). Saints and Sinners, a History of the Popes. Yale University Press. ISBN 0-300-07332-1.
• Enrique Dussel (1981). A History of the Church in Latin America. Wm. B. Eerdmans. ISBN 0-8028-2131-6.
• Fahlbusch, Erwin (2007). The Encyclopedia of Christianity. Wm. B. Eerdmans. ISBN 0-8028-2415-3.
• Froehle, Bryan; Mary Gautier (2003). Global Catholicism, Portrait of a World Church. Orbis books; Center for Applied Research in the Apostolate, Georgetown University. ISBN 1-57075-375-X.
• Gale Group. (2002) New Catholic Encyclopedia, 15 vol, with annual supplements; highly detailed coverage
• Adrian Hastings (2004). The Church in Africa 1450–1950. Oxford University Press. ISBN 0-19-826399-6.
• Herring, George (2006). An Introduction to the History of Christianity. Continuum International. ISBN 0-8264-6737-7.
• John Paul II, (2006) He Gave Them the Law of Life as Their Inheritance, in:Man and Woman He created Them. A Theology of the Body, transl. M. Waldstein, Boston: Pauline Books and Media, pp. 617–663 ISBN 0-8198-7421-3
• Koschorke, Klaus; Ludwig, Frieder; Delgado, Mariano (2007). A History of Christianity in Asia, Africa, and Latin America, 1450–1990. Wm B Eerdmans Publishing Co. ISBN 978-0-8028-2889-7.
• Peter Kreeft (2001). Catholic Christianity. Ignatius Press. ISBN 0-89870-798-6.
• Latourette, by Kenneth Scott. Christianity in a Revolutionary Age: A History of Christianity in the 19th and 20th centuries (5 vol. 1969); detailed coverage of Catholicism in every major country
• John H. Leith (1963). Creeds of the Churches. Aldine Publishing Co. ISBN 0-664-24057-7.
• Diarmaid MacCulloch (2010). Christianity: The First Three Thousand Years. Viking. ISBN 978-0-670-02126-0. originally published 2009 by Allen Lane, as A History of Christianity
• MacCulloch, Diarmaid (2003). The Reformation. Viking. ISBN 0-670-03296-4.
• Ramsay MacMullen (1984), Christianizing the Roman Empire: (A.D. 100–400). New Haven, CT: Yale University Press, ISBN 978-0-585-38120-6
• Marthaler, Berard (1994). Introducing the Catechism of the Catholic Church, Traditional Themes and Contemporary Issues. Paulist Press. ISBN 0-8091-3495-0.
• McBrien, Richard and Harold Attridge, eds. (1995) The HarperCollins Encyclopedia of Catholicism. HarperCollins. ISBN 978-0-06-065338-5.
• John McManners, ed. The Oxford Illustrated History of Christianity. (Oxford University Press 1990). ISBN 0-19-822928-3.
• Edward Norman (2007). The Roman Catholic Church, An Illustrated History. University of California Press. ISBN 978-0-520-25251-6.
• Gerald O'Collins; Farrugia, Maria (2003). Catholicism: The Story of Catholic Christianity Oxford University Press. ISBN 978-0-19-925995-3.
• Perreau-Saussine, Emile (2012). Catholicism and Democracy: An Essay in the History of Political Thought. ISBN 978-0-691-15394-0.
• Phayer, Michael (2000). The Catholic Church and the Holocaust, 1930–1965. Indiana University Press. ISBN 0-253-33725-9.
• Pollard, John Francis (2005). Money and the Rise of the Modern Papacy, 1850–1950. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-81204-7.
• Rhodes, Anthony (1973). The Vatican in the Age of the Dictators (1922–1945). Holt, Rinehart and Winston. ISBN 0-03-007736-2.
• Jonathan Riley-Smith (1997). The First Crusaders. Cambridge University Press. ISBN 978-0-511-00308-0.
• Schreck, Alan (1999). The Essential Catholic Catechism.Servant Publications. ISBN 1-56955-128-6.
• Schwaller, John Frederick. (2011) The history of the Catholic Church in Latin America: from conquest to revolution and beyond (NYU Press)
• Smith, Janet, ed. (1993) Why "Humanae Vitae" Was Right, San Francisco: Ignatius Press.
• Smith, Janet (1991) "Humanae Vitae", a Generation Later, Washington D.C.: Catholic University of America Press,
• Stewart, Cynthia. (2008) The Catholic Church: A Brief Popular History 337 pages
• Vatican, Central Statistics Office (2007). Annuario Pontificio (Pontifical Yearbook). Libreria Editrice Vaticana. ISBN 978-88-209-7908-9.
• John Vidmar (2005). The Catholic Church Through the Ages. Paulist Press. ISBN 0-8091-4234-1.
• Wilken, Robert (2004). "Christianity". in Hitchcock, Susan Tyler; Esposito, John. Geography of Religion. National Geographic Society. ISBN 0-7922-7317-6.
• Thomas Woods (2005). How the Catholic Church Built Western Civilization. Regnery Publishing, Inc. ISBN 0-89526-038-7.

Spoljašnje veze

Katolička crkva na Wikimedijinoj ostavi

• Zvanična stranica Svete stolice
• Istorija Hrišćanske crkve 1-2, PDF knjige Arhivirano 2007-09-27 na Wayback Machine-u
• Nemci napuštaju katoličku crkvu Arhivirano 2011-07-22 na Wayback Machine-u
• Radio televizija Republike Srpske: „Vanredno stanje“ u katoličkoj crkvi u Hrvatskoj, 06.08.2011. (sh)