Pseudomaurski stil
Pseudomaurski arhitektonski stil se pojavio na području Bosne i Hercegovine krajem 19. vijeka sa dolaskom austrougarske vladavine.[1]
Austrougarski period je period intezivne gradnje, čime nova uprava zadovoljava potrebe vlasti i potrebe stanovništva. Pseudomaurska arhitektura ili kako je historičari arhitekture još zovu - arhitektura eklektike u Bosni i Hercegovini je interpretacija orijentalnog sloga, maurske athitektura ili pseudoorijentalni izraz. Maursko doba u Španiji (VII-X vijek) postaje izvor ideja i inspiracije austrougarskim arhitektima koji su djelovali na prostorima Bosne i Hercegovine. Među svjetski poznatim spomenicima ovog razdoblja u Španiji najdominantnije mjesto zauzima Alhambra ili Crvena tvrđava u Granadi i Velika džamija u Cordobi.
Pseudomaurski stil je bio baziran na historicizmu kao nastavak razvoja renesansne klasične arhitekture, koja je okončana sa pojavom moderne. Formalne karakteristike ovog stila su: potkovičasti lukovi, ornamentika u štuku, lukovičaste kupole i dekoracija horizontalnih linija eksterijera u karakterističnim bojama.[2]
Arhitekta Josip Vancaš[3] već 1888. godine pseudomaurski stil primijenjuje na zgradi Muhamedanske gradske čitaonice u Sarajevu. Na vakufskoj zgradi (hotel Central), koristi plitku čipkastu dekoraciju, a otvore prozora završava potkovičastim lukovima. Poznatiji objekti građeni u ovom stilu su:
- Šerijatska sudačka škola u Sarajevu, arhitekte Karla Paržika
- Gradska vijećnica Sarajevo u Sarajevu, izgrađena 1896. godine, projektanta Ćirila Ivekovića[4]
- Vijećnica u Brčkom, projektanta Ćirila Ivekovića, sa snažno istaknutim rizalitima čime se sugerira uobičajena raščlanjenost gabarita osmansko-turske arhitekture.[5] U istom stilu izgrađena je i zgrada hotela Posavina.
- Kuća Kočića u Brčkom[6]
- Vijećnica u Bosanskom Novom,[7],
- Vijećnica u Odžaku
- Vijećnica u Gračanici
- Gimnazija u Mostaru
Pri izgradnji jevrejskih hramova krajem 19. i početkom 20. stoljeća, korišten je Pseudomaurski stil , obzirom da je u svom određenju nosio vezu sa stilskim uzorima u Španiji u doba Kalifata. Najveći broj bosanskih Jevreja Španiju je smatrao zemljom svog porijekla.
- Sarajevska sinagoga 1902. godine po projektu Karla Paržika.
- Sinagoga u Mostaru 1904. godine.
- Zgrada nekadašnje Sinagoge u Zenici
- ↑ „Nedžad Kurto: ARHITEKTURA BIH- Razvoj bosanskog stila”. Kulturno naslijeđe, Sarajevo. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „Amir Pašić: Arhitektura Bosne i Hercegovine, Austrougarski period (1878-1918)”. Univerzitet u Sarajevu Filozofski fakultet Odsjek za historiju, Sarajevo. 2014. Pristupljeno 10. 9. 2017.
- ↑ „Ana Barić CRKVA SVETIH ĆIRILA I METODA U SARAJEVU, DJELO JOSIPA VANCAŠA”. SVEUČILIŠTE U ZAGREBBU FILOZOFSKI FAKULTET -ODSJEK ZA POVIJEST UMJETNOSTI Zagreb 2014. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „Vijećnica u Sarajevu”. kons.gov.ba. Pristupljeno 10. 9. 2017.[mrtav link]
- ↑ „Vijećnica u Brčkom”. kons.gov.ba accessdate= 10. 9. 2017.[mrtav link]
- ↑ „Kuća Kočića u Brčkom”. kons.gov.ba. Arhivirano iz originala na datum 2021-09-18. Pristupljeno 10. 9. 2017.
- ↑ „Vijećnica u Bosanskom Novom”. Komisija za nacionalne spomenike. Pristupljeno 13. 9. 2017.[mrtav link]
- Nedžad Kurto: Sarajevo 1492-1992, Oko, Sarajevo.
- Ibrahim Krzović: Arhitektura secesije u Bosni i Hercegovini“, Kulturno naslijeđe, Sarajevo
- Jela Božić, arhitekt Josip pl. Vancaš: Značaj i doprinos arhitekturi Sarajeva u periodu austrougarske uprave, doktorska disertacija, Sarajevo, 1989.
