Narodna Republika Kampućija
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Narodna Republika Kampućija (kmerski: សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា Sathéaranakrâth Pracheameanit Kâmpŭchéa) bila je socijalistička država na teritoriju današnje Kambodže, koja je postojala od 1979. do 1989. godine. Predvođena od strane Ujedinjenog narodnog fronta za spas Kampućije, NR Kampućije je de facto bila marionetska država susjednog Vijetnama,[1] nakon čije je vojne intervencije protiv Pol Potovog režima i nastala. Uz Vijetnam, glavni saveznik bio joj je Sovjetski Savez.
Iako je u praksi jedina obnašala efektivnu vlast na teritoriju Kambodže, NR Kampućija nikada nije stekla diplomatsko priznanje, niti mjesto u Ujedinjenim nacjiama, koje su zadržali predstavnici Crvenih Kmera. Ovakav rasplet bio je posljedica intervencije NR Kine, Ujedinjenog Kraljevstva, Sjedinjenih Država i ostalih zemalja ASEAN-a, a sve u svrhu slabljenja vijetnamskog položaja u Indokini, odnosno slabljenja sovjetskog utjecaja na tom području. Kambodžansko mjesto u UN-u pripadalo je Koalicijskoj vladi Demokratske Kampućije, kojom su faktički upravljali Crveni Kmeri. Ipak, unatoč ograničenom međunarodnom priznanju, smatra se kako je NR Kampućija jedina izvršavala faktičnu vlast na teritoriju Kambodže od 1979. do 1993. godine, s tim da je 1989. godine došlo do ustavnih promjena koje su dovele do formiranja Države Kambodže.
Vijetnam je bio glavni saveznik Crvenih Kmera tokom borbe za vlast u građsnskom ratu od 1970. do 1975. godine. Međutim, čim su Crveni Kmeri osovjili vlast 1975. godine, njihovi vojnici su napali vijetnamske otoke Phú Quốc i Thổ Chu, pobivši pritom više od 500 Vijetnamaca. Tokom vladavine Crvenih Kmera, vršeni su sustavni progoni Vijetnamaca unutar Kambodže pa je vlada Vijetnama od 1978. počela aktivno financirati gerilce duž kambodžanske istočne granice. Ti gerilci činit će jezgru pokreta otpora protiv Pol Potovog režima.
Tokom 1978. godine, provijetnamski vođa Crvenih Kmera, Vorn Vet,[2] uhapšen, mučen i ubijen u posljednjem valu unutarpartijskih čistki koje su zahvatile Angkar, a sve pod optužbama da je planirao državni udar, odnosno da je bio agent Vijetnama i CIA-je. Uskoro su deseci tisuća kambodžanskih i vijetnamskih izbjeglica prešli granicu i pobjegli u Vijetnam.
Najjača organizacija koju je financirao Vijetnam bio je Ujedinjeni narodni front za spas Kampućije, osnovan 3. prosinca 1978. godine. Front narodnog spasa ubrzo je stekao veliku popularnost među izbjeglim Kmerima.
Vijetnam je 22. prosinca 1978. godine pokrenuo veliku ofenzivu s namjerom rušenja vlade Demokratske Kampućije. Vijetnamska vojska ušla je u glavni grad, Phnom Penh, 7. siječnja 1979. godine. Prilikom povlačenja, Crveni Kmeri su za sobom palili polja riže, posljedica čega je bila epidemija gladi koja je trajala do sredine 1980-ih.[3]
Do 10. siječnja 1979. godine, vojska Demokratske Kamupćije bila je poražena, a Ujedinjeni narodni front je proglasio Narodnu Republiku Kampućiju. Nova vlada bila je prosovjetski orijentisana i primala je materijalnu pomoć od Vijetnama. NR Kina se od početka angažirala protiv nove vlade zbog toga što su s vlasti bili svrgnuti prokineski Crveni Kmeri, u čemu ih je podržala i vlada Sjedinjenih Država, koja se još uvijek sjećala ponižavajućeg povlačenja i poraza u Vijetnamskom ratu.[4]
Usprkos izostanku međunarodne podrške i vijetnamskom patronatu, većina stanovnika Kambodže oduševljeno je pozdravila vladu Ujedinjenog narodnog fronta, sretna zbog završetka brutalne vladavine Crvenih Kmera. Iako je vijetnamska vojska po dolasku u ispražnjeni Phnom Penh izvršila transport određenih dobara u Vijetnam, njena uloga bila je veoma značajna u izgradnji i osposobljavanju institucija Kampućije poslije terora Crvenih Kmera.
Vođa NR Kampućije postao je Heng Samrin, a vladajućom strankom proglašena je novoformirana Narodna revolucionarna partija Kampućije. Nova vlada nastavila je s izgradnjom socijalizma u Kambodži, ali je odbacila maoizam, koji je bio temeljna ideologija prokineskih Crvenih Kmera. Također je usko surađivala sa Sovjetskim Savezom i bila član Savjeta za uzajamnu ekonomsku pomoć.
Jedan od prvih koraka u restaurisanju države bila je veća tolerancija prema budizmu kao državnoj religiji u Kambodži. Budističkim monasima u određenoj je mjeri dozvoljeno prakticiranje duhovnog života. Nova vlada obnovila je preko 700 budističkih hramova, od ukupno 3,600 razrušenih ili teško oštećenih od strane Crvenih Kmera.[5]
Pošto su Crveni Kmeri pobili velik broj intelektualaca, vlada NR Kampućije slala je velik broj građana na školovanje u zemlje Istočnog bloka. Vlada je tokom cijelog svog postojanja imala problema s manjkom partijskih kadrova, birokrata i tehničara.
Još jedan od važnih koraka nove vlasti bilo je i objelodanjenje strahoda kambodžanskog genocida i popratnih poljā smrti. Za potrebe vlastitog legitimiteta, nova vlast je otvarala javne izložbe ljudskih lubanja i muzeje u kojima su prikazivani užasi koje su počinili Crveni Kmeri; u sklopu ovog procesa otvoren je i Muzej genocida Tuol Sleng. „Dan mržnje“ prema Crvenim Kmerima bio je dan u godini kada je Ujedinjeni narodni front posebno podsjećao stanovnike na vladavinu Crvenih Kmera.[6]
Od 1980. godine, preostali Crveni Kmeri u zapadnim područjima Kambodže počeli su sa regrupiranjem uz materijalnu pomoć Sjedinjenih Država. Dodatnu pomoć pružili su im američki saveznici u regiji – Tajland, Singapur i Malezija. Kmerski napadi tokom svake godine odvijali su se za vrijeme kišne sezone, a vijetnamske ofenzive za sušne sezone. Godine 1982., Vijetnam je pokrenuo bezuspješnu ofenzivu protiv Crvenih Kmera. Sve češće prisustvo Vijetnamaca u svakodnevnom životu Kmera potaklo je stvaranje antivijetnamske atmosfere.[7]
Godine 1986., službeni Hanoi objavio je povlačenje vijetnamskih trupa iz NR Kampućije. Povlačenje trupa ubrzano je tokom 1989. i 1990. godine, usljed ekonomsko-političkih promjena u Istočnom bloku.
Tokom 29. i 30. travnja 1989. godine, Narodna skupština NR Kampućije je održala izvanrednu sjednicu kojom je predsjedao nasmiješeni Hun Sen, tadašnji premijer, na čiji je zahtjev sjednica i održana. Sjednica je raspravljala o promjenama ustava, isprva kozmetičkima, ali koje će se dugoročno pokazati izrazito važnima i koje će omogućiti tranziciju iz socijalizma prema monarhiji. Tzv. "prijelazni ustav" stupio je na snagu 1. svibnja 1989. godine, čime je NR Kampućija zamijenjena Državom Kambodžom.
- ↑ Sorpong Peou, Intervention & change in Cambodia; Towards Democracy?, ISBN 0-312-22717-5. ISBN 978-0-312-22717-3.
- ↑ An Elusive Party, Приступљено 15. 4. 2013.
- ↑ Ben Kiernan, The Pol Pot Regime, 2d ed. Silkworm.
- ↑ Ben Kiernan, The Pol Pot Regime, 2d ed. Silkworm.
- ↑ Charles F. Keyes, Laurel Kendall & Helen Hardacre,Asian visions of authority, Joint Committee on Southeast Asia
- ↑ Alexander Laban Hinton, Annihilating difference: The Anthropology of Genocide ISBN 0-520-23029-9. ISBN 978-0-520-23029-3.
- ↑ Esmeralda Luciolli, Le mur de bambou, ou le Cambodge après Pol Pot. (fr)
- Bekaert, Jacques, Cambodian Diary, Vol. 1: Tales of a Divided Nation 1983-1986, White Lotus Press, Bangkok 1997, ISBN 974-8496-95-3, & Vol. 2: A Long Road to Peace 1987-1993, White Lotus Press, Bangkok 1998, ISBN 978-974-8496-95-5
- Harris, Ian, Buddhism in Extremis: The Case of Cambodia, in Buddhism and Politics in Twentieth-Century Asia, edited by Ian Harris, 54-78 (London, New York: Pinter, 1999). ISBN 1-85567-598-6
- Gottesman, Evan, Cambodia after the Khmer Rouge: Inside the politics of Nation Building.
- Kiernan, Ben and Caroline Hughes (eds). Conflict and Change in Cambodia. Critical Asian Studies 34(4) (December 2002)
- Silber, Irwin, Kampuchea: The Revolution Rescued, Oakland, 1986
- Volkmann, Toby Alice , Cambodia 1990. Special edition. Cultural Survival Quarterly 14(3) 1990
- National anthem of the PRK (tune) Arhivirano 2016-09-13 na Wayback Machine-u
- Puangthong Rungswasdisab, Thailand's Response to the Cambodian Genocide
- Kenneth J. Conboy, Hanoi's Newest Friend: Tokyo Arhivirano 2009-10-12 na Wayback Machine-u
- Peacemakers Trust
