Kanon (crkva)
| Kanon κανών | |
|---|---|
 | |
Kanon (od grčkog κανών / kanon =model, pravilo[1]) je ime za crkvena pravila i dogme[1], donešene tokom duge historije na brojnim koncilima i sinodima, i od ponekih biskupa.[2]
Kako crkva od svojih početaka nema pravo sudovanja i kažnjavanja, već je to prepustila svjetovnim vladarima, ona se ograničila da kažnjava svoje članove (vjernike), koji se ne drže tih kanona - penitencijom, (pokajanjem, pokorom, ispaštenjem, kajanjem).[2] To su dakle pravila povezana sa pokorama koje treba učiniti za različite grijehe, a koje su izricali svećenici. Ta pravila - kanoni, sakupljeni i prilagođeni kasnijoj praksi sa praktičkim direktivama, formirala su jezgru - penitencijskih knjiga, koje su svećenicima raznih denominacija olakšavale odmjeravanje kazni.[2] Njih netreba brkati sa Kanonskim pravom koji se odnosi na članove klera.
Najveća karakteristika tih kanona / pokora - po Istočnoj Evropi i Orijentu, izricanih grešnicima (na duži ili kraći period) bila je zabrana prisustvovanja misi i isključenje iz zajednice. Puno manje izricane su kazne, koje bi tražile da se vjernik molitvama umiri ili da čini dobra djela.[2]
Pokore su prema težini grijeha različito trajale; po tri, pet, deset, dvanaest ili petnaest godina, ali je praksa da se izriču prestala već krajem 4. vijeka. Nešto tih kanona sačuvano je u kanonskom pismu sv. Grigorija Čudotvorca (oko 263.), i zaključcima Ankirskog (314.) i Prvog nikejskog sinoda (325.). Kanoni sa tih sinoda dospijeli su u različitim privodima i do Evropskog zapada, ali su pogrešno shvaćeni pa nisu nikad korišteni.[2]
Po evropskom zapadu se ispočetka nije znalo za razne klase i gradacije kanona, kao po Istoku, pa su se pokorničke kazne su se uglavnom svodile na isključenje iz crkve (zajednice) na duže ili kraće vrijeme. Među najstarijim dokumentiranim kanonima su oni koje je donio papa Kalist I, kojim je dozvolio pokajanje za preljub, ubojstvo i otpadništvo od vjere (lapsi).[2]
I Sinod iz Kartage (251.) dozvolio je pokajanje za lapsi, ali je Elvirski sinod i dalje odbio dozvoliti pokajanje za vrlo velike grijehe. Nakon sinoda u Elviri i Arlesu (314) donošenje novih pokorničkih kanona postalo je prava rijetkost. Broj im se povećao krajem 4. vijeka za pontifikata papa; Siricija, Innocenta i Lava I., ali se smanjilo trajanje pokore, uz to postale su nešto milosrdnije prema djeci ili prema grešnicima koji su počinili lapsi.[2]
Ono što je najupečatljive kod pokorničkih kanona anglosaksonskog i irskog porijekla, je preciznost u određivanju djela koje grešnik mora obaviti da okaje svoj grijeh.[2] U njihovim Penitencijskim knjigama (Libri Poenitentiales) koje su bile u modi tokom 7. vijeka, se do detalja opisuje, što grešnik mora napraviti, i koliko dugo da okaje grijeh.[2]
Prve penitencijske (pokorničke) knjige (priručnici) pojavile su se u Irskoj i Walesu tokom 6. vijeka, vjerojatno povezane sa Svetim Davidom i raznim sinodima koji su u to vrijeme održavani po Walesu. Njih su misionari širili po kontinentalnoj Evropi, ali su na početku su bile slabo prihvaćene, jer su brojni svećenici preferirali starije - tradicionalnije javne pokore. Franci su ih počeli koristili krajem 6. vijeka, po Apeninskom poluotoku se počinju koristiti krajem 8. vijeka, a kod španjolskih Vizigota početkom 9. vijeka.[3]
Kako su vremenom nametale proizvoljne pokore, koje bi se nakon tog objavljivale u takvim priručnicima, uz istovremenu pojavu nejednakih kriterija zbog odluka lokalnih sinoda i biskupa - slabio je i utjecaj takvih priručnika. Krajnji rezultat je bio službena kodifikacija disciplinskih mjera i pokorničkih kanona ili zakona.[3]
- Penitential Canons (en)