Prijeđi na sadržaj

Homoseksualnost

Uredi veze
Izvor: Wikipedija
Homoseksualnost
Bliski odnosi

Tipovi odnosa
Porodica • Brak
Suprug • Supruga
Srodna duša • Partner
Brat/sestra • Rođak
Domaće partnerstvo
Udovištvo

Momak • Djevojka
Kohabitacija • Povremeni odnos
Romantično prijateljstvo • Seksualni partner

Prijateljstvo • Srodstvo
Monogamija • Istospolni odnos • Ne-monogamija • Otvoreni brak
Poliamorija • Viševjernost • Poligamija •

Ljubavnica • Ljubavnik • Cicisbeo • Konkubinat • Kurtizana •

Događaji vezani uz bliske odnse
Vezanje • Prekid • Udvaranje • Hodanje • Razvod • Nevjera • sparivanje • Tržište mesa  • Ljubav • Rastava • Događaj samaca  • Trangresija • Vjenčanje

Osjećaji i emocije
Afinitet • Privrženost • Komperzija • Intimnost • Ljubomora • Zaljubljenost • Ljubav • Strast • Platonska ljubav • Poliamorija • Psihologija seksualne monogamije

Ljudski običaji
Cijena braka (miraz) • Hipergamija • Nevjera • Seksualnost

Zloupotreba odnosa
Zlostavljanje djece • Zlostavljanje starijih • Zlostavljanje u vezi • Nevjera • Bračno zlostavljanje

Homoseksualnost ili istopolnost je emocionalna, seksualna, fizička, duhovna sklonost i privlačnost prema osobama istog pola[1][2]. Homoseksualnost se smatra jednom od seksualnih orijentacija (pored heteroseksualnosti i biseksualnosti)[3][4]. Kao vid seksualne orijentacije homoseksualnost je osnova za izgradnju psiho-socijalnog identeta. Muškarci homoseksualne orijentacije se nazivaju gejevi, a žene homoseksualne orijentacije lezbejke.

Homoseksualnost je postala posebna tema krajem 19. veka, u vreme kada psihologija počinje da se razvija i interesuje za ljudsku seksualnost. U isto vreme (s kraja 19. veka) javljaju se zagovornici teze da je homoseksualnost poremećaj, kao i oni koji zagovaraju društvenu toleranciju i prihvatanje homoseksualnih osoba. Danas je homoseksualnost tema širih naučnih rasprava iz oblasti biologije, psihologije, politike, genetike i istorije, koje nastoje da razumeju ukupnu ljudsku seksualnost i različite seksualne prakse. Zakonski i društveni položaj homoseksualnih osoba u svetu se uveliko razlikuje od države do države.

Etimologija i upotreba termina

Karl-Maria Kertbeny je prvi upotrebio reč homoseksualnost u ovom pismu, 1868. godine.
Glavni članak: Terminologija homoseksualnosti

Reč homoseksualnost u prevodu znači istopolnost i skovana je od grčkog prefiksa homo- (u značenju isto) i latinskog korena sex. Reč je skovao mađarsko-austrijski novinar Karl-Maria Kertbeny i prvi put se pojavila u pamfletu iz 1869. godine pod nazivom 143 des Preussischen Strafgesetzbuchs und seine Aufrechterhaltung als 152 des Entwurfs eines Strafgesetzbuchs für den Norddeutschen Bund (Član 143 pruskog krivičnog zakona i njegovo zadržavanje kao paragraf 152 u predlogu krivičnog zakona Severnonemačkog saveza). Pamflet je zagovarao ukidanje ovog člana zakona, po kome se kažnjavala muška homoseksualnost. Kertbeny je ovu reč upotrebio i ranije, u privatnom pismu Karlu Heinrichu Ulrichsu, 1968. godine. Iako je Kertbeny reč koristio u svojoj borbi za jednaka prava homoseksualnih osoba, lekar Richard von Krafft-Ebing je u svojoj knjizi Psychopathia Sexualis ovu reč koristio da bi označio novi mentalni poremećaj.

Danas se reč homoseksualnost koristi u vrednosno neutralnom kontekstu i obično u formalnijem jeziku, dok su reči gej i lezbejka u češćoj upotrebi. Takođe, u upotrebi su i reči koje imaju težnju da budu uvredljive kao što su peder, peško, lezbača, lezba i druge. Neke od ovih reči su prihvaćene od strane LGBT zajednice i prevedene su u pozitivan kontekst.

Demografija

Glavni članak: Demografski podaci o seksualnoj orijentaciji

Vidi još: Kinseyev izveštaj.

Određivanje broja homoseksualnih osoba u populaciji je teško jer ne postoje pouzdani podaci u glavnom zato što:

  • Podaci istraživanja koja se tiču stigmatizovanih i duboko privatnih osećanja ili ponašanja su često netačni. Učesnici i učesnice istraživanja često izbegavaju odgovore koje smatraju društveno neprihvatljivim ili neprihvatljivim za ispitivača ili neprihvatljivim za njih same.
  • Istraživanja moraju da ispituju neke karakteristike koje mogu i ne moraju da budu bitne za seksualnu orijentaciju. Skup ljudi koji imaju istopolne želje može biti veći od skupa ljudi koji deluje na osnovu tih želja, što je opet veći skup od skupa ljudi koji se identifikuju kao gejevi, lezbejke ili biseksualne osobe[5].
  • U istraživanjima koja mere samo seksualnu aktivnost učesnici i učesnice istraživanja mogu imati drugačije ideje o tome šta je "seksualni čin".

Pouzdani podaci o broju gejeva i lezbejki bili bi značajni za oblikovanje politike. Na primer, tačna demografija bi mogla da utiče na kreiranje tržišta i tržišta rada, pitanja o akumulaciji kapitala, kao i na pitanja koja se tiču usvajanja dece od strane istopolnih parova, beneficija od istopolnih brakova i istopolnih partnerstava i sl.

Prvo veliko istraživanje na ovu temu uradio je dr. Alfred Kinsey sredinom 20. veka i objavio je u svoje dve studije: Sexual Begavior in the Human Male (1948.) i Sexual Behavior in the Human Female (1953.) Kinsey je došao do zaključka da je 37% muškaraca u SAD doživelo orgazam sa drugim muškarcem u periodu posle adolescencije. Kinsey zaključuje i da je 10% muškaraca ekskluzivno homoseksualno. Procenat žena je nešto manji i kreće se od 2% do 6% po različitim grupama.

Kinseyevo istraživanje je kritikovano već 1954. godine zbog prigodnog a ne slučajnog uzorka. Kasnija revizija Kinseyevog istraživanja iz 1979. godine pokazala je da istraživanje nije bilo pristrasno i uz korekciju rezultata pokazalo je da je 36,4% muškaraca imalo seks sa drugim muškarcem (za razliku od Kinseyevog podatka od 37%).

Savremenija istraživanja koja su rađena pokazuju različite podatke. Generalno podaci koje navode anti-gej grupe obično teže ciframa bližim 1%, dok se cifre koje citiraju LGBT organizacije kreću oko 10%. Mainstream mediji obično citiraju podatke od oko 4-6% homoseksualnih osoba u društvu. Ipak, do sada nije urađeno nijedno istraživanje na reprezentativnom uzorku.

Godine 2006. urađena je procena o broju gejeva i lezbejki u SAD na osnovu broja gej i lezbejskih porodica. Procenat gejeva i lezbejki se razlikuje od države do države, kao i od grada do grada i procenti se kreću od 1,5% u New Carolini, distrikt 1 do 16,6% u Californiji, distrikt 8[6].

Teorije o homoseksualnosti

Američka akademija pedijatrije je dala izjavu u kojoj se kaže: "Seksualna orijentacija verovano nije određena samo jednim faktorom, već kombinacijom genetskih, hormonalnih i spoljašnjih uticaja."[7]. Američka psihološka asocijacija je saopštila da "postoji verovatno puno razloga za seksualnu orijentaciju neke osobe i ti razlozi mogu biti različiti kod različitih ljudi." Ipak, APA tvrdi da je seksualna orijentacija određena već u ranim godinama čovekovog života[8]

Biološka objašnjenja

Glavni članak: Biologija i seksualna orijentacija

Ispitivanje blizanaca je postalo veoma popularan metod genetičkih ispitivanja u ranom 20. veku, kada nauka još uvek nije imala pristup DNK. U studiji koju su radili Bailey i Pillard (1991.) došlo se do zaključka da su u 52% slučajeva oba brata monozigotskog para (jednojajčanih ili identičnih blizanaca) gej, odnosno da se homoseksualnost u dizigotskom paru (dvojajčani blizanci) javlja u 22% slučajeva. U studiji koju su sproveli Bailey, Dunne i Martin 2000. na uzorku od 4.901 blizanca utvrđeno je da se homoseksualnost kod oba blizanca javlja u 30% slučajeva.

Dean Hamer je 1993. objavio rezultate svog istraživanja u kome je zaključio da su gej muškarci imali veći broj gej ujaka i rođaka sa majčine strane, nego stričeva i rođaka sa očeve. Posle ovih nalaza Hamer je ispitivao X hromozom koristeći 22 markera i našao je slične alele na Xq28 regionu kod 50% braće. Kasnije istraživanje Hu et al. Pokazalo je da 67% gej braće ima marker Xq28 na X hromozomu, a istraživanje Sanders et al. (1998) našlo je 66% podudarnosti u 54 para gej braće. Kasnije studije, međutim, nisu uspele da pokažu podudarnost u prisustvu Xq28. Uticaj Xq28 markera na razvoj homoseksualnosti kod muškaraca nije dokazan, niti je opovrgnut.

Prenatalna hormonalna teorija

Glavni članak: Prenatalni hormoni i seksualna orijentacija

Simon LeVay ukratko objašnjava da prisustvo hormona u životu fetusa utiče na organizaciju i razvoj mozga, što u konačnom ishodu može uticati na seksualno ponašanje individu.

Fiziološke razlike između homoseksualnih i heteroseksualnih osoba

Skorašnje studije upućuju na postojanje značajnih fizioloških razlika između gej/lezbejskih osoba i straight osoba. Među njima su:

  • Prosečna veličina dela INAH-3 hipotalamusa kod gejeva je znatno manji i ćelije su znatno gušće raspoređene nego kod heteroseksualnih muškaraca[9][10].
  • Commissura anterior (deo koji povezuje dve cerebralne hemisfere) je generalno veća kod žena nego kod muškaraca i veća je kod gej muškaraca nego kod heteroseksualih[11].
  • Funkcionisanje unutrašnjeg uha i centralnog auditivnog sistema kod lezbejki i biseksualnih žena je sličnije načinu funkcionisanja kod heteroseksualnih muškaraca (naučnici tvrde da ovo potvrđuje prenatalnu hormonalnu teoriju)[12].
  • Mozak gejeva reaguje drugačije na fluoksetin, SSRI[13]
  • Reakcija koja prati nagli oštar zvuk je slična kod lezbejki i kod heteroseksualnih muškaraca[14]
  • Tri moždana regiona (desna amigdala (corpus amygdaloideum), levi hipokampus i srednji prefrontalni korteks) su aktivniji kod gejeva nego kod heteroseksualnih muškaraca kada je osoba izložena seksualnim nadražajima[15].
  • Gej- i hetero-muškarci emituju drugačije pazušne mirise[16]
  • Gej/lezbejske i heteroseksualne osobe reaguju drugačije na dva ljudska feromona (androstadienon, koji senalazi u muškom znoju i estratetraenol, koji se nalazi u ženskom mokraći) drugačije[17][18][19][20]
  • Gejevi imaju nešto duži i deblji penis od heteroseksualnih muškaraca[21][22][23][24]
  • Odnos dužine drugog i četvrtog prsta na ruci je različit kod lezbejki i heteroseksualnih žena[25][26][27].

Kognitivne razlike između homoseksualnih i heteroseksualnih osoba

  • Gejevi i lezbejke češće koriste levu ruku ili obe ruke nego heteroseksualni muškarci i žene[28][29]. Simon LeVay tvrdi da, pošto je moguće primetiti koju će ruku dete koristiti još u prenatalnom periodu i da to ide u prilog tezama da se seksualna orijentacija određuje upravo u prenatalnom periodu.
  • Gejevi i lezbejke tečnije govore nego njihovi heteroseksualni parnjaci[30][31] (Druga istraživanja nisu došla do istih rezultata[32][33]
  • Gejevi imaju bolju memoriju o položaju objekata nego heteroseksualni muškarci (nisu pronađene razlike između lezbejki i heteroseksualnih žena[34]

Redosled rođenja

Glavni članak: Redosled rođenja i seksualna orijentacija

Postoje dokazi izvedeni iz broja studija da gej muškarci češće imaju veći broj starije braće nego heteroseksualni muškarci[35]. Studija Blancharda i Klassena (1997) pokazuje da svaki stariji brat povećava mogućnost da osoba bude gej za 33%[36].

U cilju objašnjenja ovih rezultata ponuđena je teza da svaki muški fetus izaziva pojavu imune reakcije kod majke koja se povećava sa svakom trudnoćom. Muški fetus proizvodi H-Y antigene koji su "gotovo sigurno" uključeni u seksualnu diferencijaciju kod vertebrata[35]. Ove antigene prepoznaju i pamte majčina antitela, koja napadaju naredni muški fetus smanjujući mogućnost H-Y antigenima da učestvuju u maskulinizaciji mozga. Ovaj efekt je primećen samo kod biološke braće i to bez obzira da li su odgajani zajedno. Takođe, ova pojava je primećena samo kod muškaraca koji koriste desnu ruku[37]. Slična pojava nije primećena kod žena.

Nebiološka objašnjenja

Uticaj sredine

Postoje dokazi da gejevi tvrde da su imali slabiji odnos sa ocem, koga često opisuju kao hladnog i odbojnog i, ujedno, da su imali bliži odnos sa majkom nego što je to slučaj sa heteroseksualnim muškarcima[38]. Ipak, ostaje nejasno da li je ovo uzrok homoseksualnosti ili je posledica drugačijeg ispoljavanja rodnog ponašanja[39].

Mentalni poremećaj

Glavni članak: Homoseksualnost i psihologija

Seksolog Richard von Krafft-Ebing je prvi uvrstio homoseksualnost u listu seksualnih poremećaja 1886. godine. Samo Krafft-Ebingovo tumačenje homoseksualnosti nije postalo popularno u naučnoj javnosti posebno kada se pojavilo Freudovo objašnjenje, koje je populiziralo stav da je homoseksualnost poremećaj.

Naučna javnost danas ne smatra da je homoseksualnost bilo kakva vrsta poremećaja ili bolesti. Godine 1973. Američka psihijatrijska asocijacija je uklonila homoseksualnost iz DSM-a, spiska mentalnih poremećaja. Godine 1977. Svetska zdravstvena organizacija je u svoju klasifikaciju bolesti i poremećaja, ICD-9, uključila homoseksualnost kao bolest, da bi 1990. godine ona bila uklonjena sa ove liste u ICD-10[40] i od tada se smatra jednim od oblika seksualnosti. ICD-10 uključuje ego-distonu seksualnu orijentaciju koja se odnosi na ljude koji žele da promene svoju seksualnu orijentaciju ili rodni identitet (IDC-10 F66.1 Arhivirano 2007-10-13 na Wayback Machine-u). Ovakvom stavu zvanične medicine protive se neke grupe i institucije, među kojima je i United States Department of Defense[41], kao i oni koji veruju u reparativnu terapiju.

Urođena biseksualnost

Glavni članak: Urođena biseksualnost

Vidi dalje: Latentna homoseksualnost i Kinseyev izveštaj.

Urođena biseksualnost je termin koji uvodi Sigmund Freud tvrdeći da su svi ljudi rođeni biseksualni, ali da tokom psihološkog razvoja postaju monoseksualni, dok biseksualnost ostaje u latentnom obliku.

Kinseyeva istraživanja dolaze do rezultata da je većina ljudi imala homoseksualno iskustvo ili osećaje, te da je većina biseksualna.

Promenljivost homoseksualnosti

Glavni članak: Reparativna terapija

Fritz Klein je 1985. tvrdio da je moguće da se seksualna orijentacija promeni u toku godina[42]. Lisa Diamond je merila promene u osećanju seksualne privlačnosti kod belih, visoko obrazovanih lezbejki i biseksualnih žena u toku perioda od dve godine i došla je do zaključka da su promene u seksualnoj privlačnosti male, ali da se njihova samo-identifikacija sopstvene seksualnosti, kao i njihovo seksualno ponašanje menja[43].

Drugi oblik promene seksualne orijentacije jeste promena izazvana terapeutskim postupcima koji se zovu reparativna terapija. Cilj reparativne ili konverzivne terapije jeste da se gejevi, lezbejke i biseksualne osobe promene u heteroseksualne ili da se eliminišu ili umanje homoseksualne želje i ponašanje. U tom cilju koriste se različite tehnike, kao što su psihoanaliza, bihevioralna modifikacija, averzivna terapija, molitva i sl.

Reparativna terapija nema naučni legitimitet[44]. Američka psihološka asocijacija (APA) tvrdi da homoseksualnost ne može da se promeni i da pokušaji da se to učini nemaju efekta i da su potencijalno štetni[45]. Takođe, APA tvrdi da "psiholozi ne smatraju da je seksualna orijentacija svestan izbor i da se može menjati po odluci"[45]. Godine 2001. US Surgeon General[46] David Satcher je izdao izveštaj u kome tvrdi da "ne postoje validni naučni dokazi da se seksualna orijentacija može promeniti."[47].

Društveni aspekti

Odnos društva prema istopolnim odnosima kao i društvena praksa gejeva i lezbejki se menja tokom vremena. Danas većina država ne zabranjuje dobrovoljne seksualne odnose između punoletnih osoba istog pola. Ipak, u svetu još uvek postoje države u kojima su ovakvi odnosi kažnjivi zakonom, a u nekim od tih država predviđa se i smrtna kazna. Nasuprot tome, postoje države u kojima zakon priznaje jednaka prava gejevima i lezbejkama, štiti ih od diskriminacije i zakonski prepoznaje istopolne porodice, uključujući tu i brakove ili registrovane zajednice, roditeljstvo i usvajanje dece.

Izlazak

Glavni članak: Coming out

Mnogi ljudi koji osećaju privlačnost prema osobama istog pola moraju da izađu u jednom trenutku svog života. Potreba za coming outom dolazi od toga što okolina, koje je dominantno heteroseksualna, obično ne pretpostavlja da je osoba gej ili lezbejka, zato gejevi i lezbejke moraju da kažu da su gejevi i lezbejke.

Coming out obično može da se podeli u tri faze. Prva faza je kada osoba sama shvati da je gej ili lezbejka. Tada osoba ujedno postaje otvorena za stupanje u istopolnu vezu. Druga faza je outovanje drugima, odnosno saopštavanje prijateljima i prijateljicama, porodici, generalno osobama sa kojima dolazi u značajan kontakt. Treća faza znači da osoba živi otvoreno kao LGBT osoba[48].

Kada će osoba započeti proces coming outa i kojom brzinom će prelaziti faze jeste pitanje koje zavisi od samog pojedinca, ali i od društvenih okolnosti u kojima osoba živi. Recimo, osoba koja živi u sredini koja je prihvata LGBT osobe i u kojoj je vidljivost LGBT osoba veća može završiti sa osnovnim fazama coming outa još za vreme srednje škole. Osoba koja živi u sredini koja je represivna prema gejevima i lezbejkama verovatno nikada neće imati coming out. Naravno, u oba slučaja su mogući izuzeci.

Outovati druge je obično neprihvatljivo u LGBT zajednici. Isto važi i kada se radi o outovanju poznatih osoba [49]. Ipak, neki, kao što je Peter Tatchell, smatraju da treba outovati javne ličnosti koje svojim zalaganjem štete položaju drugih gejeva i lezbejki i LGBT zajednice generalno[50]. Takav slučaj je, recimo, bio sa zamenikom ministra odbrane SAD-a, Pete Williamsom, koji se zalagao za isključivanje gejeva iz vojske. Njega su outovali da je gej 1991. godine[51].

Kultura i umetnost

Nanshoku odnos između samuraja i njegovog momka (1750.) Mušku homoerotsku umetnost u Japanu su obično razvijale žene, kao što su lezbejsku homoerotiku na Zapadu razvijali muškarci. Homoerotizam u japanskoj umetnosti je danas prisutan u yaoi, podžanru anime koji je usmeren na gej tematiku.

Vidi dalje: Homoerotika, LGBT kultura, Gej književnost, Lezbejska književnost, Queer Cinema, Spisak filmova sa LGBT tematikom

Zapisi o istopolnoj ljubavi sačuvani su zahvaljujuću umetnosti i književnosti. Muški homoerotski senzibilitet je prisutan u osnovama zapadnjačke umetnosti i seže do antičke Grčke i dalje do starog Egipta. Homerova Ilijada za centralnu priču ima ljubav između dvojice muškaraca, Ahila i Patrokla. Sapfo je postala poznata po pisanju o svojim lezbejskim osećanjima. Platonova Gozba posvećena je pitanjima ljubavi i ljubav između muškaraca stavlja iznad heteroseksualne ljubavi.

U 20. veku zabavljači kao što su Noel Coward, Madonna, k.d. lang, David Bowie i drugi, uveli su homoerotizam u zapadnjačku popularnu muziku. Kroz njih je ženska homoerotika koju stvaraju žene (a ne muškarci) dostigla najviši kulturni uticaj na zapadnu civilizaciju još od vremena Sapfe.

Homoerotika na filmu je prisutna od samih početaka filmske umetnosti. Iako su filmovi bili strogo cenzurisani, homoerotski elementi su često bili ugrađivani u filmove. Elizabeth Taylor izjavljuje: "bez homoseksualaca ne bi bilo Hollywooda"[52]. Film je ozbiljno počeo da prikazuje gejeve i lezbejke tek krajem 1980-ih i početkom 1990-ih. U isto vreme televizija počinje da se bavi ovim temama. Brojne američke televizijske komedije počele su da uključuju gej i lezbejske likove. Najkrupnija stvar koja se desila u reprezentaciji gejeva i lezbejki na televiziji jeste coming out koji je komičarka i glumica Ellen DeGeneres učinila u svom sitkomu Ellen, 1997. godine. To je omogućilo da se pojave nove serije sa gej i lezbejskom tematikom, kao što je Will & Grace, koja je dostigla veliku popularnost i osvojila brojne nagrade, kao i serije Queer as Folk, The L Word, Six Feet Under itd.

Broadway je, kao i Hollywood često obraćao pažnju na gej i lezbejsku tematiku. Još liberalniji od Hollywooda, Boadway je dao klasike kao što su Cat on a Hot Tin Roof Tennessee Williamsa, Angels in America Tony Kushnera, kao i mjuzikle A Chorus Line, Rent ili La Cage aux Folles.

Sport

Vidi dalje: Spisak LGBT sportista i sportiskinja

Sport se obično smatra poslednjim preostalim područjem društvenog života gde gejevi i lezbejke treba da naprave coming out[53]. Gej i lezbejski sportisti i sportistkinje obično se ne outuju sve do kraja svoje profesionalne karijere, jer su svesni da im coming out može naškoditi[53]. Ipak, jedan broj vrhunskih sportista i sportistkinja napravilo je svoj coming out utičući na smanjenje homofobije u sportu. Među njima su: Martina Navratilova, Greg Louganis, Billy Bean, Billie Jean King, Mark Tewksbury, Brian Orser, Bill Tilden, Renee Richards, Amélie Mauresmo i dr.

Roditeljstvo

Glavni članak: Roditeljstvo LGBT osoba

Vidi dalje: Usvajanje dece od strane istopolnih parova

Mnogi gejevi i lezbejke imaju decu bilo putem usvajanja, veštačkog oplođenja i donacije sperme, surogat-majke, hraniteljstva ili iz ranijih heteroseksualnih veza ili brakova. Prema podacima sa popisa stanovništa u SAD iz 2000. godine 33% lezbejskih domaćinstava i 22% gej domaćinstava imaju bar jedno dete mlađe od 18 godina koje živi sa njima[54].

Pravni status usvajanja dece od strane istopolnih parova u svetu.

Gej i lezbejski roditelji i roditelje u SAD imaju podršku velikog broja profesionalnih i strukovnih organizacija kao što su Američka psihološka asocijacija, Američka liga za dobrobit dece, Američka psihijatrijska asocijacija, Nacionalna asocijacija socijalnih radnika, Američka akademija pedijatara, Američka asocijacija psihoanalitičara i Američka akademija porodičnih lekara[55].

Usvajanje dece od strane gej i lezbejskih parova moguće je i u većem broju zemalja Zapadne Evrope, kao što su UK, Španija, Švedska, Belgija, Holandija i sl.

Biznis

Brojne velike komanije daju jednake povlastice svojim zaposlenima koji imaju istopolne parterne ili partnerke, kao one koji imaju heteroseksualni parovi. Takođe, veliki broj kompanija u svojim poslovnicima navodi zabranu diskriminacije na osnovu seksualne orijentacije[56]

Društveni odnos prema gejevima i lezbejkama

Glavni članak: Društveni odnos prema LGBT osobama

Teme koje su vezane za pitanja prava i položaja gejeva i lezbejki predstavljaju goruće teme "kulturnog rata" koji se vodi svugde u svetu. Prema istraživanjima koje je 2002. godine sproveo Pew Research Centre, većina ljudi iz zapadnoevropskih zemalja smatra da bi homoseksualne osobe trebalo da budu prihvaćene u društvu, dok se građani i građanke Rusije, Poljske i Ukrajine ne slažu sa tim[57]. Prema svežijem istraživanju Eurobarometra iz 2006. godine, koje je obuhvatilo zemlje Evropske unije, zemlje Zapadne Evrope podržavaju istopolne brakove u većini: Holandija (82% građana i građanki podržava istopolne brakove), Švedska (71%), Danska (69%), Belgija (62%), Luksemburg (58%), Španija (56%), Nemačka (52%) i Češka (52%). Nove članice Evropske unije i zemlje iz Istočne Evrope istopolnim brakovima daju manju podršku: Rumunija (11%), Letonija (12%), Kipar (14%), Bugarska (15%), Grčka (15%), Poljska (17%), Litvanija (17%) i Malta (18%)[58]. Usvajanja dece od strane istopolnih parova podržava u najvećom meri Holandija (69%) i Švedska (51%); u ostalim zemljama manje od 50% ljudi podržava usvajanja, dok je taj procenat najamnji u Poljskoj i na Malti i iznosi svega 7%[58].

Hrvatska

Prema podacima The International Lesbian and Gay Association [59] Po Kaznenom zakonu od 30.6.1959. muški homoseksualni odnosi su bili ilegalni u svim bivšim jugoslavenskim republikama. Od 1977 Hrvatska je dekriminalizirala mušku homoseksualnost, ali uz diskriminatornu dob za pristanak od 18 godina, usporedivo sa 14 za heteroseksualne odnose. Nije bilo referenci za lezbijske veze. Kazneni zakon iz 1997. (NN 110/97) više nema posebnih odredbi o homoseksualnosti. Dob za pristanak je 14 za sve. VIše nema odredbe o protuprirodnom bludu koji je kažnjavan ranije, u slučaju muške i ženske homoseksualnosti u slučaju malodobnika (mlađih od 18) te opisa seksualnih odnosa bilo koje vrste koje bi ih činile ilegalnim, osim seksualnih ili izjednačenih odnosa sa djecom (mlađi od 14 godina).

1984. godina prijelomna je za coming out homoseksualaca na prostoru bivše Jugoslavije, da se mediji, a i javnost, prvi put ozbiljnije bave problemom »drugačijih« [60]

Veća društvena polemika odvijala se 2002. godine. Potaknut Nacrtom obiteljskog zakona, Ured HBK za obitelj priredio je u Zagrebu okrugli stol "Homoseksualnost – stanje ili opredjeljenje". Sukladno nauku Crkve upitna je svaka legalizacija ne samo braka, nego i sličnih oblika istospolne zajednice, istaknuo je dr. Josip Grbac, profesor moralne teologije u Rijeci. Prema riječima Stjepana Licea, zauzetoga katoličkog svjetovnjaka, homoseksualnost se sve više postavlja kao kriterij modernosti, dok se evanđelje prezentira kao put u nemodernost, pluskvamperfekt. Glavni urednik “Fokusa” Marijan Križić ocijenio je kako je brak među osobama istoga spola potpuno neprihvatljiv, ne samo s kršćanskoga, nego i sa stajališta naravnog reda. Profesor na Filozofskom fakultetu Družbe Isusove dr. Valentin Pozaić podsjetio je kako je prema Katekizmu Katoličke Crkve to nenaravna i neuredna sklonost, a takvi spolni čini se zatvaraju daru života. Dorino Manzin, predsjednik udruge “Iskorak”, koja se bori za prava homoseksualaca, poručio je kako Hrvatsko psihijatrijsko društvo i Hrvatska liječnička komora tvrde da homoseksualnost nije psihološki poremećaj. Homoseksualnost se može razviti u određenim okolnostima, pa i kad se reklamira, riječi su predstojnika Klinike za psihološku medicinu KBC-a dr. Vladimira Grudena, prenijela je IKA. [61]

Hrvatski sabor je 14. srpnja 2003. proglasio i "Zakon o istospolnim Zajednicama" [62]

U lipnju/junu 2014. promjenom zakona istospolnim parovima je omogućeno zajedničko posvajanje djece.[63]

Iran

Po Iranskom Islamskom kaznenom zakonu od 1991 pozicija je sljedeća: Sodomija je krimen, za koju se kažnjavaju oba partnera. Kazna ovisi o tome da li se radi o odraslim muškim osobama (koje su svjesno i svojevoljno to činile) te može biti i smrtna. Za lezbijke je moguća smrtna kazna ukoliko ponove krimen četvrti puta. Za druge bludne radnje kazne su također propisane. [64] Praksa homoseksualnih i lezbijskih brakova na zapadu je kritizirana te su u javnim medijima isticani stavovi da to "reflektira slabost zapadne kulture" [65]

Izrael

Iako Izrael uživa reputaciju najtolerantnije države Bliskog istoka, gdje su određena prava homoseksualaca zaštićena zakonom, parade isto tako redovno izazivaju bijes desnog i konzervativnog dijela izraelske javnosti, pri čemu uz konzervativne Židove stoje rame uz rame i predstavnici kršćanskih i muslimanskih vjerskih zajednica. Svjetska Pride parada 2006. godine bila u sjeni letaka koji su kružili Jeruzalemom te u kojima još neidentificirana organizacija nudi nagradu od 20.000 novih šekela svakom onome tko usmrti "ljude iz Sodome i Gomore".[66]

Sjedinjene Američke Države

Massachusetts već stoljećima uživa reputaciju jedne od najliberalnijih američkih federalnih država, a 2003. ju je potvrdio kada su na njenom teritoriju odlukom Vrhovnog suda te države legalizirani homoseksualni brakovi. . Konzervativna organizacija Massachusettski institut za obitelj je pokrenula kampanju s ciljem da se odluka vrhovnog suda države obori ustavnim amandmanom kojeg bi građani trebali odobriti na referendumu 2008. godine.

U srpnju 2006 godine vrhovni sudovi država New York i Georgia donijeli presude kojima se izričito odbacuje pravo na brak homoseksualaca. [67] Predsjednik George W. Bush poziva konzervativce da podrže nastojanja da se istospolni brakovi zabrane federalnim zakonom. [68]

U izjašnjavanjima 2004 godine, glasači su odbacili prijedlog o sklapanju istospolnih brakova u svih 11 država u kojoj je ta mjera bila predložena. Glasači u Arkansasu, Georgiji, Kentuckyju, Michiganu, Mississippiju, Montani, Sjevernoj Dakoti, Ohiu, Oklahomi, Oregonu i Utahu odlučili da brak treba biti definiran kao zajednica muškarca i žene. U nekim su državama glasači odbacili i mogućnost da istospolne zajednice dobiju pogodnosti koje pripadaju "izvanbračnim partnerima". Istospolni brakovi nisu izričito dopušteni ni u jednoj državi, premda se u nekoliko država takve građanske zajednice mogu registrirati.[69]

Interna uputa američkog Ministarstva obrane homoseksualnost navodi među duševnim poremećajima kao što su shizofrenija i mentalna zaostalost. Američkoj vojsci je zabranjeno tražiti podatke o seksualnoj orijentaciji svog ljudstva, ali i dozvoljeno iz službe odstranjivati sve one koji se sami deklariraju kao homoseksualci.[70]

Godine 1995. američki Vrhovni sud stao na stranu organizatora parade sv. Patrika u Bostonu, te im temeljem ustavnih načela o slobodi izražavanja i vjere priznao pravo da s parade isključe javno iskazivanje homoseksualnosti. [71]

Španjolska

Nakon usvajanja zakona o istospolnim zajednicama 2005 godine, španjolsko društvo izišlo na ulice i trgove: s jedne strane su udruge homoseksualaca koje su rezervirale ulice Madrida, a sa druge Forum za obitelj ispred spomenika Ustavu, čiji članovi su tražili referendum o tek usvojenim zakonima o homoseksualnim zajednicama, posvojenju djece i takozvanome "ekspresnom" razvodu braka. Sučeljavanje je bilo veoma oštro. Narodna stranka je ostala praktički izolirana u Parlamentu, a mogla je računati na deset milijuna birača, malo manje nego što ih je imala ljevica. Klima je bila veoma agresivna, bez pravoga dijaloga. Riječ je o dva različita shvaćanja života, te je podjeljenost izrazita. [72]

Ujedinjeno kraljevstvo

Britanski homoseksualci zarađuju godišnje gotovo 10.000 funti (oko 109.000 kuna) više od ostalih muškaraca, pokazuju istraživanja. Lezbijke zarađuju 6.000 funti više od heteroseksualnih žena, provode na odmoru dva puta više vremena i preko kreditnih kartica potroše 400 funti mjesečno, pokazuju rezultati ispitivanja koju je provela marketinška tvrtka Out Now. [73]

Nasilje nad gejevima i lezbejkama

Glavni članak: Nasilje nad LGBT osobama

Prema podacima FBI-a u SAD je 15.6% prijavljenog nasilja bilo motivisano homofobijom u 2004, a u 61% slučajeva nasilje je bilo usmereno protiv gejeva. Ubistvo Matthew Sheparda 1998. godine jedan je od najpoznatijih slučajeva anti-gej nasilja.

Prema istraživanju koje su sprovele LGBT organizacije u Srbiji u toku 2005. godine, dve trećine ispitanika i ispitanica je doživelo nasilje zbog svoje seksualne orijentacije[74]. U toku prve parade ponosa LGBT osoba organizovane u Beogradu 30. juna, 2001 godine, učesnici i učesnice parade su bili napadnuti od strane nacionalističkih, desničarskih grupa[75]. Takođe, na paradi ponosa održanoj 7. jula, 2007. godine u Zagrebu učesnike i učenice napali su huligani koji su bili spremni da na njih bacaju molotovljeve koktele.

Mentalno zdravlje

Mladi gejevi i lezbejke nose veliki rizik od samoubistva, upotrebe alkohola i narkotika, slabog uspeha u školi i izolacije zbog "neprijateljske i osuđujuće okoline, verbalnih i fizičkih napada, odbacivanja i izolacije od strane porodice i vršnjaka"[76].

Zakon

Glavni članak: Prava LGBT osoba
Homoseksualnost legalna
  Istopolni brak (18 država)
  Druga vrsta partnerstva (uključuje vanbračnu zajednicu)
  Priznaje se istopolni brak zaključan u inostranstvu
  Nema nikakvih zakona
Homoseksualnost se goni i kažnjava
  Ograničena sloboda izražavanja
  Minimalna kazna
  Dugotrajna
  Doživotni zatvor
  Smrtna kazna

U nekim državama u svetu homoseksualnost se i dalje smatra "neprirodnom" i zabranjena je zakonom. U nekim islamskim i afričkim zemljama homoseksualnost se i dalje smatra teškim zločinom, za koji se u 6 muslimanskih zemalja predviđa i smrtna kazna.

Istopolni brakovi i registrovana partnerstva

Glavni članak: Istopolni brak
Glavni članak: Istopolna zajednica

Trenutno u svetu se istopolni brakovi priznaju u 15 zemalja i 16 saveznih država u SAD. Holandija je prva usvojila zakon o brakovima, 2001. godine, a za njom su to učinile i Belgija, Kanada, Južna Afrika, Španija itd. Izrael priznaje istopolne brakove koji su sklopljeni u drugim državama, iako nije moguće da se sklope u Izraelu.

Istopolne zajednice postoje u većini evropskih zemalja, a prva koja je donela zakon o registrovanim zajednicama istopolnih parova bila je Danska, 1989.

Političko pitanje

LGBT pokret

Glavni članak: LGBT pokret
Glavni članak: Prava LGBT osoba

Premda je i ranije bilo pojedinaca i organizacija koje su se zalagale za prava gejeva i lezbejki, kao početak stvaranja gej i lezbejskog pokreta obično se uzima 1969. godina, kada se desila Stounvolska revolucija, događaj koji LGBT istoriografi često smatraju prekretnicom u razvoju LGBT zajednice. Drugi veoma važan događaj jeste bilo uklanjanje homoseksualnosti sa liste mentalnih poremećaja. Američka psihijatrijska organizacija je 1973. izglasala da se homoseksualnost izbriše iz nomenklature date u DSM-u. U toku 1970-ih u svetu počinju da se formiraju mnoge organizacije koje se zalažu za prava LGBT osoba. Takođe, od 1960-ih počinje da se razvija gej kultura, prvenstveno u velikim gradovima, koja pomaže objedinjavanju zajednice. Postoje, međutim, osobe koje smatraju da je gej kultura vid heterofobije i da širi jaz između LGBT i straight osoba.

Sa izbijanjem epidemije AIDS-a početkom 1980-ih, gejevi se ponovo našli na meti mnogih konzervativnih grupa, dok sama američka vlada dugo vremena nije reagovala u cilju suzbijanja epidemije. LGBT zajednica se tada organizuje u cilju edukacije o AIDS-u, prevencije, istraživanja i pružanja podrške obolelima, kao i vršenju pritiska na vladu da podrži ove programe. Organizacije kao što su Gay Men's Health Crisis i ACT UP su najpoznatije američke organizacije koje su započele borbu protiv AIDS-a.

Tokom 1980-ih i 1990-ih većina razvijenih zemalja je dekriminalizovala homoseksualnost i zabranila diskriminaciju gejeva i lezbejki. Paralelno sa dobijanjem zakonske zaštite i povećanjem vidljivosti povećao se broj slučajeva nasilja nad LGBT osobama.

Upotreba homofobije u politici

Homoseksualne osobe su često korišćene kao žrtveni jarac u politici. U Srbiji se politički protivnici, posebno u toku predizbornih kampanja često diskvalifikuju tako što se navodi da su pederi ili da podržavaju pedere. Slična je situacija i u Crnoj Gori. Od kako je portparol vladajuće koalicije izjavio da podržavaju prava homoseksualnih osoba, portparol Narodne Stranke Dobrilo Dedeic, ocrnio je homoseksualce i šireći neistine i mržnju prema njima. Neke od izjava su da "homoseksulac nikada neće postati žena, iako je prestao da bude muškarac, čime je izdao i jednu i drugu prirodu" nazivajući ih "toplom braćom"[77].

Religija

Glavni članak: Religija i homoseksualnost

Većina današnjih velikih religija smatra da je homoseksualnost grešna, ipak, unutar ovih religija postoje grupe koje prihvataju homoseksualnost.

Hrišćanstvo

Gene Robinson, prvi otvoreno necelibatski gej biskup u Američkoj episkopalnoj crkvi.

Vidi dalje: Hrišćanstvo i homoseksualnost, Biblija i homoseksualnost, Spisak hrišćanskih denominacija i njihov odnos prema homoseksualnosti

Citirajući Bibliju većina hrišćanskih grana smatra da je homoseksualnost greh i protiv-prirodna.

Međutim, ne osuđuju sve hrišćanske grane homoseksualnost. Crkva metropolitenske zajednice okuplja u glavnom LGBT osobe i obavlja venčanje istopolnih parova. Blagoslov istopolnim parovima daje i Starokatolička crkva u Holandiji, Nemačkoj, Austriji i Švajcarska. Ujedinjena crkva Kanade, koja je najveća protestantska zajednica u Kanadi, aktivno podržava prava LGBT osoba i zagovarala je istopolne brakove. Na 37. Opštem Savetu (2000.) Crkva je potvrdila da su "sve seksualne orijentacije – gej, lezbejska, biseksualna, heteroseksualna – Božji dar i deo su čudesne različitosti Stvaranja"[78].

Katolicizam

Katolicizam u današnjem Katehizmu Katoličke Crkve, proglašenim 1992., govori o polnosti u člancima 2331–2386 (objašnjenje šeste zapovijedi, "ne učini preljubu")[79].

Homoseksualnost označava odnose između muškaraca ili žena koji osjećaju polnu privlačnost, isključivu ili pretežitu, prema osobama istog pola. Očituje se u vrlo različitim oblicima kroz vekove i u različitim kulturama. Njezin psihički nastanak ostaje velikim dijelom neprotumačiv. Oslanjajući se na Sveto Pismo, koje ih prikazuje kao teško izopačenje, Predaja je uvijek tvrdila da su "čini homoseksualni u sebi neuredni". Protive se naravnom zakonu. Oni spolni čin zatvaraju daru života. Ne proizlaze iz prave čuvstvene i spolne komplementarnosti. Ni u kojem slučaju ne mogu biti odobreni. (članak 2357). Homoseksualne osobe pozvane su na čistoću. Krepostima ovladavanja sobom, odgojiteljicama nutarnje slobode, kadšto uz potporu nesebična prijateljstva, molitvom i sakramentalnom milošću, one se mogu i moraju, postupno i odlučno, približiti kršćanskom savršenstvu. (članak 2359)

Sažeto rečeno: prema KKC homoseksualnost je ne-naravna, ne-zdrava, ne-uredna sklonost, a ne zadano, determinirano stanje. Prakticiranje homoseksualnosti, gledajući u objektivnom redu, je nešto u sebi zlo, neprihvatljivo. Djelovanje pojedinca, i stanje njegove savjesti, kao i na svim drugim područjima, vrednuje se prema redovitim moralnim načelima: ovisno o stupnju njegove spoznaje i o stupnju njegove slobode, tj. o njegovom osobnom moralnom integritetu, odnosno moralnoj zrelosti. [80]

Istospolne duboko ukorijenjene težnje koje se susreću kod određenoga broja muškaraca i žena, nisu grijesi, ali su ipak objektivna neuredna nagnuća i često su, i za njih same, kušnja. Takve osobe treba prihvatiti s poštovanjem i ljubaznošću; u razgovoru s njima treba izbjegavati svaki znak diskriminacije. [81]

Islam

Islam homoseksualno opštenje smatra bludom (velikim grijehom). Mišljenje nekih islamskih teoretičara i filozofa je da su druge seksualne orijentacije osim heteroseksualne same po sebi, iskušenje, a ne grijeh, i da musliman treba odoliti bludu. Pojedine Islamske zemlje u kojima je na vlasti teokratija, propisuju vrlo oštro kažnjavanje protivprirodnog bluda.

Homoseksualno ponašanje kod životinja

Vidi dalje: Spisak životinja kod kojih je primećeno homoseksualno ponašanje i Seksualno ponašanje životinja.

Nauka je tek nedavno počela da posmatra istopolno seksualno ponašanje kod životinja. Homoseksualno ponašanje se javlja u životinjskom svetu i van ljudske populacije, posebno kod društvenih vrsta, kod morskih ptica, sisara, naročito majmuna i hominida. Do sada je homoseksualno ponašanje zabeleženo kod približno 1.500 životinjskih vrsta, od čega je kod oko 500 vrsta dobro dokumentovano[82].

Primeri:

  • Dokumentovan je da ima muških parova pingvina koji ostaju zajedno tokom celog života. Oni zajedno prave gnezda i donose u gnezdo kamen koji im služi kao surogat jajetu o kome se zajedno brinu. Godine 2004. u Central Park Zoou u SAD kamen koji su pingvini čuvali zamenjen je oplođenim jajetom, koje su onda oni odgajali kao svoje potomstvo[83]. Sličan slučaj je zabeležen i u nemačkom zoološkom vrtu Zoo am Meer u Bremerhavenu, kao i u 16 zoo vrtova u Japanu[84].
  • Kod američkih bizona dokumentovano je udvaranje između mužijaka, zaskakanje i puna analna penetracija. Primećeno je slično ponašanje i između ženki.
  • Bonobo je pored ljudi jedina majmunska vrsta kod koje je primećen genitalni seks licem u lice, poljubac jezikom i oralni seks i to i u heteroseksualnim i istopolnim parovima. Ova vrsta je specifična i po tome što je jedino kod nje dokumentovan genitalno-genitalni seksualni odnos između dve ženke[85]
  • Studija objavljena u časopisu Endocrinology pokazuje da oko 8% ovnova preferira muške partnere[86].

Homofobija

Glavni članak: Homofobija

Strah, odbojnost, neprijateljstvo, mržnja ili diskriminacija prema gejevima i lezbejkama ili homoseksualnosti naziva se homofobija. Homofobija se pojavljuje u različitim oblicima i obično se deli na internalizovanu, društvenu, emocionalnu, racionalizovanu i druge homofobije.

Internalizovana homofobija su predrasude i negativna osećanja koja osoba oseća u vezi sa svojom sopstvenom homoseksualnošću. Internalizovana homofobija je odgovorna za depresiju, upotrebu narkotika i alkohola, kao i samoubistva najčešće kod mlađih gejeva i lezbejki, koji se još nisu izborili sa predrasudama okoline i vlastitim seksualnim identitetom[87].

Internalizovana homofobija nastaje pod uticajem društvene homofobije, prihvatanjem negativnih stavova i predrasuda o rodnom identitetu i seksualnoj orijentaciji.

Heteronormativnost je organizovanje institucija i politike sa pretpostavkom o postojanju samo dva roda (muškog i ženskog) i jedne seksualne orijentacije (heteroseksaulne). Uređenje društvenih institucija kao što su brak, porodica, razne zakonske odredbe, čak i pitanja u upitnicima i formularima pokazuju heteronormiranost društva.

Borba protiv homofobije

Vidi: Međunarodni dan protiv homofobije – 17. maj

LGBT zajednica u borbi protiv homofobije služi se sredstvima kao što su politički aktivizam i dešavanja kao što je parada ponosa LGBT osoba. Ideja koja stoji iza borbe protiv homofobije jeste da većina ljudi nije homofobična iz nekog većeg razloga nego što je nepoznavanje LGBT osoba i da ljudi prestaju da gaje predrasude o gejevima i lezbejkama kada ih upoznaju. Na ovu ideju dolazi još i Karl Heinrich Ulrichs, koji prvi zagovara coming out kao sredstvo u borbi za jednaka prava gejeva i lezbejki.

Neki, obično konzervativni članovi LGBT zajednice kritikuju parade ponosa, smatrajući da one potvrđuju predrasude kao što su "dykes on bikes", cross dressing, gej fascinacija mjuziklima, roze boja, anti-religijski stavovi i sl.

Protivnici gej i lezbejskih prava

Nemački nacistički studenti paradiraju ispred Institut für Sexualwissenschaft, 6.5. 1933. pre nego što je Institut napadnut, a njegov arhiv i biblioteka spaljeni.
Glavni članak: Anti-gej pokret

Napadi na gejeve i lezbejke i na LGBT zajednicu u celosti dolaze obično od strane konzervativnih, desničarskih i religioznih grupa.

Argumenti na koje se ove grupe pozivaju obično uključuju tezu da je homoseksualnost neprirodna ili da je poremećaj, odnosno bolest ili se pozivaju na slobodna tumačenja verskih tekstova.

Vidi dalje

Literatura

  1. ↑ Homoseksualnost Arhivirano 2007-09-27 na Wayback Machine-u na sajtu Centra za psihoterapiju Korak, Beograd
  2. ↑ Homosexuality, Encyclopedia Britannica
  3. ↑ ICD 10 Svetske zdravstvene organizacije u delu F66 govori o tri seksualne orijentacije i navodi heteroseksualnost, homoseksualnost i biseksualnost vidi ovde (Poglavlje V (F00-F99), deo F60-F69)
  4. ↑ Answers to Your Questions About Sexual Orientation and Homosexuality na sajtu Američke psihološke asocijacije
  5. ↑ "Demographics of the Gay and Lesbian Population in the United States: Evidence from Available Systematic Data Sources", Dan Black, Gary Gates, Seth Sanders, Lowell Taylor, Demography, Vol. 37, No. 2 (May, 2000), pp. 139-154 (Dostupno na JSTOR-u)
  6. ↑ Gary J. Gates Same-sex Couples and the Gay, Lesbian, Bisexual Population: New Estimates from the American Community Survey. The Williams Institute on Sexual Orientation Law and Public Policy, UCLA School of Law October, 2006. Preuzeto 17.7., 2007.
  7. ↑ [ http://aappolicy.aappublications.org/cgi/reprint/pediatrics;113/6/1827.pdf Arhivirano 2006-05-29 na Wayback Machine-u Sexual Orientation and Adolescents] American Academy of Pediatrics, Klinički izveštaj
  8. ↑ Answers to Your Questions About Sexual Orientation and Homosexuality
  9. ↑ „A Difference in Hypothalamic Structure between Heterosexual and Homosexual Men”. Arhivirano iz originala na datum 2006-05-24. Pristupljeno 2006-05-24. 
  10. ↑ „The Biology of Sexual Orientation #Brain studies—anatomy”. Arhivirano iz originala na datum 2004-04-19. Pristupljeno 2004-04-19. 
  11. ↑ Allen, L. S. and R. A. Gorski (1992). "Sexual orientation and the size of the anterior commissure in the human brain." Proc Natl Acad Sci U S A 89(15): 7199-202.
  12. ↑ McFadden, D. (2002). "Masculinization effects in the auditory system." Archives of Sexual Behavior 31: 99-111.
  13. ↑ Kinnunen, L. H., H. Moltz, et al. (2004). "Differential brain activation in exclusively homosexual and heterosexual men produced by the selective serotonin reuptake inhibitor, fluoxetine." Brain Res 1024(1-2): 251-4.
  14. ↑ Rahman, Q., V. Kumari, et al. (2003). "Sexual orientation-related differences in prepulse inhibition of the human startle response." Behav Neurosci 117(5): 1096-102.
  15. ↑ Barch, B. E., P. J. Reber, et al. (2003). Neural correlates of sexual arousal in heterosexual and homosexual men. Society for Neuroscience Annual Meeting.
  16. ↑ Martins, Y., G. Preti, et al. (2005). "Preference for human body odors is influenced by gender and sexual orientation." Psychol Sci 16(9): 694-701.
  17. ↑ Brain response to putative pheromones in lesbian women
  18. ↑ Berglund, H., P. Lindstrom, et al. (2006). "Brain response to putative pheromones in lesbian women." Proc Natl Acad Sci U S A 103(21): 8269-74.
  19. ↑ Savic, I., H. Berglund, et al. (2005). "Brain response to putative pheromones in homosexual men." Proc Natl Acad Sci U S A.
  20. ↑ Savic, I., H. Berglund, et al. (2001). "Smelling of odorous sex hormone-like compounds causes sex-differentiated hypothalamic activations in humans." Neuron 31(4): 661-8.
  21. ↑ Bogaert, A. F. and S. Hershberger (1999). "The relation between sexual orientation and penile size." Arch Sex Behav 28(3): 213-21.
  22. ↑ „Genetic Determinism and Sexual Orientation Bibliography”. Arhivirano iz originala na datum 2007-07-12. Pristupljeno 2007-07-17. 
  23. ↑ The Relation Between Sexual Orientation and Penile Size[mrtav link], Anthony F. Bogaert i Scott Hershberger
  24. ↑ „Research says erect gay penises are bigger”. Arhivirano iz originala na datum 2007-03-04. Pristupljeno 2007-07-17. 
  25. ↑ Brown, W. M., M. Hines, et al. (2002). "Masculinized finger length patterns in human males and females with congenital adrenal hyperplasia." Horm Behav 42(4): 380-6.
  26. ↑ McFadden, D. (2002). "Masculinization effects in the auditory system." Archives of Sexual Behavior 31: 99-111.
  27. ↑ Finger-length ratios and sexual orientation Arhivirano 2011-12-28 na Wayback Machine-u.
  28. ↑ Lippa, R. A. (2003). "Handedness, sexual orientation, and gender-related personality traits in men and women." Arch Sex Behav 32(2): 103-14.
  29. ↑ Mustanski, B. S., J. M. Bailey, et al. (2002). "Dermatoglyphics, handedness, sex, and sexual orientation." Archives of Sexual Behavior 31: 113-132.
  30. ↑ Rahman, Q., S. Abrahams, et al. (2003). "Sexual-orientation-related differences in verbal fluency." Neuropsychology 17(2): 240-6.
  31. ↑ McCormick, C. M. and S. F. Witelson (1991). "A cognitive profile of homosexual men compared to heterosexual men and women." Psychoneuroendocrinology 16(6): 459-73.
  32. ↑ Gladue, B. A., W. W. Beatty, et al. (1990). "Sexual orientation and spatial ability in men and women." Psychobiology 18: 101-108.
  33. ↑ Neave, N., M. Menaged, et al. (1999). "Sex differences in cognition: the role of testosterone and sexual orientation." Brain Cogn 41(3): 245-62.
  34. ↑ Rahman, Q., G. D. Wilson, et al. (2003). "Sexual orientation related differences in spatial memory." J Int Neuropsycholgy Soc 9(3): 376-83.
  35. ↑ 35,0 35,1 H-Y Antigen and Homosexuality in Men
  36. ↑ Blanchard and Klassen (1997); Birth order and sibling sex ratio in homosexual versus heterosexual males and females. Review of Sex Research, Vol. 8
  37. ↑ „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2004-04-19. Pristupljeno 2004-04-19. 
  38. ↑ Bell, Weinberg, & Parks, 1981; Bieber et al., 1962; Braatan & Darling, 1965; Brown, 1963; Evans, 1969; Jonas, 1944; Millic & Crowne, 1986; Nicolosi, 1991; Phelan, 1993; Biggio, 1973; Siegelman, 1974; Snortum, 1969; Socarides, 1978; West, 1959).
  39. ↑ Isay, R. A. (1989). Being homosexual: Gay men and their development. New York, Farrar, Straus and Giroux.
  40. ↑ „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2007-04-19. Pristupljeno 2007-07-18. 
  41. ↑ „US Military Deems Homosexuality a 'Mental Disorder'”. Arhivirano iz originala na datum 2007-11-02. Pristupljeno 2007-07-18. 
  42. ↑ Klein, F., Barry Sepekoff, Timothy J. Wolf. Sexual Orientation: a Multi-Variable Dynamic Process, in Klein, Fritz and Timothy J. Wolf, ed., 'Two Lives to Lead; Bisexuality in Men and Women', New York: Harrington Park Press, Inc., 1985, p. 38. (Also published as Bisexualities: Theory and Research, by Haworth Press, 1985.) The Klein Sexual Orientation Grid Arhivirano 2008-02-16 na Wayback Machine-u
  43. ↑ Diamnond, Lisa Sexual Identity, Attractions, and Behavior Among Young Sexual-Minority WOmen OVer a 2-Year Period Arhivirano 2007-07-10 na Wayback Machine-u, Developmental Psychology, 2000 Vol. 36 No.2, 241-250
  44. ↑ Homoseksualnost i konverzivna "terapija" Arhivirano 2006-08-22 na Wayback Machine-u na gay.hr
  45. ↑ 45,0 45,1 Answers to Your Questions About Sexual Orientation and Homosexuality na sajtu Američke psihološke asocijacije
  46. ↑ Surgeon General of the United States je upravnik Public Health Service Commissioned Corpsa i time glavni zastupnik pitanja od zdravstvenog značaja za javnost u SAD.
  47. ↑ [ http://www.surgeongeneral.gov/library/sexualhealth/call.htm#III Arhivirano 2007-02-20 na Wayback Machine-u THE SURGEON GENERAL'S CALL TO ACTION TO PROMOTE SEXUAL HEALTH AND RESPONSIBLE SEXUAL BEHAVIOR]
  48. ↑ The Coming Out Continuum Arhivirano 2007-08-18 na Wayback Machine-u na sajtu Human Rights Campaign-a
  49. ↑ „Archive copy”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-30. Pristupljeno 2007-07-18. 
  50. ↑ „Outing hypocrites is justified”. Arhivirano iz originala na datum 2007-07-07. Pristupljeno 2007-07-18. 
  51. ↑ Outing Arhivirano 2007-06-09 na Wayback Machine-u na glbtq.com-u
  52. ↑ Shvatila sam… ovaj grad – od svih gradova – bio je veoma homofobičan, iako bez homoseksualaca ne bi bilo Hollywooda, ne bi bilo show businessa." Liz’s AIDS Odyssey[mrtav link] na dameelizabethtaylor.com-u
  53. ↑ 53,0 53,1 Sports: Gay Male[mrtav link] na glbtq.com-u
  54. ↑ APA Policy Statement on Sexual Orientation, Parents, & Children
  55. ↑ „Who Supports Adoption by Gay and Lesbian Parents?”. Arhivirano iz originala na datum 2011-11-25. Pristupljeno 2007-07-18. 
  56. ↑ Gay, lesbian workers gradually gain benefits[mrtav link]
  57. ↑ „Views of a Changing World 2003”. Arhivirano iz originala na datum 2008-05-03. Pristupljeno 2007-07-18. 
  58. ↑ 58,0 58,1 „Eight EU Countries Back Same-Sex Marriage”. Arhivirano iz originala na datum 2008-09-05. Pristupljeno 2007-07-18. 
  59. ↑ The International Lesbian and Gay Association. World Leagal Survey. Croatia Arhivirano 2006-07-12 na Wayback Machine-u. 31.7.2000.
  60. ↑ Kunc S. Mediji i homoseksualnost Arhivirano 2005-12-29 na Wayback Machine-u Kruh i ruže br. 2 ljeto/jesen 1994
  61. ↑ Vijesti Radio Vatikana, 20. 11. 2002.
  62. ↑ Zakon o istospolnim zajednicama, 2003.
  63. ↑ „Izvanbračni parovi konačno mogu posvajati djecu” (Croatian). 6 June 2014. Pristupljeno 6 June 2014. 
  64. ↑ The International Lesbian and Gay Association. World Leagal Survey. Iran Arhivirano 2006-07-12 na Wayback Machine-u
  65. ↑ Iran Focus Arhivirano 2006-06-23 na Wayback Machine-u 8.9.2006.
  66. ↑ Vijesti net:Zbog rata otkazana parada homoseksualaca u Jeruzalemu22.7.2006.
  67. ↑ Vijesti.net: Sud u Massachusettsu odobrio referendum o zabrani homoseksualnih brakova 11.7.2006.
  68. ↑ Vijesti.net: Bush zabranjuje homoseksualcima dolazak na proslavu Uskrsa 12.4.2006.
  69. ↑ US Embassy: U državama se glasalo o istraživanjima matičnih stanica, istospolnim brakovima i drugim zakonskim mjerama Arhivirano 2007-06-09 na Wayback Machine-u Zagreb, 9 studenoga 2004 broj 36 (474)
  70. ↑ Vijesti.net: Pentagon homoseksualnost službeno navodi kao "duševni poremećaj" 20.6.2006
  71. ↑ Vijesti.net: Organizator njujorške parade sv. Patrika homoseksualce usporedio s nacistima 18.3.2006
  72. ↑ Radio Vatikan: Podjeljenost Španjolske oko zakona o istospolnim zajednicama Arhivirano 2007-09-26 na Wayback Machine-u 02.07.2005
  73. ↑ Vijesti.net: Gay je u Hrvatskoj (ipak) ok? 12.2.2006
  74. ↑ Diskriminacija nad lezbejkama i gejevima u Srbiji Arhivirano 2007-09-27 na Wayback Machine-u na sajtu Labrisa
  75. ↑ http://www.youtube.com/watch?v=YOaZK-GOEuk
  76. ↑ Report of the Secretary's Task Force on Youth Suicide. Department of Health and Human Services (1989).
  77. ↑ Legitimno sredstvo političke diskvalifikacije
  78. ↑ Marriage Arhivirano 2007-09-28 na Wayback Machine-u – Shvatanje Ujedinjene crkve Kanade.
  79. ↑ Katekizam Katoličke crkve, 2331–2386
  80. ↑ Pozaić V. SJ Katekizam o homoseksualnosti Arhivirano 2007-09-28 na Wayback Machine-u
  81. ↑ Radio Vatikan: Uputa Zbora za katolički odgoj o merilima odabira svećeničkih zvanja Arhivirano 2007-03-13 na Wayback Machine-u 29.11.2005.
  82. ↑ Oslo gay animal show draws crowds na sajtu BBC-a
  83. ↑ Central Park Zoo's gay penguins ignite debate, San Francisco Chronicle
  84. ↑ [1]
  85. ↑ Bonobo Sex and Society
  86. ↑ „The Volume of a Sexually Dimorphic Nucleus in the Ovine Medial Preoptic Area/Anterior Hypothalamus Varies with Sexual Partner Preference”. Arhivirano iz originala na datum 2007-09-25. Pristupljeno 2007-07-19. 
  87. ↑ Sexual Orientation and Gender Identity — Discrimination and Conflicts[mrtav link]


Gej, lezbejske, biseksualne
i trans (LGBT) teme
Seksualna orijentacija i Rodni identitet LGBT zajednica i LGBT kultura
Seksualna orijentacija i identiteti Homoseksualnost · Gej · Lezbejka · Biseksualnost Coming out · Drag king · Drag queen · Film (Spisak filmova po abecedi/po godinama) · Gej bar · Gej ikona · Gej himna · Gej kvart · Lezbejska utopija · Parada ponosa · Ponos · Poznate LGBT osobe · Sleng · Slogani · Simboli · Sport · Turizam · Veze
Rodni identitet Transrodnost (Interrodnost · Nebinarnost) · Transseksualnost (Transmuškarac · Transžena)
Neheteroseksualnost Interseksualnost · Queer · Treći rod
Nauka i teorija Istorija

Biologija · Demografija · Kinsijeva skala · Klajnova tabela · Lezbejski feminizam · Medicina · Neurobiologija · Psihologija · Queer teorija · Ružičasta lingvistika · Sredina i seksualna orijentacija · Studije roda · Transfeminizam

Pregled LGBT istorije · Antička Grčka · Stounvolska revolucija · Lezbejska istorija · Progon LGBT osoba
Prava Religija i homoseksualnost
Teme Partnerstva · Brak · Roditeljstvo · Usvajanje dece · Vojna služba · Imigraciona prava · Zakonski aspekt transseksualnosti Mitologija · Judaizam · Hrišćanstvo · Islam · Hinduizam · Budizam · Sikizam · Konfucijanizam · Taoizam · Wicca
Po regionima: Afrika · Južna Amerika · Severna Amerika · Azija · Evropa · Okeanija LGBT opozicija
Homofobija · Transfobija · Lezbofobija · Bifobija · Heteroseksizam · Homohisterija · Nasilje nad LGBT osobama
Ovaj članak je deo LGBT projekata.
Ova kutijica: pogledaj • razgovor • uredi
 p • r • u 
Seksualni identiteti

Polovi
Žena (xo) · Ženski pol (xx) · Žena (xxx) · Žena (xy) · Muškarac (xx) · Muškarac (xxy) · Muški pol (xy) · Muškarac (xyy) · Interseks (xo/xy)
Transmuškarac · Transžena
Rod
Androgin · Genderqueer · Pangender · Transrodna osoba · Muškarac · Žena
Seksualna orijentacija
Biseksualnost (bi) · Heteroseksualnost (straight) · Homoseksualnost (gej/lezbejka) · Panseksualnost · Aseksualnost

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Homoseksualnost&oldid=41869558