Golijardi
Golijardi su bili grupa klerika u zapadnoj Evropi koji su pisali satiričnu poeziju na latinskom jeziku tokom 12. i 13. veka. To su uglavnom bili studenti teologije na univerzitetima u Francuskoj, Nemačkoj, Italiji i Engleskoj koji su svojim pesničkim stavaralštvom protestovali zbog sve većih problema unutar katoličke crkve, kakvi su bili propast krstaških ratova i finansijske zloupotrebe.
Poreklo termina "golijard" i dalje je nejasno. Možda potiče od latinske reči gula (= "prožrdljivost, pohlepa"). Sami su golijardi govorili da su nazvani po nekom mitskom "biskupu Golijasu" (Golias), što je srednjolatinski oblik imena Goliath, diva koji se u Bibliji borio protiv kralja Davida. Takvo bi izvođenje značenja termina "golijardi" bilo u skladu s njihovom percepcijom kao studenata koji se često odaju piću ali su istovremeno veoma obrazovani i rugaju se crkvenom i političkom establišmentu. Mnogi ispitivači veruju da naziv potiče iz jednog pisma koje je sv. Bernard poslao Inocentiju II, u kome je Pierre Abelard nazvan "Golijatom", što je stvorilo vezu između Golijata i Abelardovih sledbenika. Neki drugi smatraju da naziv potiče od reči gailliard (= "veselnik").
Golijardske satire su bile usmerene na ismevanje crkve, pri čemu su i bile sastavljene na osnovu svetih spisa iz katoličke mise i latinskih crkvenih himni. Pojavljuje se i terminologija sholastičke filozofije, bilo u satirične svrhe bilo zato što su sholastički koncepti bili tako dobro poznati autorima da su ih koristili i u svakodnevnoj komunikaciji. Satire su gotovo uvek usmerene protiv crkve, a ponekad i protiv samog pape. To je bio protestni pokret i predstavljao je poseban element u sve glasnijoj kritici zloupotreba do kojih je dolazilo unutar same crkve.
Crkva je naravno pokušavala da suzbije delatnost golijarda. Godine 1227. veće u Trijeru im je zabranilo učešće u jednoj crkvenoj službi. Godine 1229. golijardi su učetvovali u neredima na Univerzitetu u Parizu do kojih je došlo zbog intriga papskog legata. Bili su predmet rasprave na mnogim crkvenim savetima, a često su im oduzimane sve "svešteničke privilegije".
Mnoge od latinskih Buranskih pesama (Carmina Burana) pripadaju golijardskom pokretu. Jedan golijardski autor, inače anoniman, dobio je ime "Arhipoeta". Drugi golijardski autori, čija su nam imena poznata, bili su Peter iz Bloisa i Walter iz Chatillona.
Značaj golijarda leži u tome što su latinsku poeziju pisali u metrici zasnovanoj više na akcentu nego na grčkim književnim metrima. To je u krajnjoj liniji omogućilo upotrebu novog latinskog metra (nazvanog "sekvenca") u religijskoj poeziji kao što je pesma Dies Irae Tommasa da Celana ili Pange lingua Tome Akvinskog.
Golijardski stih je šestoiktusni stih sa sledećim stalnim elementima: 13 slogova, jaka cezura iza sedmog sloga, akcenat na petom i na dvanaestom slogu. Nastao je u 12. veku u srednjovekovnoj latinskoj poeziji, a pod njegovim uticajem u 15. veku javio se poljski trinaesterac, posredstvom ovoga u 17. veku ruski trinaesterac, koji je zatim uticao na pojavu trinaesterca sa cezurom iza sedmog sloga u srpskoj i hrvatskoj poeziji.