Dragojlo Dudić
| DRAGOJLO DUDIĆ | |
|---|---|
 | |
| Deca | Miloš Dudić, Zorka Dudić, Persa Dudić-Vujkovac |
| Profesija | zemljoradnik |
| Član KPJ od | 1919. |
| Učešće u ratovima | Balkanski ratovi Prvi svetski rat Narodnooslobodilačka borba |
| U toku NOB-a | predsednik Glavnog NOO Srbije |
| Narodni heroj od | 14. decembra 1949. |
Dragojlo Dudić (1887 — 1941) je bio jedan od vođa ustanka u okupiranoj Srbiji 1941. i predsednik "Užičke vlade", prve revolucionarne vlade u Srbiji.
Dragojlo Dudić je bio zemljoradnik iz valjevskog kraja, koji, iako neškolovan, sam se opismenio. Učesnik je Balkanskih i Prvog svetskog rata, nosilac Albanske spomenice. Za života je bio jedan od najpoznatijih komunista u Srbiji.
Poginuo je 29. novembra 1941, nedaleko od Užica, prilikom dejstva nemačke avijacije. Poshumno je proglašen za narodnog heroja Jugoslavije.
Rođen je 9. decembra 1888. godine u selu Klinci, kod Valjeva. Potiče iz bogate patrijarhalne zajednice, gde se smatralo da je školovanje i učenje samo za gradsku decu. Sam je naučio da čita i piše i postao najpismeniji i najnačitaniji seljak u Srbiji ; jedan od najuzornijih domaćina u svom kraju. Engleski jezik naučio je tokom obuke za bolničara u Engleskoj.
Posle dinastičke promene 1903. godine kada pala dinastija Obrenović nastala su nemirna vremena sukoba i ratova. Posle balkanskih ratova spremalo se za Prvi svetski rat.
Dragojlo Dudić posle odsluženja vojnog roka 1909. godine bio u ratovima u kojima je bio bolničar, kaplar i narednik. Posle povlačenja-prelaska srpske vojske preko Albanije 1915. godine i Solunskog fronta, trajno se opredelio za ideje levice, socijalne i druge promene. Tako je 1919. godine postao član Socijalističke radničke partije Jugoslavije (komunista).
U svome selu je formirao partijsku organizaciju 1920. godine. Nekoliko puta je bio kandidat za narodnog poslanika (1923. i 1925). Bio je član Mesnog komiteta KPJ za Valjevo i član Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju, od 1940. godine.
Između Prvog i Drugog svetskog rata sarađivao je u više listova i časopisa, uključujući „Politiku“, „Radničke novine“, „Rad“, „Narodnu pravdu“ i zbornik seljaka pisaca „Za plugom“.
Organizator je ustanka u zapadnoj Srbiji 1941. godine protiv okupatorske vojske nacističke Nemačke. U julu 1941. godine formirao je Kolubarsku partizansku četu, potom je postao komandant Valjevskog partizanskog odreda, u novembru 1941. Izabran je za predsednika Glavnog Narodnooslobodilačkog odbora Srbije i Predsednika Užičke republike.
Poginuo u borbi s Nemcima, 29. novembra 1941. godine, kod Mačkata na Zlatiboru.
Za narodnog heroja proglašen je 14. decembra 1949. godine.
Čitava Dragojlova porodica učestvovala je u Narodnooslobodilačkoj borbi. Sin Miloš, koji je umro 1943. godine od posledica ranjavanja u Prijepoljskoj bici, proglašen je za narodnog heroja, ćerka Persa je stradala u logoru Aušvicu u Nemačkoj, a supruga Stevka i ćerka Zorka bile su zatočenice Banjičkog logora.
Njegov „Dnevnik“, koji je objavljen 1945. godine, predstavlja važno svedočanstvo o prvim mesecima ustanka u Srbiji. Dragojlo Dudić u svoj dnevnik 1941. godine zapisuje:
12. septembar: U toku dana došao je kurir Kolubarske čete. U izveštaju stajalo je da su zarobili jedan auto Ministarstva unutrašnjih dela sa pomoćnikom komandanta žandarmerije, još jednim čovekom i šoferom žandarmom. Od materijala nađeno je nekoliko lažnih legitimacija i naredba Ministarstva unutrašnjih dela o organizaciji poternih odreda za komunistima. Iz ove naredbe jasno se vidi da je i Draža Mihailović, komandant četnika sa Ravne gore, u vezi sa ovom akcijom na strani vlade. Sad je svakome bila jasna uloga ovog žonglera koji se pravio prijateljem narodne borbe.[1]
Nakon što je eskalirao oružani četničko-partizanski sukob, on u svom dnevniku piše:
Pre nekoliko noći došlo je do borbe sa oko 500 četnika iz odreda Draže Mihailovića. Razbijeni su i oko 140 zarobljeno. Naši su likvidirali četnike u Požezi. U toj borbi su naši partizani imali strahovite žrtve. Poginuo je komandant bataljona drug Kapelan, dva komandira četa i mnogo partizana. [...] Dogodilo se to da umesto borbe protiv fašističkih razbojnika vodimo borbu sa braćom; umesto da prolivamo neprijateljsku krv, mi se međusobno krvimo. Umesto da ljudi Draže Mihailovića presreću neprijateljske kamione i otimaju, oni presreću naše kamione i otimaju ono što je srpski narod odvajao od svojih usta i davao za narodnu borbu; umesto da presreću Nemce i Nemce ubijaju, oni presreću naše ljude i ubijaju iz zasede.[2]
Ivo Andrić je o "Dnevniku 1941" Dragojla Dudića napisao: „To je jedan od onih zapisa u čijem postanku književni planovi i ambicije nisu igrali nikakvu ulogu, a koji upravo zato imaju i za književnost ogromnu dokumentarnu vrednost, i koji se, što je najčudnije, i sami uzdižu do neposrednog pravog književnog izraza“.
A Vladimir Dedijer: „To je prava istorija odozdo, istorija koja se ne trudi da opiše događaje onako kako bi oni trebali da se odvijaju, već onako kako su se dešavali“.
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- Narodni heroji Jugoslavije. „Mladost“, Beograd 1975. godina.
- Dragojlo Dudić „Dnevnik 1941.“. „Nolit“, Beograd 1988. godina - Biografija (Slobodanka Peković)
- ↑ https://www.znaci.org/00001/11_4.htm Nikola Milovanović - DRAŽA MIHAILOVIĆ
- ↑ Dudić, str. 240
