Danilo III
| Danilo III | |
|---|---|
| Datum smrti | 7. april 1396. |
| Prethodnik | Jefrem |
| Naslednik | Sava V |
Danilo III je bio srpski patrijarh (1390—1396) i crkveni pisac.
Njegov period je obeležilo dvovlašće u srpskoj crkvi. U patrijaršijskoj prestonici u Peći, u Zemlji Brankovića, je stolovao patrijar Jefrem. U Moravskoj Srbiji je stolovao Danilo, proglašen za patrijarha u Žiči.
Patrijarh Danilo III je u dinastičkom sukobu bio naklonjen Lazarevićima.[1] On je svojim spisima intenzivno radio na stvaranju kulta kneza Lazara i kosovskog mita.[2]
Nakon pogibije kneza Lazara u Kosovskom boju, maloletni Stefan Lazarević je uz pomoć majke Milice preuzeo vlast u Srbiji. Oni su 1390. godine sazvali sabor u Žiči, na kome je Danilo III izabran za pećkog patrijarha, čime je došlo do dvovlašća u srpskoj crkvi. U narednom periodu, postojala su dva "pećka patrijarha", Jefrem u Peći (1375—1399), u oblasti Brankovića, i Danilo III u Žiči (1390—1396), u oblasti Lazarevića.
Patrijarh je 1390. godine na saboru potvrdio odluku kneginje Milice, da Srbija postane vazalna Otomanskom carstvu.[3]
U avgustu 1392. godine, na dvoru Brankovića u Prištini je boravila kneginja Milica.[4] Malo potom, Vuk Branković je dozvolio odnošenje moštiju kneza Lazara iz njegove prestonice Prištine, u manastir Ravanicu u Srbiji.[4] Patrijarh Danilo je zemne ostatke poginulog kneza Lazara preneo iz hrama Svetog Spasa u Prištini (Zemlja Brankovića), u manastir Ravanicu (u Srbiji), kanonizovao ga za sveca, i stvaranjem nove svetorodne loze dao legitimitet Stefanu Lazareviću kao nasledniku prestola.[1]
Patrijarh Danilo se pominje u jednoj povelji kneza Stefana, u darovnici monahinje Evgenije i njenih sinova Stefana i Vuka, koja je izdata u Novom Brdu 1395. godine, u kojoj se Danilo naziva patrijarhom srpskim i primorskim. Patrijarh Danilo se pominje i u nedatovanom zapisu u rukopisnom prologu manastira Dečana koji je ovom manastiru poklonio eklisijarh Varlaam.
Patrijarh Danilo je umro 7. aprila, ali godina njegove smrti nije poznata.
Neki od poznatih spisa patrijarha Danila su:
- Služba kralju Milutinu
- Služba knezu Lazaru
- Pohvalno slovo o knezu Lazaru (neki smatraju da je autor nepoznat[5][6])
- Povesno slovo knezu Lazaru (neki smatraju da je autor nepoznat[5])
U delima nastalim pre Kosovske bitke nastavlja književnu tradiciju veličanja loze Nemanjića: Služba kralju Milutinu, sa prološkim žitijem (1380), prološka žitija sv. Save i sv. Simeona.
Jedan je od tvoraca kosovskog kulta. Neki mu pripisuju Pohvalno slovo o knezu Lazaru pre 1393. godine, koje spada među najlepša dela srednjovekovne srpske književnosti. Pohvalno slovo je beseda držana na godišnjicu Lazareve smrti. Od ostalih spisa razlikuje se i po radosnom, pobedničkom raspoloženju, u kojem nema ni senke tragike[5], a Lazar slavi se kao pobeditelj Turaka i đavola.[6]
Knezu Lazaru posvetio je osim Pohvalnog slova, takođe i Službu knezu Lazaru, Prološko žitije, odn. Sinaksar, i Povesno slovo knezu Lazaru (svi nastali 1391. ili 1392. godine povodom prenosa Lazarevih moštiju).[7] Iako žanrovski različiti, svi ovi tekstovi simbolizuju Lazarevo velikomučeništvo i nadmoć “carstva nebeskog” nad “carstvom zemaljskim”, čime je utemeljen i crkveni kult kneza Lazara.
Sledeći Danilovi spisi su prevedeni na savremeni srpski jezik:
- Sinaksar (prevod na savremeni jezik Đorđe Radojičić), u „Antologija stare srpske književnosti (XI/XVIII veka)“, Beograd, 1960, 119-122.
- Slovo pohvalno knezu Lazaru (preveo na savremeni jezik Dimitrije Bogdanović), Savremenik 37 (1973), 265-274.
- Sabrani spisi, prevela i priredila Radmila Marinković (u rukopisu, priređeno za ediciju Stara srpska književnost u 24 knjige, “Prosveta” i SKZ, knj. 8).
- „Danilo III”. Narodna enciklopedija. Zagreb: Bibliografski zavod. 1927.
- Dimitrije Bogdanović: Istorija stare srpske književnosti, Beograd, SKZ, 1980.
- Đorđe Trifunović: Kratak pregled jugoslovenskih književnosti srednjega veka, Beograd, Filološki fakultet Beogradskog univerziteta, 1976.
- Dejan Mihailović: Vizantijski krug (Mali rečnik ranohrišćanske književnosti na grčkom, vizantijske i stare srpske književnosti), Beograd, „Zavod za udžbenike“, 2009, str. 54.
- ↑ 1,0 1,1 „Vuk nije bio Branković”. Arhivirano iz originala na datum 2014-04-26. Pristupljeno 2014-05-08.
- ↑ Стара српска књижевност
- ↑ John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans, (str. 412), 2009.
- ↑ 4,0 4,1 John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans, (str. 414), 2009.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Jovan Deretić: Kratka istorija srpske književnosti
- ↑ 6,0 6,1 „Књижевна баштина Крушевца”. Arhivirano iz originala na datum 2014-06-19. Pristupljeno 2013-03-03.
- ↑ http://www.istorijskabiblioteka.com/art:stara-srpska-knjizevnost#toc5
| Prethodnik: Sveti Jefrem |
pećki patrijarh 1390 — 1396. |
Nasljednik: Sava V |
Žičko-pećki arhiepiskopi (1219-1337):
Sveti Sava • Arsenije I Sremac • Sveti Sava II • Danilo I • Joanikije I • Jevstatije I • Jakov • Jevstatije II • Sveti Sava III • Nikodim • Danilo II • Joanikije II
Pećki patrijarsi (1346-1463):
Joanikije II • Sava IV • Jefrem • Spiridon • Danilo III • Sava V • Danilo IV • Kirilo • Nikon • Teofan • Nikodim II • Arsenije II
Pećki patrijarsi (1557-1766):
Makarije Sokolović • Antonije Sokolović • Gerasim Sokolović • Savatije Sokolović • Jerotej Sokolović • Filip Sokolović • Jovan • Pajsije Janjevac • Gavrilo I Rajić • Maksim Skopljanac • Arsenije III Crnojević • Kalinik I • Atanasije I • Mojsije Rajović • Arsenije IV Jovanović • Joanikije III Karadža • Atanasije II Gavrilović • Gavrilo II Sarajevac • Gavrilo III • Vikentije Stefanović • Pajsije II Grk • Gavrilo IV Grk • Kirilo II • Vasilije Jovanović-Brkić • Kalinik II Grk
Karlovački mitropoliti i patrijarsi (1690-1920):
Arsenije III Crnojević • Isaija Đaković • Sofronije Podgoričanin • Vikentije Popović • Mojsije Petrović • Vićentije Jovanović • Arsenije IV Jovanović • Isaija Antonović • Pavle Nenadović • Jovan Đorđević • Vićentije Jovanović Vidak • Mojsije Putnik • Stefan Stratimirović • Stefan Stanković • Josif Rajačić • Samuilo Maširević • Prokopije Ivačković • German Anđelić • Georgije Branković • Lukijan Bogdanović
Beogradski mitropoliti (1831-1920):
Melentije Pavlović • Petar Jovanović • Mihailo Jovanović • Teodosije Mraović • Inokentije Pavlović • Dimitrije Pavlović
Patrijarsi Srpske pravoslavne crkve (1920- ):
Dimitrije • Varnava • Gavrilo (V) • Vikentije (II) • German • Pavle • Irinej
