Crnogorsko primorje
Crnogorsko primorje ili Primorska regija je deo Crne Gore koji zahvata prostor koji se reljefom, klimatskim osobinama, sastavom vegetacije i društveno-ekonomskom strukturoma razlikuje od susedne središnje regije. Omeđena je uzdužnom granicom manje-više povezanih planinskih bila: Orjenom, Lovćenom, Sutormanom i Rumijom.
Osnovno obeležje daje joj more, koje utiče na njene privredne i društveno-ekonomske specifičnosti. Krajnja tačka regije na jugu je Ada Sveti Nikola, nedaleko od albanske granice, a krajnja severna tačka je u blizini Crkvica na području Krivošija, severno od Risanskog zaliva. Krajnja tačka na zapadu nalazi se u ataru sela Sutorina zapadno od Herceg Novog, a na istoku na reci Bojani istočno od Šaskog jezera.
Jedna od najupadljivijih odlika regije jeste slaba razuđenost obale (koeficijent razuđenosti je nešto manji od 3,0) izuzev Boke kotorske. Zbog južnijeg položaja i zatvorenog zaleđa to je najtopliji deo jadranskog primorja. Šest meseci godišnje srednje mesečne temperature vazduha su iznad 18 °C. Deo Crnogorskog primorja od Boke kotorske do reke Bojane karakteriše sitna razuđenost sa klasično izraženim klifovima, između kojih su formirani veći i manji zalivi, sa niskim i peskovitim obalama.
Ukupna dužina plaža je 52 km sa površinom oko 1,5 mil. m². Plaže se odlikuju različitim granulacijskim sastavom: od ulcinjske plaže duge 12 km, sa najsitnijom mogućom granulacijom, do plaže u Igalu sa granulacijom od 3—30 mm.
Srednje godišnje temperature i srednje temperature vegetacionog perioda omogućavaju gajenje ranog i kasnog povrća, limuna, narandži, maslina i drugih mediteranskih kultura.
Strmi planinski odseci u neposrednom zaleđu i specifičnosti istorijskih razvoja otežavali su saobraćajne, prirodne i kulturne veze sa zaleđem.
Nekoliko krečnjačkih odseka i prostrana kraško-fluvijalna površ razdvajaju veliku, maslinicima obraslu kotlinsku niziju Bara i Ulcinjsko-vladimirsko polje ko je predstavlja najveći nizijski prostor crnogorskog primorja i njegov najjužniji deo. Ovde se prepliću kopno i raznovrsne barske, jezerske i podzemne vode, pa je veoma razvijena hidrofilna vegetacija. More je duboko prodrlo u kopno i tu se formiralo Zaganjsko jezero, oko kojeg se nalaze prostrana zaslanjena zemljišta. Tu je izgrađena i jedina solana na crnogorskom primorju. Na prostoru Petrovca i Bara locirane su dve značajne kopnene saobraćajnice (Jadranska magistrala i železnička pruga Beograd—Bar) i luka Bar, najvažnije saobraćajno središte na Crnogorskom primorju.
U periodu od 1960—80 primorska regija doživljava dinamičan društveno-ekonomski razvoj. Na razvoj su odlučujuće delovala dva faktora: razvoj svih vidova saobraćaja (izgradnja Jadranske magistrale, koja je svojim kontinetalni delom bila povezana preko Kosovske Mitrovice na Ibarsku magistralu i izgradnja železničke pruge Beograd—Bar) i turizam, koji je doprineo transformaciji prostora i naselja i radikalnim promenama socijalno–ekonomskog sastava.
Razvoj turizma uslovio je formiranje potpuno novih turističkih naselja: Njivice i Igalo kod Herceg Novog, Sveti Marko kod Tivta, Nova Budva, Bečići, Pržno i Sveti Stefan na području Budve, Sutomore i Perućice na području Bara, Velika Plaža kod Ulcinja i dr.
Za razvoj pomorstva Crnogorsko primorje, a naročito Boka kotorska, ima izvanrednu tradiciju i povoljne uslove. To se naročito odnosi na razvoj trgovačke flote i razvoj Brodogradilišta u Bijeloj i Remontni zavod u Tivtu. Razvoj industrije takođe doprinosi privrednom razvoju, naročito na području Kotora, Herceg Novog, Tivta i Ulcinja. Značaj poljoprivrede se smanjuje, a nešto veći je u područjima Ulcinja i Bara.
Dinamičan razvoj prekinut je posle katastrofalnog zemljotresa od 15. aprila 1979. u kojem su pored ljudskih i materijanih gubitaka nenadokndivu štetu pretrpeli kulturnoistorijski spomenici, a naročito tipična i autohtona ruralna naselja i stare urbane celine Ulcinja, Bara, Budve, Kotora i Herceg Novog.
Stanovništvo ovog dijela Crne Gore je dosta heterogeno, uz relativnu većinu crnogorske nacije. Vjerski je apsolutna većina pripadnika Srpske pravoslavne crkve, a jezički, većinski se govori crnogorski jezik.
Statistike
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Glavni turistički centar Crne Gore je Budva. Pored nje, Crna Gora ima još mnogo važnih turističkih gradova od kojih su najpoznatiji: Bar (Crna Gora), Ulcinj, Petrovac, Bečići, Kotor, Herceg Novi i Tivat. Pored gradova na Crnogorskom primorju su izuzetno popularna manja turistička naselja. Ona su postala toliko popularna zbog svoje bogate istorije ili lijepe prirode i ambijenta. Među njima posebno se ističu Perast, Prčanj, Kumbor, Buljarica... Takođe na Crnogorskom primorju postoje mnogi hotelski kompleksi. Mnogo je popularan grad-hotel Sveti Stefan koji je u stvari poluostrvo. Zbog povoljnih prirodnih uslova razvijeni su mnogi kopneni i vodeni sportovi koji privlače turiste.
Primorje Crna Gore se odlikuje veoma bogatom i raznovrsnom istorijom. Postoje tragovi o postojanju čovjeka na ovom prostoru još u praistoriji. U Lipcima postoji pećina sa praistorijskim crtežima koji prikazuju lov na jelene. Grad Risan u Bokokotorskom zalivu je bio glavni grad Ilirske države sve dok taj prostor nisu osvojili Rimljani. Iz perioda srednjeg vijeka su ostale mnoge tvrđave i stari gradovi. Do danas su se najbolje očuvali stari gradovi Bar, Budva, Kotor, Herceg Novi i Ulcinj.
- M. Radović, Turizam Crnogorskog primorja, potencijali uspona priobalnog područja SR Crne Gore, Titograd 1975.
- M. Vasović, Geografske odlike Crne Gore, Beograd 1976
- Tekst dr. Miljana Radovića univ. prof Ekonomskog fkulteta i člana Predsedništa CK SKJ Titograd u Enciklopediji Jugoslavije JLZ Zagreb 1982.