1492
- Ovo je članak o godini 1492.
Za ostala značenja, vidi 1492 (razvrstavanje).
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 14. vijek – 15. vijek – 16. vijek |
| Decenija: | 1460-e 1470-e 1480-e – 1490-e – 1500-e 1510-e 1520-e |
| Godine: | 1489 1490 1491 – 1492 – 1493 1494 1495 |
| Gregorijanski | 1492. (MCDXCII) |
| Ab urbe condita | 2245. |
| Islamski | 897–898. |
| Iranski | 870–871. |
| Hebrejski | 5252–5253. |
| Bizantski | 7000–7001. |
| Koptski | 1208–1209. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1547–1548. |
| • Shaka Samvat | 1414–1415. |
| • Kali Yuga | 4593–4594. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4128–4129. |
| • 60 godina | Yang Voda Miš (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11492. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Godina 1492 (MCDXCII) bila je prijestupna godina koja počinje u nedjelju (1. jan./sij. po julijanskom kalendaru).
- 2. 1. - Pad Granade označava kraj Reconquiste i islamskog Al-Andalusa u Španiji, započetog 711.
- 6. 1. - Ferdinand i Izabela, "Katolički kraljevi", ušli u Granadu.
- 2. 2. - 7. 3. - Ugarsko-hrvatski sabor u Budimu - prihvaćen Požunski mir od prošle godine i nasljedstvo kuće Habsburg[1]; smanjenje kraljevske vlasti na račun velikaša.
- ožujak - Mađarsko-otomanski rat 1492-94: Sultan Bajazit II došao u Sofiju a granične paše napadaju susedne ugarske zemlje, od Severinske do Jajačke banovine (Sulejman-paša napada Beograd[2][3]). Bajazit će zatim preko Bitolja otići u albanske zemlje.
- 29. 3. - István Zápolya proglašen za ugarskog palatina.
- 31. 3. - Granadski edikt (Alhambranski edikt, Edikt o proterivanju) - Katolički monarsi naređuju Jevrejima Kastilje i Aragona da do 31. 7. napuste Španiju, pokrste se ili budu pogubljeni - rasejanje Jevreja po Magrebu i osmanskoj jugoistočnoj Evropi.
- 9. 4. - Umro Lorenzo de' Medici, de fakto vladar Firence, nasleđuje ga sin Piero Nesrećni (do 1494.).
- 17. 4. - Kapitulacije iz Santa Fea: sporazum Katoličkih kraljeva i Kolumba o njegovom planiranom putovanju.
- 7. 6. - Umro poljski kralj Kazimir IV, u Poljskoj ga nasleđuje sin Jan I Olbraht (brat ugarsko-hrvatskog kralja Vladislava II.) a u Litvaniji Aleksandar.
- 27. 6. - 20. 7. - Sultan Bajazit II provodi 24 dana ramazana u Tepedelenu (Tepeleni) na jugu Albanije, ili Kalkandelenu (Tetovu), dok veliki vezir sa vojskom i janičarima pustoši zemlju.[4]
- 2. 8.? (Tiša beav) - Proterani Jevreji iz Kastilje i Aragona; sultan Bajazit II šalje flotu po njih i prima ih u svoju državu (Carigrad, Solun, Jedrene, Izmir...).
- 3. 8. - Kristifor Kolumbo kreće iz Palos de la Frontera-e sa tri karavele na svoje prvo putovanje - prema Aziji, kako veruje.
- 11. 8. - Nadbiskup Valencije Rodrigo Lanzol de Borja je izabran za papu Aleksandra VI. (vl. 1492-1503).
- kolovoz - Pavle Kiniži razbio "crnu četu", nemirnu zbog neisplaćenih plaća.
- septembar - Na povratku Bajazita II iz albanskih zemalja, na putu Bitolj - Prilep, neki čovek prerušen u derviša pokušao ubiti sultana.[4]
- 18. 9. - Prvi rok za proterivanje sicilijskih Jevreja, produžen do 13. 1. 1493.
- oktobar - Englezi opsedaju Boulogne-sur-Mer jer Francuzi podržavaju pretendenta Perkina Warbecka.
- 11. 10. - Neki članovi Kolumbove ekspedicije videli svetlost.
- 12. 10. - Otkriće Amerike: Kristofor Kolumbo se iskrcava na Guanahani/San Salvador, jedno od Bahamskih ostrva.
- 28. 10. - Kolumbo na Kubi (mjesto Baracoa).
- 3. 11. - Mir iz Etapla između Engleske (Henry VII) i Francuske (Šarl VIII) - Francuska proteruje Warbecka, Engleska vraća sve teritorije sem Kalea.
- 7. 11. - Kod Ensisheima u Alzasu pao meteor od 127 kg.
- 5. 12. - Kolumbo na Hispanioli.
- + Braća Vladislav i Jan Olbraht, kraljevi ugarski i poljski, sklopili obrambeni savez od neposlušnih podanika.
- 25. 12. - Kolumbova Santa Maria se nepopravljivo nasukala.
- Brat despota Đorđa, Jovan Branković takođe dobija despotsku titulu.
- Hrvatska od ove godine plaća ratnu kontribuciju i polovičnom iznosu[5].
- Frankopani se sukobljavaju međusobno i sa hercegom Ivanišom i banom Egervarijem[6].
- Maksimilijan I porazio Osmanlije kod Villacha u Koruškoj[3].
- Osmanlije osvojile dio makarskog područja.
- Antonio de Nebrija napisao prvu gramatiku kastiljanskog (španskog) jezika.
- Martin Behaim napravio Erdapfel, najstariji sačuvani globus.
- Antoine de Ville, sluga Šarla VIII, se popeo na Mont Aiguille, što se smatra prvim planinarskim poduhvatom.
- Ivan III., moskovski veliki knez, gradi tvrđavu Ivangorod protiv Livonskih vitezova.
- U Kini monetizovana razmena žita za severnu granicu i certifikata za so.
- 1492-98? - Osnovan Arboretum Trsteno kod Dubrovnika, najstariji na svijetu.
- Pominje se Lukarevac, mesto sa srpskom većinom u Rumuniji[7].
- 1. 1. - Silvestro Ganassi dal Fontego, mletački muzičar (†
- 4. 3. - Francesco de Layolle, italijanski kompozitor i orguljaš († ca. 1540)
- Adam Ries, nemački matematičar († 1559)
- 20. 4. - Pietro Aretino, italijanski književnik († 1556)
- 7. 9. - Iacopo Aconcio, pionir verske tolerancije († ca. 1566)
- 12. 9. - Lorenzo de' Medici, vojvoda Urbina († 1519)
- 27. 11. - Donato Giannotti, italijanski politički pisac († 1573)
- Edward Wotton, engleski zoolog († 1555)
- Bernal Díaz del Castillo, konkistador i hroničar († ca. 1581)
- Šimun Bakač de Erdődy, zagrebački biskup († 1543)
- 9. 4. - Lorenzo de' Medici, vladar Firence (* 1449)
- 7. 6. - Kazimir IV Jagelončik, poljski kralj i litvanski veliki vojvoda (* 1427)
- 25. 7. - Inocent VIII., papa (* 1432)
- 12. 10. - Pjero dela Frančeska - italijanski slikar rane renesanse (* ca. 1412)
- 17. 11. - Džami, persijski pesnik (* 1414)
- Baccio Pontelli, italijanski arhitekta (* ca. 1450)
- Andreas Ricos, grčki ikonopisac (* 1421)
- Domenico Gagini, italijanski skulptor (* 1420)
- Katarina Branković, kćerka despota Đurđa, celjska grofica (* ca. 1418)
- ↑ V. Klaić, str. 183
- ↑ Članak Süleyman Paşa na tr wiki (nejasan Google prevod)
- ↑ 3,0 3,1 George C. Kohn, Dictionary of Wars, p. 240
- ↑ 4,0 4,1 "Politika", 28. jun 1938
- ↑ Historija naroda Jugoslavije II, str. 1020, Školska knjiga Zagreb, 1959
- ↑ V. Klaić, str. 189
- ↑ Srpske pravoslavne crkve u Rumuniji - Lukarevac
- Vjekoslav Klaić, Svezak drugi: dio treći.... Treća knjiga: Doba kralja Matijaša Korvina i Jagelovića (1458-1526) (archive.org)