مقناطيسيت

مقناطيسيت (Magnetism) طبيعي خاصيتن جو جماعت آهي جيڪو مقناطيسي ميدان جي تحت وجود ۾ اچڻ ٿيون، جيڪو شين کي هڪ ٻئي ڏانهن راغب ڪرڻ يا ڇڪڻ جي اجازت ڏئي ٿو. مقناطيسيت برقناطيسيت جي ٻن شڪلن مان هڪ آهي، ڇاڪاڻ ته ٻئي برقي وهڪرا (Electric Current) ۽ ابتدائي ذرات جي مقناطيسي حرڪت (moment) هڪ مقناطيسي ميدان کي جنم ڏين ٿا.

سڀ کان وڌيڪ واقف اثر فيرومقناطيسي (ferromagnetic) مواد ۾ ٿين ٿا، جيڪا مقناطيسي ميدان طرفان مضبوط طور تي پکڙيل آهن ۽ جنهن ۾ مستقل مقناطيسيت پيدا ڪري سگهو ٿا، جيڪا پاڻ مقناطيسي ميدان پيدا ڪري سگھجن ٿا. هڪ مقناطيس جي مقناطيسيت ختم ڪرڻ به ممڪن آهي. صرف چند شيون فيرومقناطيسي آهن؛ سڀ کان وڌيڪ عام لوهه، ڪوبالٽ، نڪل ۽ انهن جا مرڪب (Alloy) آهن.

سڀئي شيون ڪجهه قسم جي مقناطيسيت جي نمائش ڪن ٿيون. مقناطيسي موادن کي انهن جي بلڪ حساسيت جي مطابق درجه بندي ڪيو ويو آهي.^[1] فيرومقناطيسيت روزمره جي زندگي ۾ مقناطيست جي اڪثر اثرن جا ذميوار آهن، پر حقيقت ۾ مقناطيست جا ڪيترائي قسم آهن. پيرا مقناطيسي (paramagnetic) مواد، جهڙوڪ ايلومينيم ۽ آڪسيجن، لاڳو ٿيل مقناطيسي ميدان ڏانهن ڪمزور طور تي متوجه ٿيندا آهن؛ ڊائيميگنيٽڪ (dimagnetic) شيون، جهڙوڪ ٽامو ۽ ڪاربن، مقناطيسي ميدان کان ڪمزور طور تي ڇڪيندا آهن؛ جڏهن ته مخالف فيرومقناطيسي مواد، جهڙوڪ ڪروميم، مقناطيسي ميدان سان پيچيده تعلق رکي ٿو. مقناطيسي ميدان جي قوت پيرا مقناطيسي، ڊائي مقناطيسي ۽ مخالف فيرومقناطيسي مواد تي عام طور تي ايتري ڪمزور هوندي آهي جو محسوس نه ڪيو وڃي ۽ ان کي صرف ليبارٽري جي اوزارن ذريعي ڳولي سگهجي ٿو، تنهن ڪري روزمره جي زندگيءَ ۾، اهي شيون اڪثر غير مقناطيسي طور بيان ڪيون وينديون آهن.

مقناطيسي ميدان جي طاقت هميشه مقناطيسي ماخذ کان فاصلي سان گهٽجي ٿي،^[2] جيتوڻيڪ طاقت ۽ فاصلي جي وچ ۾ صحيح رياضياتي تعلق سان مختلف هوندي آهي. ڪيترائي عنصر ڪنهن شئي جي مقناطيسي ميدان تي اثرانداز ٿي سگهن ٿا جن ۾ مادي جو مقناطيسي حرڪت، شئي جي طبعي شڪل، شئي جي اندر موجود ڪنهن به برقي وهڪري جي شدت ۽ رخ ۽ مفعول جو گرمي پد شامل آهن.

تاريخ

ذريعا

مقناطيسي حرڪت

مقناطيسيت، ان جي جڙ ۾، ٽن ذريعن مان پيدا ٿئي ٿي:

برقي ڪرنٽ
ابتدائي ذرات جي گھمڻ واري مقناطيسي حرڪت
برقي ميدان جي رخ کي تبديل ڪرڻ

مواد جي مقناطيسي خاصيتون خاص طور تي انهن جي ايٽمن جي اليڪٽرانن جيڪا مدار ۾ گردش ڪن ٿا، جي مقناطيسي حرڪت جي سبب آهن. ائٽم جي مرڪزن (Nuclei) جي مقناطيسي حرڪت عام طور تي اليڪٽران جي مقناطيسي حرڪت کان هزارين ڀيرا ننڍي هوندي آهي، هن ڪري اها مواد جي مقناطيسيت جي حوالي سان غير اهم آهي، مرڪزي جي مقناطيسي حرڪت ٻين مقصدن، خاص طور تي ائٽمي مقناطيسي گونج (NMR) ۽ مقناطيسي گونج اميجنگ (MRI) ۾ تمام اهم آهن. عام طور تي، هڪ مادي ۾ اليڪٽرانن جو وڏو تعداد اهڙي طرح ترتيب ڏنل آهي ته انهن جي مقناطيسي حرڪتون (ٻنهي مداري ۽ اندروني) منسوخ ٿي وڃن. اهو، ڪنهن حد تائين، پاولي خارج ڪرڻ واري اصول جي نتيجي ۾ مخالف اندروني مقناطيسي حرڪتن سان جوڙن ۾ اليڪٽران گڏ ٿيڻ جي ڪري ۽ صفر خالص مداري حرڪت سان ڀريل ذيلي مدارن ۾ گڏ ڪرڻ جي سبب آهي. ٻنهي صورتن ۾، اليڪٽران ترجيحي طور تي اهڙي ترتيبن کي اختيار ڪن ٿا، جنهن ۾ هر اليڪٽران جي مقناطيسي حرڪت ٻئي اليڪٽران جي سامهون واري حرڪت طرفان منسوخ ڪي وڃي ٿي. ان کان علاوه، جيتوڻيڪ جڏهن اليڪٽران جي جوڙجڪ اهڙي هجي ته اتي اڻ جڙيل اليڪٽران ۽/يا غير ڀريل ذيلي مدار آهن، اهو اڪثر ڪري ٿو ته سولڊ ۾ مختلف اليڪٽران مقناطيسي حرڪت ۾ حصو وٺندا آهن جيڪي مختلف، بي ترتيب واري سمتن ۾ اشارو ڪندا آهن ته جيئن مواد مقناطيسي نه هئڻ.

قسمون

برقي مقناطيسيت

مقناطيس، بجلي ۽ خاص نسبت

مادي ۾ مقناطيسي ميدان

مقناطيسي قوت

مقناطيسي ڊائي پول

اڪائيون

جاندار شيون

مقناطيس جي تعبير لاڳاپي جي رفتار جي ذريعي

مقناطيسيت جو ڪوانٽم-مڪينيڪل اصل

پڻ ڏسو

خارجي لنڪس

مقناطيسيت بابت وڌيڪ ڏسو وڪيپيڊيا جي ڀينر رٿائن ۾:
	معني ڏسو وِڪِشنري تي
	تصويرون ۽ وڊيو ڏسو وڪي ڪامنز تي
	تربيتي مواد ڏسو وڪي ورسٽي تي
	چَوِڻيون Quotations وڪي ڪوٽ تان
	سورس ٽيڪسٽس وڪي سورس تان
	درسي ڪتاب وڪي ڪتاب تان