Provìntzia autònoma de Trentu

Artìculu in LSC

Posidura in Itàlia

Bandera

Sa provìntzia autònoma de Trentu (Autonome Provinz Trient in tedescu, Provinzia Autonoma de Trent in làdinu, Sèlbstendig Provintz vo Tria in tzimbru, Autonome Provinz va Trea't in mochenu, Provincia de Trent in dialetu trentinu), comunemente nodida comente Trentinu, est una provìntzia italiana de su Trentinu-Südtirol de 541.380 bividores, cun cabulogu in Trentu, chi allàcanat in su norte cun sa provìntzia autònoma de Bozen, in s'estu e in su sud cun is provìntzias vènetas de Belluno, Vicenza e Verona, e in s'ovest cun is provìntzias lombardas de Brescia e Sondrio.

Comente provìntzia autònoma de su Trentinu-Südtirol, paris cun su Vènetu e a su Friuli-Venètzia Giùlia, partenet a sa macroarea de su Trivènetu o de sas Tres Venètzias, sa cale denumenatzione tirat ispiratzione de sa Regio X Venetia et Histria in edade imperiale romana e est annotamala una de is tres entidades territoriales chi, paris cun su Tirolu austrìacu e cun su Südtirol, costìtuit s'Euroregione Tirolu-Südtirol-Trentinu.

Sa regione istòricu-geogràfica trentina est istada giai municipium romanu, ducadu longobardu e contea carolingia, tando parte de su printzipadu obispale de Trentu in sinu a su Sacru Romanu Impèriu (sèculos XI-XIX), infines pro unu sèculu tzirca (1815-1918) comente parte meridionale, linguisticamente romanza, de su Tirolu, fiat in antis austrìacu, a pustis àustro-ungàricu. Su territòriu annessionadu a su Regnu de Itàlia in su 1919, segundu cantu istabilidu dae su Tratadu de Saint-Germain-en-Laye istipuladu a fatu de su primu cunflitu mundiale, est andadu a formare sa regione denominada Venètzia Tridentina.

In Trentinu si faeddat mescamente s'italianu, ma est ispaniadu su dialetu trentinu, faeddadu in is tzentros printzipales e in is baddes (in ue faghent a cumproare variantes cun diferèntzias fintzas marcadas meda). In su territòriu sunt presentes minorias linguìsticas germanòfonas (limba mochena in sa badde de is Mochenos e limba tzimbra in sa comuna de Luserna in is artipranos tzimbros) e làdinas (Badde de Fassa) ufitzialmente reconnotas. In su tzensu linguìsticu de su 2011 prus de setemìgia bividores de sa Badde de Non e de sa Badde de Sole si sunt fintzas issos decrarados de limba làdina, ma sena reconnoschimentu giurìdicu perunu.