Decolonizatzione
Artìculu in LSC
Cun decolonizatzione si cheret inditare s'iscontzu de su colonialismu, in ue una natzione istabilit e mantenit su poderiu subra territòrios dipendentes. Sa decolonizatzione cunsistet in su retiru de una potèntzia coloniale dae is colònias suas, chi achirint indipendèntzia polìtica o econòmica. Su faeddu faghet prus a totu riferimentu a s'isfaghimentu, durante sos annos sighentes a sa Segunda Gherra Mundiale, de is impèrios coloniales istabilidos cabudianamente a sa Prima Gherra Mundiale in totu su mundu. Non prus, decolonizatzione indìtat tambene sa "decolonizatzione de sa mente" dae is ideas impostas dae sos colonizadores, chi faghiant intèndere inferiore a su colonizadu.
Su Comitadu Ispetziale subra sa Decolonizatzione de is Natziones Unidas at istabilidu ca in su protzessu de decolonizatzione no at alternativa pro su colonizadore chi non permìtere unu protzessu de auto-determinatzione, ma in realidade sa decolonizatzione podet cunsìstere fintzas in rivolutziones non-violentas o gherras de liberatzione natzionales ghiadas dae grupos indipendentistas. Tale protzessu podet acontèssere in intro de is làcanas de sa colònia, o rechèrrere fintzas s'interventu de potèntzias istràngias chi si movent individualmente o peri fortzas internatzionales comente is Natziones Unidas. Mancari esempros de decolonizatzione podent èssere agatados giai in sos iscritos de Tutzìdide, perìodos particularmente ativos de decolonizatzione nd'at àpidu medas in tempos modernos. Intre custos si podent fentomare sa ruta de s'Impèriu Ispagnolu in su de 19 sèculos; de sos impèrios Tedescu, Àustro-Ungheresu, Otomanu e Russu a fatu de sa Prima Gherra Mundiale. s'isfaghimentu de sos impèrios Britànnicu, Frantzesu, Olandesu, Belga, Italianu a fatu de sa Segunda Gherra Mundiale, e fintzas de su portughesu durante sos annos '70. A fatu a custos si podet fentomare sa ruta de s'Unione Soviètica a s'agabbu de sa Gherra Frida.