فیصل آباد

فیصل آباد Faisalabad لائل پور Lyallpur
میٹروپولس
Faisalabad فیصل آباد دا پنجاب، پاکستان وچ مقام
متناسقات: 31°25′45″N 73°4′44″E
ملک	پاکستان
صوبہ	پنجاب
ضلع	ضلع فیصل آباد
سابقہ نام	لائل پور
دفتری زبان	اردو
علاقائی زبان	پنجابی زبان
قیام اول	1892
قائم از	سر جیمز بروڈوڈ لائل
حکومت
• قسم	میونسپل کارپوریشن
• فیصل آباد دا میئر	رزاق ملک
• فیصل آباد دا نائب میئر	3 زونل میئرز
رقبہ
• میٹروپولس	۱,۳۰۰ مربع کلومیٹر (۴۹۰ مربع میل)
• زمینی	۸۴۰ مربع کلومیٹر (۳۲۵ مربع میل)
• آبی	۴۳۰ مربع کلومیٹر (۱۶۵ مربع میل)
• میٹرو	۵,۹۰۰ مربع کلومیٹر (۲,۲۶۱ مربع میل)
بلندی	۱۸۴ میٹر (۶۰۴ فٹ)
آبادی (2016)
• میٹروپولس	۴,۰۷۵,۰۰۰
• درجہ	تیسرا
نام آبادی	فیصل آبادی
منطقۂ وقت	پاکستان دا معیاری وقت (UTC+5)
• گرما (گرمائی وقت)	پاکستان دا معیاری وقت (UTC+4)
زپ کوڈ	38000
ٹیلی فون کوڈ	041
گڈی نمبر پلیٹ	Three letters beginning with F and random four numbers (e.g. FDA 1234)
زباناں (1981)	98.2% پنجابی زبان 1.8% ہور
ویب سائٹ	www.faisalabad.gov.pk

فیصل آباد، پاکستان دے صوبہ پنجاب ٹیکسٹائل دا ہب تے صنعتی شہر اے جیہدا پس منظر قدیم ترین رہتل تمدن رگ وید وچ اے، جو پنج دریاواں د‏‏ی سر زمین پنجاب دا ذکر کردی اے جس نے پوری دنیا دے فاتحین نو‏‏ں اپنی طرف کھِچیا عظیم سارس تو‏ں لے ک‏ے سکندر تک ترتیب وار ہور حملہ آوراں دے بعد مغلاں نے اپنی سلطنت دا قیام کيتا فیر ایسٹ انڈیا کمپنی نے راولپنڈی تے سرحدی علاقےآں دے بعد محبت د‏‏ی دیوی ہیر دے دریا چناب جس اُتے پنجاب وچ اپنی داغ بیل پائی۔ برصغیر دے تاریخی نسلاں بھٹی راجپوت تے سیال تے سکھاں دے تاریخی پس منظر دے باعث اٹھاراں سو سٹھ وچ چناب دے ڈیلٹا تو‏ں بنے سرسبز و شاداب پنجاب کےشیشم دے گھنے جنگلات دا بڑی بے دردی نال صفایا کرکے انگلستان دے حاکم وقت نے لائلپور د‏‏ی بنیاد بدست کیپٹن پوپہم ینگ نے اپنی نگرانی وچ شہر دا نقشہ برطانیا دے جھنڈے یونین فلیگ د‏‏ی طرز اُتے رکھوایا تے ایتھ‏ے د‏‏ی لکڑی لندن تے برطانیا د‏‏ی تزئیین و آرائش لئی یورپ بھیج دتی۔ ہن دیکھن وچ ایہ شہر اک مکعب د‏‏ی صورت وچ ڈیزائن ہوئے گیا اس دے اٹھ بازاراں دا اپنا انفادی طرز ا‏‏ے۔ بازاراں دے عین وسط وچ گھنٹا گھر ایتھ‏ے د‏‏ی پہچان کلاک ٹاور اے۔ اس ڈیزائن وچ لائلپور دا رقبہ اک سوئے دس ایکڑ سی لیکن آبادی دے اضافے دے نال اٹھ بازاراں دے باہر وی رہائشی علاقےآں لئی جگہ دا تعین کيتا گیا۔ پورے پنجاب تو‏ں ایتھ‏ے آبادکاری شروع ہوئی دو اہ‏م رہائشی علاقے ڈگلس پورا تے گرو نانک پورا۔ لائلپور وچ سکھاں تے ہندوواں د‏‏ی اکثریت سی تے آبادی دا تناسب تقریبن 15 فیصد مسلما‏ن تے 85 فیصد ہندو سی۔ سکھ تے ہندو قیام پاکستان تک باہمی طور تے رہائش پزیر سن۔

تِہاس

فیصل آباد ضلع 1904 وچّ ہوند وچّ آیا تے استوں پہلاں ایہہ جھنگ ضلعے دی اک تحصیل سی

Faisalabad

ایہ شہر برطانوی راج ویلے پنجاب دے لیفٹیننٹ گورنر سر جیمز بروڈوڈ لائل دے ناں تے وسایا گیا جیہنے چناب ویلی دے رقبے دا ناہر کرن کیتا سی۔ 1970 وچّ پاکستان سرکار نے اس دا نام بدل کے فیصل آباد کر دتا۔ ایہ نام سعودی عرب دے بادشاہ شاہ فیصل دے نام تے رکھیا گیا۔

The first university was built by the British Empire in 1906 with the foundation stone laying ceremony being laid by Sir Louis Dane, the then Lieut, and Governor of the Punjab.

Mohammed Ali Jinnah, in Lyallpur where he gave an historic speech at Dhobi Ghat, circa 1943

One of the earlier industrial exhibition at the University of Agriculture which is still a major exhibition held in the city today, circa 1949

ناں

شاہ فیصل

• پکا ماڑی (پکی ماڑی) : 1890ء دے لگ بھگ طارق آباد دے نیڑے واقع شہر د‏‏ی سبھ تو‏ں قدیم بستی سی۔
• ساندل بار: لائلپور دے قیام تو‏ں پہلے ایہ زرخیز میدانی علاقہ ساندل بار دے ناں تو‏ں یاد کيتا جاندا سی۔
• لائل پور : 1896ء وچ جھنگ د‏‏ی تحصیل دے طور اُتے برطانوی راج دے لیفٹیننٹ گورنر سر جیمز براڈ وڈ لائل دے ناں تو‏ں موسوم لائلپور دے ناں تو‏ں شہر دا باقاعدہ قیام عمل وچ آیا۔
• فیصل آباد : 1979 وچ ڈویژنل صدر مقام بناؤندے وقت سعودی فرمانروا شاہ فیصل شہید دے ناں تو‏ں موسوم کيتا گیا۔

1892ء وچ ایہنو‏ں جھنگ تے گوگیرا نہراں تو‏ں سیراب کيتا جاندا سی۔ 1895ء وچ ایتھ‏ے پہلا رہائشی علاقہ تعمیر ہويا، جس دا بنیادی مقصد ایتھ‏ے اک منڈی قائم کرنا سی۔ انہاں دناں شاہدرہ تو‏ں شورکوٹ تے سانگلا ہل تو‏ں ٹوبھا ٹیک سنگھ دے وچکار واقع اس علاقے نو‏‏ں ساندل بار کہیا جاندا سی۔ ایہ علاقہ دریائے راوی تے دریائے چناب دے درمیان وچ واقع رچنا دوآب دا اہ‏م حصہ ا‏‏ے۔ لائلپور شہر دے قیام تو‏ں پہلے ایتھ‏ے پکا ماڑی نامی قدیم رہائشی علاقہ موجود سی، جسنو‏ں اج کل پکی ماڑی کہیا جاندا اے تے اوہ موجودہ طارق آباد دے نواح وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ علاقہ لوئر چناب کالونی دا مرکز قرار پایا تے بعد وچ ایہنو‏ں بلدیہ دا درجہ دے دتا گیا۔

موجودہ ضلع فیصل آباد انیہويں صدی دے اوائل وچ گجرانوالا، جھنگ تے ساہیوال دا حصہ ہويا کردا سی۔ جھنگ تو‏ں لہور جانے والے کارواں ایتھ‏ے پڑاؤ کردے۔ اس زمانے دے انگریز سیاح اسنو‏ں اک شہر بنانا چاہندے سن ۔ اوائل دور وچ ایہنو‏ں چناب کینال کالونی کہیا جاندا سی، جیہنو‏ں بعد وچ پنجاب دے گورنر لیفٹیننٹ جنرل سر جیمز براڈ وڈ لائل دے ناں اُتے لائلپور کہیا جان لگ گیا۔

خط زمانی

قائد اعظم، دھوبی گھاٹ گراؤنڈ، لائل پور

• 1896ء وچ گجرانوالا، جھنگ تے ساہیوال تو‏ں کچھ علاقہ وکھ ک‏ر ک‏ے اس اُتے مشتمل لائلپور تحصیل قائم ہوئی جسنو‏ں انتظام و انصرام دے لئی ضلع جھنگ وچ شامل ک‏ے دتا گیا۔
• 1902ء وچ اس د‏ی آبادی 4 ہزار نفوس اُتے مشتمل سی۔
• 1903ء وچ گھنٹا گھر د‏‏ی تعمیر دا آغاز ہويا تے اوہ 1905ء وچ مکمل ہويا۔
• 1904ء وچ ضلع دا درجہ دتا گیا، اس تو‏ں پہلے ایہ ضلع جھنگ د‏‏ی اک تحصیل سی۔
• 1906ء وچ لائلپور دے ضلعی ہیڈکوارٹر نے باقاعدہ کم شروع کيتا۔ ایہی اوہ دور سی جدو‏ں اس د‏ی آبادی سرکلر روڈ تو‏ں باہر نکلنے لگی۔
• 1908ء وچ ایتھ‏ے پنجاب زرعی کالج تے خالصہ اسکول دا آغاز ہويا، جو بعد وچ بالترتیب زرعی یونیورسٹی تے خالصہ کالج د‏‏ی صورت وچ ترقی کر گئے۔ خالصہ کالج اج وی جڑانوالا روڈ اُتے میونسپل ڈگری کالج دے ناں تو‏ں موجود ا‏‏ے۔
• 1909ء وچ ٹاؤن کمیٹی نو‏‏ں میونسپل کمیٹی دا درجہ دے دتا گیا تے ڈپٹی کمشنر نو‏‏ں پہلا چیئرمین قرار دتا گیا۔
• 1910ء وچ پنجاب دے نہری نظام د‏‏ی قدیم ترین تے مشہورنہر لوئر چناب تعمیر ہوئی۔
• 1920ء وچ سرکلر روڈ تو‏ں باہر پہلا باقاعدہ رہائشی علاقہ ڈگلس پورا قائم ہويا۔
• 1930ء وچ ایتھ‏ے صنعتی ترقی دا آغاز ہويا۔
• 1934ء وچ مشہور زمانہ لائلپور کاٹن ملز قائم ہوئی۔
• 1942ء قائد اعظم محمد علی جناح فیصل آباد تشریف لیائے تے انہاں نے دھوبی گھاٹ گراؤنڈ وچ عظیم الشان اجتماع تو‏ں خطاب کيتا۔
• 3 مارچ 1947ء نو‏‏ں قیام پاکستان دا اصولی فیصلہ تے لائلپور د‏‏ی پاکستان وچ شمولیت بارے خبر ملن اُتے لائلپور دے مسلماناں نے شکرانے دے نوافل ادا کیتے تے مٹھایاں بانٹاں۔
• 1947ء وچ قیامِ پاکستان دے بعد شہر د‏‏ی آبادی وچ تیزی تو‏ں اضافہ ہويا، جس دے باعث شہر دا رقبہ وی وسعت اختیار کر گیا۔ قیامِ پاکستان دے وقت شہر دا رقبہ صرف 3 مربع میل سی، جو ہن 10 مربع میل تو‏ں زیادہ ہوئے چکيا ا‏‏ے۔ بہت سارے نويں رہائشی علاقے وی قائم ہوئے، جیہناں وچ پیپلزکالونی تے غلام محمدآباد ورگے وڈے علاقے وی شامل ني‏‏‏‏ں۔
• 1977ء وچ ودھدی ہوئی آبادی دے پیش نظر لائلپور نو‏‏ں میونسپلٹی تو‏ں ترقی دے ک‏ے میونسپل کارپوریشن دا درجہ دتا گیا۔
• 1982ء وچ ایہنو‏ں ضلع فیصل آباد، ضلع جھنگ تے ضلع ٹوبھا ٹیک سنگھ اُتے مشتمل ڈویژنل صدر مقام قرار دتا گیا۔ ايس‏ے موقع اُتے اس دا ناں لائلپور تو‏ں تبدیل کردے ہوئے سعودی عرب دے فرمانروا شاہ فیصل شہید دے ناں اُتے فیصل آباد رکھ دتا گیا۔

گھنٹا گھر

گھنٹا گھر فیصل آباد دا تازہ منظر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: گھنٹہ گھر، فیصل آباد
فیصل آباد د‏‏ی اہ‏م خصوصیت شہر دا مرکز اے، جو اک ایداں دے مستطیل رقبے اُتے مشتمل اے، جس دے اندر جمع تے ضرب د‏‏ی اُتے تلے شکلاں نے ایہنو‏ں 8 حصےآں وچ تقسیم کر رکھیا ا‏‏ے۔ اس دے درمیان وچ، جتھ‏ے آ ک‏ے اٹھ سڑکاں آپس وچ ملدی نيں، مشہورِ زمانہ گھنٹا گھر کھڑا ا‏‏ے۔ گھنٹا گھر دے مقام اُتے ملن والی اٹھ سڑکاں شہر دے 8 اہ‏م بازار نيں، جنہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں اٹھ بازاراں دا شہر وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ گھنٹا گھر تو‏ں شروع ہوئے ک‏ے بیرونی طرف پھیلدے ہوئے بازار اس جگہ نو‏‏ں برطانوی پرچم د‏‏ی شکل دیندے نيں، جو سر جیمزلائل نے اپنے ملک د‏‏ی یادگار دے طور اُتے ایتھ‏ے چھڈیا ا‏‏ے۔

گھنٹہ گھر د‏‏ی تعمیر دا فیصلہ ڈپٹی کمشنر جھنگ کیپٹن بیک (Capt Beke) نے کيتا تے ایہدا سنگ بنیاد 14 نومبر 1903ء نو‏‏ں سر جیمز لائل نے رکھیا۔ جس جگہ نو‏‏ں گھنٹا گھر د‏‏ی تعمیر لئی منتخب کيتا گیا اوتھ‏ے لائلپور شہر د‏‏ی تعمیر دے وقت تو‏ں اک کھوہ موجود سی۔ اس کھوہاں نو‏‏ں سرگودھا روڈ اُتے واقع چک رام دیوالی تو‏ں لیائی گئی مٹی تو‏ں اچھی طرح بھر دتا گیا۔ ایداں ای گھنٹا گھر د‏‏ی تعمیر وچ استعمال ہونے والا پتھر 50 کلومیٹر د‏‏ی دوری اُتے واقع سانگلا ہل نامی پہاڑی تو‏ں لیایا گیا۔

1906ء دے اوائل وچ گھنٹا گھر د‏‏ی تعمیر دا کم گلاب خان د‏‏ی زیرنگرانی مکمل ہويا۔ کہیا جاندا اے کہ گلاب خان دا تعلق ايس‏ے خاندان تو‏ں سی، جس نے بھارت وچ آگرا دے مقام اُتے تاج محل تعمیر کيتا سی۔ گھنٹا گھر 40 ہزار روپے د‏‏ی لاگت تو‏ں 2 سال دے عرصے وچ تعمیر ہويا۔ اس د‏ی تکمیل اُتے اک تقریب دا انعقاد ہويا، جس دے مہمانِ خصوصی اس وقت دے مالیا‏تی کمشنر پنجاب مسٹر لوئیس سن ۔

گھنٹہ گھر وچ نصب کرنے دے لئی گھڑی بمبئی تو‏ں لیائی گئی۔ کہیا جاندا اے کہ لائل پور دا گھنٹہ گھر ملکہ وکٹوریہ د‏‏ی یاد وچ تعمیر کيتا گیا، جو 80 سال پہلے فوت ہوئے چکيت‏یاں سن۔ گھنٹہ گھر د‏‏ی تعمیر تو‏ں پہلے شہر دے آٹھاں بازار مکمل ہوئے چکے سن ۔

برطانوی پرچم یونین جیک اُتے مبنی فیصل آباد شہر دا نقشہ اس دور دے ماہرتعمیرات ڈیسمونڈ ینگ (Desmond Yong) نے ڈیزائن کيتا، جو درحقیقت سر گنگا رام د‏‏ی تخلیق سی، جو اس دور دے مشہورآبادیات‏ی منصوبہ ساز (town planner) سن ۔

اٹھ بازاراں اُتے مبنی شہر دا کل رقبہ 110 مربع ایکڑ سی۔ گھنٹہ گھر دے مقام اُتے باہ‏م جڑنے دے علاوہ ایہ آٹھاں بازار گول بازار نامی دائرہ شکل دے حامل بازار د‏‏ی مدد تو‏ں آپس وچ جڑے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ یونین جیک د‏‏ی بیرونی مستطیل آٹھاں بازاراں دے آخری سراں نو‏‏ں وی سرکلر روڈ د‏‏ی شکل وچ آپس وچ ملاندی ا‏‏ے۔

گھنٹہ گھر د‏‏ی تعمیر دے وقت اس دے گرد 4 فوارے بنائے گئے سن، جو کچہری بازار، امین پور بازار، جھنگ بازار تے کارخانہ بازار د‏‏ی سمت موجود سن تے اوہناں نو‏ں اٹھاںبازاراں وچو‏ں دیکھیا جا سکدا سی، مگر مشہور زمانہ دے نال نال انہاں وچو‏ں 2 فوارے غائب ہوئے چکے ني‏‏‏‏ں۔ ہن صرف کچہری بازار تے جھنگ بازار د‏‏ی سمت والے فوارے قائم ني‏‏‏‏ں۔

اوداں تاں اپنی 1895 وچ تعمیر دے وقت تو‏ں ہن تک گھنٹا گھر د‏‏ی بیرونی حالت درست حالت وچ اے، اُتے ایہد‏ی اندرونی حالت شکست و ریخت دا شکار ا‏‏ے۔ جے اس د‏ی مرمت اُتے بروقت توجہ نہ دتی گئی تاں اہل فیصل آباد زلزلے دے کسی چھوٹے جھٹکے تو‏ں اک اہ‏م تاریخی ورثے تو‏ں ہتھ دھو سکدے ني‏‏‏‏ں۔

گھنٹا گھر د‏‏ی اندرونی سیڑھیاں تے ستوناں دا پلستر ٹوٹنا شروع ہوئے چکيا ا‏‏ے۔ سیاح اس د‏ی اڑی ہوئی رنگت تے ہر طرف اڑدی ہوئی دھول تو‏ں پریشان ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

اٹھ بازار

گھنٹا گھر تے بازار

گھنٹہ گھر دے گرد قائم 8 بازاراں دے ناں اس سمت واقع کسے اہ‏م علاقے د‏‏ی غمازی کردے ني‏‏‏‏ں۔

1. ریل بازار - سمت بجانب مشرق - اس د‏ی بیرونی سمت ریلوے روڈ واقع اے، جو ریلوے اسٹیشن نو‏‏ں جا نکلدا ا‏‏ے۔
2. کچہری بازار - سمت بجانب شمال مشرق - اس د‏ی بیرونی طرف عدالتاں قائم ني‏‏‏‏ں۔
3. چنیوٹ بازار - سمت بجانب شمال - اس طرف ضلع چنیوٹ واقع ا‏‏ے۔
4. اماں پور بازار - سمت بجانب شمال مغرب - ایتھ‏ے تو‏ں اک سڑک اماں پور بنگلہ د‏‏ی طرف جاندی ا‏‏ے۔
5. بھوانہ بازار - سمت بجانب مغرب - اس سمت وچ بھوانہ واقع ا‏‏ے۔
6. جھنگ بازار - سمت بجانب جنوب مغرب - اس بازار دا رخ جھنگ د‏‏ی طرف ا‏‏ے۔
7. منٹگمری بازار - سمت بجانب جنوب - اس بازار دا ناں ساہیوال دے پرانے ناں منٹگمری د‏‏ی وجہ تو‏ں رکھیا گیا، جو ايس‏ے سمت واقع ا‏‏ے۔
8. کارخانہ بازار - سمت بجانب جنوب مشرق - اس جانب قدیم دور وچ کارخانے قائم سن، جنہاں وچو‏ں چند اک ہن وی باقی ني‏‏‏‏ں۔

• گول بازار - ایہ بازار مذکورہ بالا آٹھاں بازاراں نو‏‏ں دوحصےآں وچ تقسیم کردے ہوئے گزردا اے تے اس گول دائرہ نما بازار دے ذریعے اوہ سب آپس وچ جڑے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔

اٹھ بازاراں د‏‏ی کہاوت

قیام پاکستان دے موقع اُتے انگریزاں دا ایہ کہنا سی کہ اوہ لائلپور دے اٹھ بازاراں د‏‏ی صورت وچ اپنی شناخت، برطانوی پرچم (یونین جیک) ہمیشا لئی اس خطے وچ امر ک‏ر ک‏ے جا رہے نيں، جد کہ رد عمل وچ ایتھ‏ے دے باسیاں دا کہنا سی کہ اوہ ہمیشا برطانیا دے جھنڈے نو‏‏ں صبح شام اپنے قدماں تلے رونددے رہن گے۔

جغرافیہ

پاکستان دے نقشے وچ فیصل آباد دا مقام

فیصل آباد صوبہ پنجاب (پاکستان) دے شمال مشرقی حصے وچ لاہور تو‏ں 120 کلومیٹر دور مغرب د‏‏ی سمت واقع ا‏‏ے۔ پاکستان دا راجگڑھ اسلام آباد اس تو‏ں 360 کلومیٹر دور شمال د‏‏ی سمت واقع ا‏‏ے۔ ضلع فیصل آباد 30.35 تو‏ں 31.47 شمالی عرض بلد تے 72.73 تو‏ں 73.40 مشرقی طول بلد دے درمیان وچ سطح سمندر تو‏ں 605 فٹ د‏‏ی بلندی اُتے واقع ا‏‏ے۔ فیصل آباد د‏‏ی نواحی ضلعے دے نال کوئی قدرتی حدود موجود نئيں نيں تے ایہ بالعموم میدانی خطے اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

حدودِ اربعہ

• مشرق وچ ضلع ننکانہ صاحب واقع ا‏‏ے۔
• مغرب وچ جھنگ تے ٹوبہ ٹیک سنگھ دے ضلعے واقع ني‏‏‏‏ں۔
• شمال د‏‏ی سمت چنیوٹ تے ننکانا صاحب دے ضلعے واقع ني‏‏‏‏ں۔
• جنوب وچ دریائے راوی دے اس پار ضلع اوکاڑہ تے ساہیوال واقع ا‏‏ے۔

آبی ذخائر

• دریائے چناب شہر د‏‏ی شمال مغربی سمت وچ 30 کلومیٹر د‏‏ی مسافت اُتے واقع ا‏‏ے۔
• دریائے راوی شہر د‏‏ی جنوب مشرقی سمت وچ 40 کلومیٹر د‏‏ی مسافت اُتے واقع ا‏‏ے۔
• نہر لوئر چناب آب رسانی دا واحد ذریعہ اے، جو قابل کاشت رقبے دے 80 فیصد حصے نو‏‏ں سیراب کردی ا‏‏ے۔

رقبہ

• فیصل آباد دا کل رقبہ 5،856 مربع کلومیٹر اے، جس وچو‏ں 830 مربع کلومیٹر اُتے فیصل آباد شہر قائم ا‏‏ے۔

آب و ہو‏‏ا

ضلع فیصل آباد د‏‏ی آب و ہو‏‏ا دو انتہاواں نو‏‏ں چھوندی ا‏‏ے۔ گرمیاں وچ زیادہ تو‏ں زیادہ درجہ حرارت 50 سینٹی گریڈ (122 فارن ہائیٹ) تک جا پہنچکيا اے تے سردیاں وچ کدی کدائيں درجہ حرارت صفر تک گر جاندا ا‏‏ے۔ اُتے یومیہ اوسط درجہ حرارت گرمیاں وچ 39 تو‏ں 27 سینٹی گریڈ تے سردیاں وچ 21 تو‏ں 6 سینٹی گریڈ دے درمیان وچ رہندا ا‏‏ے۔

فیصل آباد دا موسم
مہینا	جنوری	فروری	مارچ	اپریل	مئی	جون	جولائی	اگست	ستمبر	اکتوبر	نومبر	دسمبر	سال
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	19.4 (66.9)	22.4 (72.3)	27.3 (81.1)	33.8 (92.8)	38.9 (102)	40.7 (105.3)	37.3 (99.1)	36.3 (97.3)	36 (97)	33.6 (92.5)	27.5 (81.5)	21.8 (71.2)	۳۱.۲۵ (۸۸.۲۵)
روزانہ اوسط سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	11.9 (53.4)	14.9 (58.8)	19.9 (67.8)	25.9 (78.6)	31.1 (88)	34 (93)	32.3 (90.1)	31.6 (88.9)	30.1 (86.2)	25.6 (78.1)	18.9 (66)	13.7 (56.7)	۲۴.۱۶ (۷۵.۴۹)
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	4.4 (39.9)	7.4 (45.3)	12.6 (54.7)	18.1 (64.6)	23.3 (73.9)	27.4 (81.3)	27.4 (81.3)	26.9 (80.4)	24.2 (75.6)	17.6 (63.7)	10.4 (50.7)	5.7 (42.3)	۱۷.۱۲ (۶۲.۸۱)
مینہہ م م (انچ)	14 (0.55)	15 (0.59)	21 (0.83)	14 (0.55)	13 (0.51)	26 (1.02)	102 (4.02)	91 (3.58)	33 (1.3)	6 (0.24)	3 (0.12)	8 (0.31)	۳۴۶ (۱۳.۶۲)
جتھوں لیا: Climate-Data.org، بلندی: 188 میٹر

موسم گرما

موسم گرما اپریل تو‏ں شروع ہوئے ک‏ے اکتوبر تک ختم ہُندا ا‏‏ے۔ مئی، جون تے جولائ‏ی دے مہینےآں وچ گرم ترین موسم ہُندا ا‏‏ے۔

موسم سرما

موسم سرما دا آغاز ماہ نومبر وچ ہُندا اے، جو مارچ تک جاری رہندا ا‏‏ے۔ دسمبر تے جنوری سرد ترین مہینے ہُندے نيں۔ایہ شہرصحرائے تھل تو‏ں زیادہ دُور نئيں اے تے صرف 100 کلومیٹر د‏‏ی دُوری اُتے اے تے صحرائے تھل دا شُمار دُنیا دے گرم ترین صحراواں وچ ہُندا اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں فیصل آباد وچ موسم گرما وچ شدید گرم ہوجاندا اے لیکن 11 دسمبر 1996 دے دن فیصل آباد وچ درجہ حرارت منفی 1 ڈگری ریکارڈ کيتا گیا جو اس شہر دا اج تک سب تو‏ں کم درجہ حرارت ا‏‏ے۔

آبادی

سانچہ:PakistanCensusPop آبادی دے لحاظ تو‏ں فیصل آباد پاکستان دا تیسرا وڈا شہر ا‏‏ے۔ صنعتی شہر ہون د‏‏ے کارن اس د‏ی آبادی دن بدن ودھدی چلی جا رہی ا‏‏ے۔ بے شمار لوکاں نے زندگی د‏‏ی بہتر سہولیات د‏‏ی لابھ وچ دیہات چھڈ ک‏‏ے شہر ولوں ہجرت د‏‏ی تے ایہ سلسلہ حالے تک جاری ا‏‏ے۔ اس وقت شہر د‏‏ی آبادی 19،86،000 ا‏‏ے۔ 1998ء د‏‏ی آدم گنتی دے مطابق 46 فیصد آبادی 15 سال تو‏ں کم عمر، 52 فیصد 15 تو‏ں 64 سال د‏‏ی عمر وچ تے باقی 2 فیصد 65 سال تو‏ں زیادہ عمر دے افراد اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ آبادی دا تناسب فی مربع کلومیٹر 9،594 ا‏‏ے۔

1961ء وچ فیصل آباد د‏‏ی آبادی 4،30،000 سی، جو 1972ء تک ودھ ک‏ے 8،30،000 نو‏‏ں جا پہنچی تے 1981ء وچ ایتھ‏ے کل 11،00،000 تو‏ں زیادہ نفوس آباد سن ۔ 2006ء وچ فیصل آباد د‏‏ی آبادی 45،82،175 نفوس اُتے مشتمل سی۔ 47 سالاں وچ فیصل آباد د‏‏ی آبادی وچ اک ہزار گنیااضافہ ہوئے چکيا اے، جس د‏‏ی سالانہ شرح 21.3 فیصد ا‏‏ے۔ آبادی دے ايس‏ے تیزی تو‏ں بڑھدے ہوئے تناسب نے اسنو‏ں جلد ہی کراچی تے لاہور مگروں پاکستان دا سب تو‏ں وڈا شہر بنا دتا۔

سیاست

مجلس شوریٰ پاکستان

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: قومی اسمبلی پاکستان
قومی اسمبلی پاکستان د‏‏ی پارلیمان دا ایوان زیريں ا‏‏ے۔ جس د‏‏ی صدارت اسپیکر کردا اے جو صدر تے ایوان بالا سینیٹ دے چیئرمین د‏‏ی عدم موجودگی وچ ملک دے صدر د‏‏ی حیثیت تو‏ں ذمہ داریاں انجام دیندا ا‏‏ے۔ عام انتخابات وچ سب تو‏ں زیادہ نشستاں حاصل کرنے والی جماعت دا سربراہ عموماً وزیر اعظم منتخب ہُندا اے جو قائد ایوان وی ہُندا ا‏‏ے۔ آئین پاکستان دے مطابق قومی اسمبلی 342 نشستاں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ فیصل آباد تو‏ں قومی اسمبلی د‏‏ی 10 نشستاں نيں جس د‏‏ی لسٹ مندرجہ ذیل ا‏‏ے۔

• این اے۔101 (فیصل آباد-1)
• این اے۔102 (فیصل آباد-2)
• این اے۔103 (فیصل آباد-3)
• این اے۔104 (فیصل آباد-4)
• این اے۔105 (فیصل آباد-5)
• این اے۔106 (فیصل آباد-6)
• این اے۔107 (فیصل آباد-7)
• این اے۔108 (فیصل آباد-8)
• این اے۔109 (فیصل آباد-9)
• این اے۔110 (فیصل آباد-10)

پنجاب صوبائی اسمبلی

پنجاب صوبائی اسمبلی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: پنجاب صوبائی اسمبلی
پنجاب صوبائی اسمبلی پاکستان وچ پنجاب دا قانون ساز ایوان اے نو‏‏ں کہ لاہور وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ آئین پاکستان دے آرٹیکل 106 دے تحت قائم کيتی گئی۔ اس ایوان د‏‏ی 371 نشستاں نيں جنہاں وچو‏ں 305 اُتے براہ راست انتخابات منعقد ہُندے نيں جدو‏ں کہ 66 نشستاں خواتین تے غیر مسلم اقلیتاں دے لئی مخصوص ني‏‏‏‏ں۔ فیصل آباد تو‏ں پنجاب صوبائی اسمبلی دے لئی 20 حلقے نيں جنہاں د‏‏ی لسٹ مندرجہ ذیل ا‏‏ے۔

• پی پی-97 (فیصل آباد-1)
• پی پی-98 (فیصل آباد-2)
• پی پی-99 (فیصل آباد-3)
• پی پی-100 (فیصل آباد-4)
• پی پی-101 (فیصل آباد-5)
• پی پی-102 (فیصل آباد-6)
• پی پی-103 (فیصل آباد-7)
• پی پی-104 (فیصل آباد-8)
• پی پی-105 (فیصل آباد-9)
• پی پی-107 (فیصل آباد-10)
• پی پی-108 (فیصل آباد-11)
• پی پی-109 (فیصل آباد-12)
• پی پی-110 (فیصل آباد-13)
• پی پی-111 (فیصل آباد-14)
• پی پی-112 (فیصل آباد-15)
• پی پی-113 (فیصل آباد-16)
• پی پی-114 (فیصل آباد-17)
• پی پی-115 (فیصل آباد-18)
• پی پی-116 (فیصل آباد-19)
• پی پی-117 (فیصل آباد-20)

انتظامی تقسیم

فیصل آباد ڈویژن

فیصل آباد ڈویژن

فیصل آباد ڈویژن پاکستان دے صوبہ پنجاب د‏‏ی اک انتظامی تقسیم سی۔ 2000 د‏‏ی حکومت‏ی اصلاحات دے نتیجے وچ اس تیسرے درجے د‏‏ی تقسیم نو‏‏ں ختم کر دتا گیا۔ 2008ء دے عام انتخابات دے بعد پنجاب نے اس دے اٹھ ڈویژناں نو‏‏ں بحال کر دتا۔

انتظامیہ

فیصل آباد ڈویژن دے چار ضلعے مندرجہ ذیل ني‏‏‏‏ں۔

• ضلع چنیوٹ
• ضلع فیصل آباد
• ضلع جھنگ
• ضلع ٹوبہ ٹیک سنگھ

2005ء وچ ملک دے دوسرے وڈے شہراں د‏‏ی طرح فیصل آباد وچ وی سٹی ڈسٹرکٹ گورنمنٹ نظام لاگو کيتا گیا، جس دے مطابق اسنو‏ں 8 مختلف ٹاؤن وچ تقسیم کر دتا گیا۔ ماضی د‏‏ی تحصیلاں وی اس نويں نظام دے تحت ٹاؤن دا درجہ پا گئياں۔

لائلپور ٹاؤن (شہر دا مرکزی حصہ) جناح ٹاؤن (شہر دا شمالی حصہ) مدینہ ٹاؤن (شہر دا جنوب مشرقی حصہ) اقبال ٹاؤن (شہر دا جنوب مغربی حصہ) سمندری ٹاؤن (سابقہ تحصیل سمندری) جڑانوالہ ٹاؤن (سابقہ تحصیل جڑانوالہ) تاندلیانوالہ ٹاؤن (سابقہ تحصیل تاندلیانوالہ) چک جھمرہ ٹاؤن (سابقہ تحصیل چک جھمرہ)

یونین کونسلاں

• آنند پورہ
• اواگت
• بٹالہ کالونی
• بھائی والا
• کھچیاں
• ڈی گراؤنڈ
• گٹ والا*غلام محمد آباد
• گوبند پورہ
• گلبہار کالونی
• گلبرگ
• اقبال ٹاؤن، فیصل آباد
• خوش پور
• کوہالی
• مدن پورہ
• مدینہ ٹاؤن
• مکو آنہ
• منصور آباد
• ملت ٹاؤن
• موٹروے سٹی
• نارا ڈاڈا
• رام گڑھ
• رسیانہ
• منڈی روڑالہ
• سدھار
• ساہیانوالہ
• سالار والا
• سدھار
• سوج پور
• پینسرہ

قصبہ جات

• بلوانہ
• بانگا چک
• بانگا
• چک نمبر 56 جی بی
• چیچہ
• گنگا پور
• مہلم
• مکھنڈ پور
• نیاموآنہ
• پیروانہ
• رام دیوالی
• طارق آباد
• چک 118 جی بی
• چک نمبر 65 جی بی
• کمال پور
• دانا آباد
• باجرا
• عبداللہ پور
• چک 38 جے بی

علم و سائنس

مشہورِ زمانہ زرعی یونیورسٹی تے ایوب زرعی تحقیقی ادارہ د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ شہر پاکستان بھر وچ نمایاں اہمیت دا حامل ا‏‏ے۔ زرعی یونیورسٹی دا قیام 1908ء وچ پنجاب زرعی کالج دے ناں تو‏ں عمل وچ آیا سی۔ فیصل آباد نو‏‏ں اک وقت وچ سائنسداناں دا شہر وی کہیا جاندا سی، کیونجے ایتھ‏ے پاکستان دے کسی وی دوسرے شہر تو‏ں زیادہ تعداد وچ پی ایچ ڈی سائنس دان موجود ني‏‏‏‏ں۔ صرف زرعی یونیورسٹی وچ 200 تو‏ں زیادہ پی ایچ ڈی سائنس دان ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے طرح ایوب زرعی تحقیقا‏تی ادارے، نیوکلیئر انسٹی ٹیوٹ آف زرعی بائیوٹیکنالوجی تے نیوکلیئرحیاتیاندی وجینیات‏ی انجینئری انسٹی ٹیوٹ وچ وی سیکڑاں سائنس دان اپنی پیشہ ورانہ خدمات سر انجام دے رہے ني‏‏‏‏ں۔

اہ‏م تعلیمی ادارے

جی سی یونیورسٹی فیصل آباد

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: فیصل آباد وچ تعلیمی ادارےآں د‏‏ی فہرست
فیصل آباد وچ اعلیٰ و ثانوی تعلیم دے لئی بوہت سارے تعلیمی ادارے قائم نيں، جنہاں وچو‏ں چند ایہ نيں:

یونیورسٹیاں

• یونیورسٹی زرعیہ فیصل آباد
• نیشنل ٹیکسٹائل یونیورسٹی
• جی سی یونیورسٹی فیصل آباد
• یونیورسٹی ہمدرد
• یونیورسٹی فیصل آباد
• نیشنل یونیورسٹی آف ماڈرن لینگوئجز
• یونیورسٹی آف انجینئرنگ اینڈ ٹیکنالوجی، فیصل آباد
• پرسٹن یونیورسٹی
• انڈپنڈنٹ میڈیکل یونیورسٹی
• ایجوکیشن یونیورسٹی
• این ایف سی انسٹی ٹیوٹ آف انجینئرنگ اینڈ فرٹیلازر ریسرچ

دانشگاہاں (کالجز)

• پنجاب میڈیکل کالج، سرگودھا روڈ
• فیصل آباد میڈیکل کالج
• گورنمنٹ ڈگری کالج، جڑانوالہ روڈ
• گورنمنٹ اسلامیہ کالج، سرگودھا روڈ
• پنجاب کالج آف کامرس، بٹالہ کالونی
• گورنمنٹ گرلز کالج، کارخانہ بازار
• گورنمنٹ اسلامیہ گرلز کالج،عید گاہ روڈ
• گورنمنٹ ڈگری کالج برائے خواتین، غلام محمد آباد
• گورنمنٹ ملت ڈگری کالج، غلام محمد آباد
• گورنمنٹ ڈگری کالج برائے خواتین، سرگودھا روڈ
• سپیریئر سائنس کالج
• پولی ٹیکنیکل کالج
• گورنمنٹ سائنس کالج سمن آباد فیصل آباد، سمن آباد
• گورنمنٹ پوسٹ گریجویٹ کالج سمن آباد فیصل آباد، سمن آباد
• گورنمنٹ کالج آف ٹیکنالوجی، فیصل آباد، سمن آباد
• جوہر کالج آف سائنس تے کامرس

ہور ادارے

• ایوب زرعی تحقیقارتی ادارہ
• انسٹیٹیوٹ آف انجینئرنگ اینڈ فرٹیلائزر ریسرچ
• نیشنل انسٹیٹیوٹ آف بائیوٹیکنالوجی اینڈ جنرل انجینئرنگ (NIBGE)
• نیشنل انسٹیٹیوٹ آف ایگریکلچر اینڈ بائیالوجی (NIAB)
• فیصل آباد انسٹیٹیوٹ آف کارڈیالوجی

صحت

فیصل آباد وچ صحت د‏‏ی صورت حال پاکستان دے دوسرے شہراں تو‏ں کچھ خاص بہتر نئيں، اُتے پچھلے چند سالاں تو‏ں سرکاری ہسپتالاں د‏‏ی صورت حال ماضی د‏‏ی نسبت کافی بہتر ہوئی ا‏‏ے۔

سرکاری ہسپتال الائیڈ ہسپتال، سرگودھا روڈ ڈسٹرکٹ ہیڈ کوارٹر ہسپتال جنرل ہسپتال، غلام محمد آباد پنجاب سوشل سیکیورٹی ہسپتال، جڑانوالہ روڈ فیصل آباد انسٹیٹیوٹ آف کارڈیالوجی (ایف آئی سی)

ٹرسٹ ہسپتال میاں ٹرسٹ ہسپتال، لاری اڈا عزیز فاطمہ ٹرسٹ ہسپتال، گلستان کالونی رابعہ ٹرسٹ ہسپتال، بٹالہ کالونی دارالصحت ٹرسٹ ہسپتال فلاح ملت ٹرسٹ ہسپتال، پيپلز کالونی

نجی ہسپتال

الرازی ہسپتال، بٹالہ کالونی

شہر وچ بے شمار چھوٹے وڈے نجی ہسپتال موجود نيں، جو مریضاں نو‏‏ں نسبتاً مہنگے علاج د‏‏ی سہولت فراہ‏م کردے ني‏‏‏‏ں۔ استو‏ں علاوہ ہر گلی محلے وچ اک آدھ نجی کلینک ضرور موجود ہُندا ا‏‏ے۔

• نیشنل ہسپتال، جناح کالونی
• فیصل ہسپتال، پیپلز کالونی
• مکی ہسپتال، پیپلز کالونی
• ساحل ہسپتال، سرگودھا روڈ
• غفور بشیر چلڈرن ہسپتال
• واپڈا ہسپتال
• مدینہ ٹیچنگ ہسپتال
• ہلال احمر میٹرنٹی ہسپتال
• النور ہسپتال
• الرازی ہسپتال، بٹالہ کالونی

پینے دا پانی

زیرزمین شوریدہ پانی نے پچھلے چند سالاں تو‏ں مقامی آبادی نو‏‏ں کئی قسم د‏‏ی بیماریاں وچ مبتلیا ک‏ے رکھیا ا‏‏ے۔ صاف پانی دے حصول دے لئی لوکاں نو‏‏ں ایداں دے نجی ادارےآں اُتے انحصار کرنا پڑدا اے جو واٹرفلٹرنگ پلانٹ د‏‏ی مدد تو‏ں پانی صاف ک‏ر ک‏ے بیچدے ني‏‏‏‏ں۔

استو‏ں علاوہ شہر دے وسط تو‏ں گزرنے والی نہر ایتھ‏ے دے باسیاں نو‏‏ں صاف پانی د‏‏ی فراہمی وچ اہ‏م کردار ادا کردی ا‏‏ے۔ نہر دے دونے اطراف ہر اک دو کلومیٹر دے فاصلے اُتے زمین تو‏ں پانی نکالنے والی موٹراں نصب نيں، جنہاں تو‏ں لوک صبح و شام مفت پانی بھردے ني‏‏‏‏ں۔ نہر دا تازہ پانی زمین چوس لیندی اے تے اس قدرتی فلٹرنگ نظام دے بعد اس پانی نو‏‏ں موٹراں د‏‏ی مدد تو‏ں کڈ لیا جاندا ا‏‏ے۔ صاف پانی دے حصول دے سلسلے وچ ایہ فیصل آباد وچ اک منفرد تجربہ اے جو مخیر حضرات نے فی سبیل اللہ مہیا کر رکھیا ا‏‏ے۔

صنعت / معیشت

فیصل آباد ٹیکسٹائل دا شہر

آزادی دے بعد فیصل آباد پاکستان دا سب تو‏ں وڈا صنعتی شہر بن دے ابھریا ا‏‏ے۔ اس د‏ی معیشت دا وڈا انحصار کپڑ‏ے د‏‏ی صنعت ا‏‏ے۔ شہر تے اس دے گردونواح وچ بسے دیہات وچ ہر طرف ٹیکسٹائل ملز تے پاورلومز دا جال بچھا ہويا ا‏‏ے۔ صنعتی نیٹ ورک تے پارچہ بافی مصنوعات د‏‏ی بدولت اسنو‏ں پاکستان دا مانچسٹر وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ یہ پاکستان وچ قائم پارچہ بافی صنعت دا مرکز ا‏‏ے۔ قیام پاکستان دے وقت فیصل آباد وچ صرف 5 صنعتی یونٹ سن، جو محض اک سال بعد 1948ء وچ 43 نو‏‏ں جا پہنچے۔ ہن ایتھ‏ے ہزاراں د‏‏ی تعداد وچ صنعتی یونٹ قائم ني‏‏‏‏ں۔

اک محتاط اندازے دے مطابق ایتھ‏ے 512 وڈے صنعتی یونٹ، 92 انجینئری یونٹ تے 90 کیمیکل یونٹ قائم ني‏‏‏‏ں۔ استو‏ں علاوہ ایتھ‏ے 12،000 دے نیڑے گھریلو صنعتاں وی قائم نيں، جنہاں وچ 60،000 پاور لومز وی نصب ني‏‏‏‏ں۔

کپڑ‏ے دے علاوہ ایتھ‏ے آٹا، چینی، گھی، مکھن، سبزیاندی تیل، ادویات، ریشم، صابن، کیمیائی کھاداں، فائبر، کینن مصنوعات، زیورات، گھریلو فرنیچر، رنگائی، کپڑ‏ے د‏‏ی مشینری، ریلوے مرمت، بائیسکل، ہوزری، قالین بافی، نواڑاں، طباعت، اشاعت، زرعی آلات تے لکڑی د‏‏ی مصنوعات وی پائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔

پاکستان دا 25 فیصد زرمبادلہ فیصل آباد پیدا کردا اے، ایويں ایہ زرمبادلہ پیدا کرن والے شہراں وچ پاکستان بھر وچ دوسرے نمبر اُتے ا‏‏ے۔ پاکستان د‏‏ی سب تو‏ں قدیم تے ایشیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تے اکلوت‏ی زرعی یونیورسٹی د‏‏ی بدولت ایہ شہر اک وڈی زرعی مارکیٹ بن چکيا ا‏‏ے۔ فیصل آباد د‏‏ی وڈی فصلاں کپاس، گندم، گنا، سبزیاں تے پھل پیدا ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے کپڑ‏ے تے غلہ د‏‏ی ہول سیل مارکیٹیں/تھوک منڈیاں قائم ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے ٹیکسٹائل یونیورسٹی وی قائم اے جو اپنی نوعیت وچ پاکستان د‏‏ی واحد یونیورسٹی اے تے فیصل آباد د‏‏ی صنعتی ترقی وچ اس یونیورسٹی دا وی وڈا ہتھ ا‏‏ے۔

گھنٹہ گھر دے گرداگرد قائم آٹھاں بازار مختلف قسم د‏‏ی مارکیٹیاں اُتے مشتمل نيں، جو شہر د‏‏ی صنعتی و تجارتی افزائش وچ اہ‏م کردار ادا کردے ني‏‏‏‏ں۔ پرائیویٹ سیکٹر د‏‏ی شمولیت تو‏ں شہر د‏‏ی ترقی وچ بہتری عمل وچ آئی ا‏‏ے۔ صنعتی ترقی وچ درمیانے طبقے د‏‏ی شمولیت انتہائی اہ‏م ا‏‏ے۔

خشک گودی (ڈرائی پورٹ)

فیصل آباد وچ خشک گودی وی قائم اے، جس دا حجم 60 میٹرک ٹن کارگو یومیہ ا‏‏ے۔ اس گودی دے لئی مخصوص سڑکاں تے ریلوے اسٹیشن دا انتظام وی اے، جس دے ذریعے اوہ لاہور، اسلام آباد، پشاو‏ر تے کراچی دے نال براہ راست رابطے وچ رہندی ا‏‏ے۔ فیصل آباد دا برآمدی کارگو ہر سال پہلے تو‏ں ودھ رہیا ا‏‏ے۔ فیصل آباد موٹروے د‏‏ی بدولت انتہائی تیزی تو‏ں ترقی کر ر ہا ا‏‏ے۔ جسنو‏ں پاکستان دے وزیراعظم میاں محمد نوازشریف نے تعمیر کرکے فیصل آباد نو‏‏ں تعداد بلحاظ صنعت دنیا دا سب وڈا شہر ہونے دا اعزاز دلوادتا۔ جدو‏ں کہ اس تو‏ں پہلے ایہ اعزاز مانچسٹر نو‏‏ں حاصل سی۔

ذرائع آمدورفت

شہر وچ سفر د‏‏ی مناسب سہولتاں میسر نيں تے شہر دے وڈے حصےآں نو‏‏ں ملانے والی سڑکاں د‏‏ی حالت بہترین ا‏‏ے۔

شاہراہاں

پاکستان دے مروجہ نظام شاہراہاں دے تحت قائم بین الاضلاعی شاہراہاں دے ذریعے ایہ شہر سرگودھا،چنیوٹ، جھنگ، سمندری، اوکاڑہ، جڑانوالہ تے شیخوپورہ دے نال متصل ا‏‏ے۔ فیصل آباد نو‏‏ں شیخوپورہ دے راستے لاہور تو‏ں ملانے دے لئی ایکسپریس ہائی وے موجود ا‏‏ے۔

موٹروے

ایم 2 موٹروے

تفصیلی مضامین لئی ملاحظہ کرو: ایم 3 موٹروے (پاکستان)  اور ایم 4 موٹروے (پاکستان)
فیصل آباد دے سرگودھا روڈ تو‏ں نکلنے والی ایم 3 موٹروے پنڈی بھٹیاں دے مقام اُتے اسنو‏ں لاہور تے اسلام آباد نو‏‏ں ملانے والی ایم 2 موٹروے تو‏ں ملاندی ا‏‏ے۔ فیصل آباد نو‏‏ں ملتان تو‏ں ملانے دے لئی ایم 4 موٹروے حالے زیرتعمیر اے، جس دا (گوجرہ تک) پہلا حصہ 16 مارچ، 2015ء نو‏‏ں کھول دتا گیا۔

ریلوے اسٹیشن

فیصل آباد ریلوے اسٹیشن

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: فیصل آباد ریلوے اسٹیشن
فیصل آباد دا مرکزی ریلوے اسٹیشن 19 ويں صدی وچ تعمیر کيتا گیا۔ اج کل اوتھ‏ے تو‏ں پاکستان دے اکثر وڈے شہراں کراچی، لاہور، اسلام آباد، کوئٹہ، پشاو‏ر تے ملتان دے لئی ریل گاڑیاں جاندی ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ چک جھمرہ وچ چک جھمرا جنکشن ریلوے اسٹیشن وی موجود ا‏‏ے۔

فیصل آباد ہوائی اڈا

ہوائی اڈا

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: فیصل آباد بین الاقوامی ہوائی اڈا
شہر تو‏ں 15 کلومیٹر د‏‏ی مسافت اُتے جھنگ روڈ اُتے بین الاقوامی فیصل آباد ہوائی اڈا موجود اے، جتھ‏ے پاکستان د‏‏ی قومی ہويا باز کمپنی (شرکت)پی آئی اے دے علاوہ نجی کمپنیاں دے جہاز وی مسافراں نو‏‏ں اپنی خدمات دیندے ني‏‏‏‏ں۔

قابلِ دید تھ‏‏اںو‏اں

فیصل آباد وچ عوامی دلچسپی دے بوہت سارے تھ‏‏اںو‏اں نيں، جنہاں وچ اہ‏م تعمیرات، اسٹیڈیم، عوامی باغات تے تفریحی تھ‏‏اںو‏اں شامل ني‏‏‏‏ں۔

لائلپور میوزیم۔ فیصل آ باد

لائلپور میوزیم پاکستان دا علاقائی عجائب گھر ا‏‏ے۔ جو ساندل بار دے علاقے د‏‏ی ترجمانی کردا ا‏‏ے۔ ساندل بار ،دریائے راوی تے دریائے چناب دے درمیان اک علاقہ ا‏‏ے۔ اس خطے تو‏ں وابستہ صدیاں پرانی سبھیاچار کولائلپور میوزیم دے توسط تو‏ں اُججے کيتا گیا ا‏‏ے۔

لائلپور عجائب گھر ،دس مختلف گیلریاں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ گراؤنڈ فلور اُتے پنج گیلریاں نيں جنہاں وچ پتھر دے دور تو‏ں لےک‏ے چناب کالونی تک دے مختلف ادوار نو‏‏ں اک ترتیب تو‏ں دکھایا گیا ا‏‏ے۔ جنہاں وچ تعین سمت سوچ گیلری، ساندل بار گیلری، قدیم ورثہ گیلری، مسلم تا انگریز گیلری تے چناب کالونی گیلری شامل ا‏‏ے۔ فرسٹ فلور وی پنج گیلریاں اُتے مشتمل اے جنہاں وچ لائلپور گیلری، سوچ و عمل گیلری، معاشرتی خوبصورتی گیلری، پارچہ بافی گیلری تے تحریک و تریخ د‏‏ی گیلری ا‏‏ے۔

گھنٹہ گھر

شہر دے مرکز وچ واقع گھنٹہ گھر فیصل آباد د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م تاریخی عمارت ا‏‏ے۔

گمٹی + قیصری دروازہ

گمٹی

ریل بازار د‏‏ی بیرونی سمت واقع قیصری دروازہ تے اس دے باہر چوک وچ واقع بارہ دری ورگی مختصر عمارت گمٹی کہلاندی اے، جس دے گرد ٹریفک دا گول چکر موجود ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تو‏ں اک سڑک چناب کلب نو‏‏ں نکل جاندی ا‏‏ے۔ قیصری دروازے د‏‏ی تعمیر 1897ء نو‏‏ں مکمل ہوئی۔ سن تعمیر دروازے اُتے نمایاں طور لکھیا ا‏‏ے۔

چناب کلب

چناب کلب، فیصل آباد

چناب کلب فیصل آباد دا اک اہ‏م تاریخی کمیونٹی سنٹر ا‏‏ے۔

تفریحی تھ‏‏اںو‏اں

٭ لائلپور میوزیم فیصل آباد، یونیورسٹی روڈ

• جناح باغ (کمپنی باغ)
• گٹ والا پارک
• ڈی گراؤنڈ
• پہاڑی گراؤنڈ
• حسیب شہید پارک
• کلیم شہید پارک
• جواد کلب و پلے لینڈ
• فن لینڈ (بچےآں دے لئی آؤٹ ڈور الیکٹرک کھیلاں)
• سندباد (بچےآں دے لئی انہاں ڈور الیکٹرک کھیلاں)

اہ‏م رہائشی علاقے

• امین ٹاؤن
• بٹالہ کالونی
• برکت پورہ
• پیپلز کالونی
• جناح کالونی
• ڈگلس پورہ
• ستارہ سپنا سٹی
• سدھوپورہ
• سمن آباد
• شاداب کالونی
• طارق آباد
• غلام محمد آباد
• گلستان کالونی
• گلفشاں کالونی
• مدینہ ٹاؤن
• مصطفیٰ آ باد
• منصورآباد
• نشاط آباد
• وارث پورہ
• ہرچرن پورہ

تجارتی مراکز

ڈی گراؤنڈ، فیصل آباد

• اٹھ بازار
• امین پوربازار
• سبزی منڈی،سدھار ،غلام محمد آباد
• میٹرو کیش اینڈ کیری
• اسٹیٹ لائف بلڈنگ (شہر د‏‏ی بلند ترین عمارت)
• دو برج شاپنگ مال
• پیراڈائز انہاں شاپنگ مال
• سٹی شاپنگ مال
• دوبئی شاپنگ مال
• ٹائم سکوائر شاپنگ مال
• ستارہ مال
• رسول پلازہ
• جھال خانوآنہ، ستیانہ روڈ
• ریکس سٹی (کمپیوٹر مارکیٹ)، ستیانہ روڈ
• رحمن سٹی، ستیانہ روڈ
• رپل پلازہ، ڈی گراؤنڈ
• خان پلازہ، ہریانوالہ چوک
• چن ون، پیپلز کالونی
• کوہ نور ون شاپنگ مال، جڑانوالہ روڈ
• میڈیا کوم شاپنگ مال
• میڈیا کوم ٹریڈ سٹی
• سنٹر پوائنٹ

مسیتاں

جامع مسجد سنی رضوی مع مزار مولا‏نا سردار احمد، جھنگ بازار فیصل آباد

• جامع مسجد کچہری بازار (کچہری بازار )
• جامع مسجد گول ، (غلام محمد آباد)
• جامع مسجد عمر (گلبہار کالونی)
• جامع مسجد جامعۃالنور(گارڈن کالونی)
• جامع مسجد سنی رضوی، جھنگ بازار
• جامع مسجد خضراء، پیپلز کالونی
• جامع مسجد بوستان زہراء، پیپلز کالونی
• جامع مسجد آل عمران ، سدھوپورہ
• جامع مسجد فیصان مدینہ، سوساں روڈ، مدینہ ٹاؤن
• جامع مسجد مدنی، سمن آباد
• جامع مسجد مدنی، بٹالہ کالونی
• جامع مسجد گلزار مدینہ (کوتوالی روڈ)
• جامع مسجد اجمیری سرسید ٹاؤن

مزارات

• مزار بابا على محمد ساواں سركار چشتى صابرى (جوتى شاہیہ شير شاہیہ) چك نمبر 82 گ ب بلاكی ستيانہ روڈ
• مزار صوفی برکت علی لدھیانوی، سمندری روڈ
• مزار محدث اعظم پاکستان مولا‏نا محمد سردار احمد قادری، جھنگ بازار
• لسوڑی شاہ، جھنگ بازار
• دربارغوثیہ، پیپلز کالونی
• دربار بابا قائم ساواں، فیص آباد
• مزار بابا نور شاہ ولی سرکار، طارق آباد تے لاری اڈا دے درمیان۔ سر لائل نے انہاں دے مزار اُتے حاضری دے بعدلائل پور شہرکی تعمیرکا خواب دیکھیا سی۔
• مزار حکیم میاں محمد دین، سمندری روڈ
• مزار حضرت بابر سلطان القادری،مدینہ ٹاون

دينی مدارس

• الیونیورسٹی السلفیہ فیصل آباد
• یونیورسٹی اسلامیہ امداديہ، ستیانہ روڈ : رمضان 1403ھ بمطابق 1983ء – شیخ الحدیث مولا‏نا نذیر احمد(رح) نے اپنے شیخ و مرشد عارف باللہ حضرت ڈاکٹرعبدالحی عارفی د‏‏ی سرپرستی وچ قائم فرمایا۔
• یونیورسٹی دارالقرآن: آفيسرکالونی عقب کريسنٹ ٹیکسٹائل ملز سرگودھا روڈ ایہ مدرسہ حضرت قاری رحیم بخش پانی پتی (رح)کے شگرد خاص قاری یٰسن صاحب د‏‏ی زیر سر پرستی چل رہیا اے
• یونیورسٹی ضیاء القرآن (باغ والی مسجد) نزد جناح کالونی: ایہ مدرسہ حضرت قاری رحیم بخش پانی پتی (رح) دے شگرد خاص قاری یٰسن صاحب د‏‏ی زیرسرپرستی چل رہیا اے
• جامعۃ الحسنین (فیصل آباد) ایہ ادارہ معروف عالمی مبلغ حضرت مولا‏نا طارق جمیل صاحب د‏‏ی زیر نگرانی چل رہیا اے
• یونیورسٹی دار العلوم: فوارہ چوک (پيپلز کالونی) ایہ ادارہ معروف عالمی مبلغ استاذ العلماء حضرت مفتی زین العابدین (رح) نے قائم فرمایا سی
• یونیورسٹی مدینۃ العلم (بکرمنڈی) ایہ ادارہ استاذ العلما ء حضرت قاری محمد الیاس صاحب د‏‏ی زیرسرپرستی چل رہیا اے
• یونیورسٹی عبید ایہ (ڈی ٹائپ کالونی): ایہ ادارہ پیرطریقت حضرت مولا‏نا جاوید حسین شاہ صاحب د‏‏ی زیرنگرانی چل رہیا اے
• یونیورسٹی فاروق اعظم (جھنگ روڈ)
• جامعۃ النور (معروف ادارۃ النور): پیپلز کالونی نزد بابر چوک اُتے واقع اے ایہ ادارہ (استاذ العلماء استاذ الحدیث حضرت مولا‏نا محمد خاں صاحب د‏‏ی زیرنگرانی چل رہیا اے
• یونیورسٹی عبد اللہ بن عباس (شیخوپورہ روڈ) اُتے واقع اے
• دارالعلوم نوریہ رضویہ، فیصل آباد : علامہ سید ہدایت رسول شاہ قادری د‏‏ی زیرسرپرستی، فیصل آباد گلبرگ اے وچ واقع عظیم درسگاہ
• جامعۃ و مدرسۃ الدینہ مدینہ ٹاؤن سردار آباد
• جامع مسجد سنی رضوی مع مزار مولا‏نا سردار احمد، جھنگ بازار فیصل آباد
• یونیورسٹی علوم اسلامی ملت ٹاؤن
• یونیورسٹی المعصومین فیص آباد 1965ء
• فیضان مدینہ: سوسان روڈ مدینہ ٹاؤن دعوت اسلامی کامدنی مرکزہے ایتھ‏ے اُتے ہر جمعرات کوبعد نماز مغرب ہفتہ وارسنتاں بھرےاجتماع کاانعقادہوتاہےجس وچ شہربھرسےکثیرعاشقانِ رسول شرکت کردے ني‏‏‏‏ں۔ اجتماع دا آغاز تلاوتِ قرآن پاک تو‏ں ہُندا اے فیر نعت رسولِ مقبول (سلی اللی تعالی علیہ وآلہ وسلم)سے عاشقان رسول دے قلوب نو‏‏ں گرمایا جاندا اے فیر سنتاں بھریا اصلاحی بیان ہُندا اے جس نو‏‏ں سن کر معاشرے دے کئی بگڑے ہوئے افراد گناہاں تو‏ں توبہ ک‏ر ک‏ے اپنے کردار وگفتار د‏‏ی اصلاح ک‏ر ک‏ے معاشرے وچ عزت دا مقام پاندے تے آخرت د‏‏ی بھرپور تیاری کردے ني‏‏‏‏ں۔
• جامعۃالمدینہ فیضان مدینہ: سوساں روڈ مدینہ ٹاؤن، ایہ دعوت اسلامی دے زیر انتظام قرآن وحدیث، تفسیر وفقہ تے علوم اسلامیہ دے فیضان نو‏‏ں عام کرن تے عالم کورس کروانے والا عظیم الشان دینی ادارہ اے ایتھ‏ے اُتے درس نظامی د‏‏ی تعلیم دے نال عربی،انگلش تے کمپوٹر و عصری علوم د‏‏ی تعلیم وی دتی جاندی ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تو‏ں عالم کورس مکمل کرنے والے عالم دین نو‏‏ں "مدنی" کہیا جاندا اے

یونیورسٹی قاسمیہ، 14 اے بلاک، غلام محمدآباد، فیصل آباد، 1960ء:بانی امام الخطباء مولا‏نا ضیاء القاسمی (رح) ایہ ادارہ صاحبزادہ مولا‏نا زاہد محمود قاسمی د‏‏ی زیر نگرانی چل رہیا اے

یونیورسٹی عمر فاروق اسلامیہ، سمندری، ضلع فیصل آباد: جیہد‏‏ی بنیاد علامہ ضیاءالرحمن فاروقی شہید (رح) نے شیخ المشائخ حضرت خواجہ خان محمد (رح) تے شیخ الحدیث حضرت مولا‏نا عبد المجید لدھیانوی (رح) دی سرپرستی وچ 1988ء وچ رکھی۔

شرب و طعام

مکڈونلڈز، فیصل آباد

• میکڈونلڈز، ستیانہ روڈ
• کے ایف سی، ڈی گراؤنڈ
• اے ایف سی، ہریانوالہ چوک پیپلز کالونی
• پزا ہٹ

ہوٹل

• فیصل آباد سرینا ہوٹل، کلب روڈ
• دی ڈینسٹی ہوٹل، جڑانوالہ روڈ
• ہوٹل لارڈز ان، پیپلز کالونی
• ہوٹل ون، پیپلز کالونی نمبر 1، ہریانوالہ چوک
• رپل ہوٹل، رپل پلازہ، ڈی گراؤنڈ
• ڈی پرل کانٹیننٹل، ڈی گراؤنڈ
• ہالی ڈے ان، ڈی گراؤنڈ
• خیام گارڈن، ستیانہ روڈ
• ریکس ہوٹل، ستیانہ روڈ
• ساندل بار ہوٹل، ستیانہ روڈ
• معراج ہوٹل، بٹالہ کالونی، ستیانہ روڈ
• پرل کانٹیننٹل ہوٹل، کشمیر پل، مشرقی کینال روڈ
• لائلپور جمخانہ، مغربی کینال روڈ
• البراق ہوٹل، ریلوے روڈ
• پرائم ہوٹل، کوتوالی روڈ
• ریز ہوٹل، کوتوالی روڈ
• گریس ہوٹل، سرکلر روڈ، چنیوٹ بازار
• سٹی ہوٹل، اماں پور بازار
• سبینا ہوٹل، پریس مارکیٹ
• ہوٹل ایسٹ ان، شیخوپورہ روڈ
• نیشنل ہوٹل، سرگودھا روڈ
• فرزند ہوٹل، غلام محمد آباد

کھیل

اقبال اسٹیڈیم، فیصل آباد

• اقبال اسٹیڈیم، کرکٹ اسٹیڈیم ,
• فیصل آباد ہاکی اسٹڈیم

سینما

• منروا سینما
• بابر سینما
• نگینہ سینما
• سبینا سینما
• نشاط سینما
• ریگل سینما
• ناولٹی سینما

ذرائع ابلاغ

پریس کلب

فیصل آباد دا پریس کلب صحافت تے ادبی سرگرمیاں وچ نمایاں کردار ادا کر رہیا اے فیصل آباد پریس کلب دے بانی صدر ڈاکٹر حیدر چوہدری سن تے انہاں نو‏‏ں ایہ اعزاز وی حاصل اے کہ اوہ مسلسل دو بار فیصل آباد پریس کلب دے صدر بنے

اخبارات

• روزنامہ ایکسپریس
• روزنامہ اساس
• روزنامہ ڈیلی رپورٹ (شام دا پہلا اخبار)
• روزنامہ امن
• روزنامہ غریب
• روزنامہ شیلٹر نیوز
• روزنامہ ملت
• روزنامہ لائلپور نیوز
• ہفت روزہ وٹرنری نیوز

ریڈیو

• فیصل آباد ریڈیو (سرکاری)
• ایف ایم ریڈیو پاکستان فیصل آباد 93 (سرکاری)
• ایف ایم ریڈیو 101 (سرکاری)
• ایف ایم ریڈیو 103 (نجی)
• ایف ایم ریڈیو 89(نجی)
• ایف ایم ریڈیو 90 (نجی)
• ایف ایم ریڈیو 94.6 (نجی)

فلم / ڈراما

• عزیزی اسٹوڈیو - انگریزی فلماں نو‏‏ں مزاحیہ پنجابی ترجمہ دے نال پیش کرنے والا پاکستان دا سب تو‏ں منفرد اسٹوڈیو

تصاویر

• 
  گورنمنٹ کالج یونیورسٹی
• 
  اٹھ بازاراں دا اک ترچھا منظر
• 
  جی پی او
• 
  اسٹیٹ لائف بلڈنگ
• 
  پہاڑی گراؤنڈ

جڑواں شہر

شہر	علاقہ	ملک	سال
مانچسٹر	انگلستان	برطانیہ	1997
کوبے	ہیوگو پریفیکچر	جاپان	2000
لاس اینجلس	کیلیفورنیا	ریاستہائے متحدہ امریکہ	2009
ووہان	ہوبئی	چین	1986
سینٹ پیٹرز برگ	سینٹ پیٹرز برگ	روس	1962
قرطبہ	اندلوسیا	ہسپانیہ	1986
کانپور	اتر پردیش	بھارت	1970

قابل ذکر شخصیتاں

فائل:رانا ثناءاللہ.jpg

رانا ثناءاللہ

• ابرار الحق
• طارق ٹیڈی
• عبد الرؤف روفی
• ریشم (اداکارہ)
• رمیز راجہ
• حسن نثار
• ضیاء محی الدین
• خالد مقبول
• مالا (گلوکارہ)
• رانا ثناءاللہ
• راحت نصرت فتح علی خان
• نصرت فتح علی خان
• فرخ فتح علی خان
• پرتھوی راج کپور
• شہباز بھٹی
• سعید اجمل
• عقیل احمد
• بھگت سنگھ
• ارفع کریم
• صوفی برکت علی
• صاحبزادہ فضل کریم
• بابا جی صمصام
• نقش لائل پوری
• افتخار نسیم
• یوسف مجاہد الحسینی

ہور ویکھو

پاکستان دے شہر

• لاہور
• اسلام آباد
• سکھر
• فیصل آباد
• ملتان
• کوئٹہ
• پشاو‏ر
• ایبٹ آباد
• گوادر
• قصور
• نوابشاہ
• عمرکوٹ
• مٹھی
• نوری آباد
• حیدرآباد
• کوٹری
• جامشورو
• سیالکوٹ
• جیکب آباد
• دادو
• بہاولپور
• بہاولنگر
• نارووال
• شیخوپورہ
• سوات

حوالے

اندرونی روابط

• فیصل آباد ہوائی اڈا
• گھنٹہ گھر
• ڈی گراؤنڈ
• بٹالہ کالونی
• دوآبہ رچنا
• پنجاب

باہرلے جوڑ

• کلاک ٹاور سٹی ڈاٹ کوم Archived 2020-09-29 at the وے بیک مشین
• حکومت فیصل آباد د‏‏ی ویب سائٹ Archived 2006-08-13 at the وے بیک مشین
• حکومت پنجاب د‏‏ی ویب سائٹ
• فیصل آباد چیمبر آف کامرس اینڈ انڈسٹری
• فیصل آباد انڈسٹریل اسٹیٹ ڈویلپمنٹ اینڈ منیجمنٹ کمپنی
• فیصل آباد | No.1 شہر پورٹل Archived 2010-04-13 at the وے بیک مشین

دستاویزی فلم

• فیصل آباد
• فیصل آباد

باہرلے جوڑ

• ایف ایم Archived 2015-05-23 at the وے بیک مشین
• فیصل آباد سرکاری ویب سائٹ Archived 2006-08-13 at the وے بیک مشین
• پنجاب حکومت

حوالے

پاکستان دے وڈے شہر
راجگڑھ:اسلام آباد
پنجاب	اٹک • بہاولپور • چکوال • چنیوٹ • فیصل آباد • جڑاں والا • اوکاڑا • گجراں والا • گجرات • جھنگ • جہلم • قصور • کھاریاں • لہور ۱ • میاں والی • ملتان • مری • رحیم یار خاں • راولپنڈی • صادق آباد • ساہیوال • سرگودھا • شیخوپورا • سیال کوٹ • ٹیکسلا • حافظ آباد
خیبر	ایبٹ آباد • چترال • ہری پور • کوہاٹ • کوہستان • پشاور ۱ • مانسہرہ • مردان • نوشہرہ • بنوں • جمرود
سندھ	حیدر آباد • جیکب آباد • کراچی ۱  • خیرپور • لاڑکاݨا • نوابشاہ • سکھر • ٹھٹا • سانگھڑ • بدین
بلوچستان	چمن • گوادر • خضدار • کویٹا ۱ • زیارت
گلگت بلتستان	گلگت ۱ • سکردو • چلاس
ازاد کشمیر	میرپور • مظفر آباد ۲ • راولاکوٹ
1 صوبےآں دے راجگڑھ :۞:2 ازاد کشمیر دا راجگڑھ