آدی واسی
بھارت دے شمال مشرقی ریاستاں وچ آباد علاقہ دے اصل باشندے جو وکھ وکھ قبیلے تے نسلی گروہاں وچ بٹے ہوئے نيں نوں ادی واسی کہندے نيں۔ انہاں دی تعداد 84 ملین اے، جو بھارت دی آبادی دا 8% اے۔ تاریخی اعتبار توں انہاں دا روزگار زراعت تے جنگل دی پیداوار اُتے رہیا اے۔ بھارت دی حکومت انہاں نوں زمیناں توں بے دخل کر کے نسل کشی دی حکمت عملی اُتے پیرا اے۔ انہاں وچوں کچھ افراد نے مسلح جدوجہد دا راستہ اختیار کيتا اے۔ انہاں مسلح گروہاں نوں ماؤ باغی کہیا جاندا اے۔[۱]
لفظ آدیواسی دو لفظاں 'آدی' تے 'واسی' توں بنا اے تے اس دا مطلب مقامی اے۔ دروپدی مرمو ہندوستان دی پہلی قبائلی سواݨی صدر بنیاں۔ ہندوستان دی 8.6 فیصد آبادی (10 کروڑ جو کہ 2011 دی مردم شماری دے مطابق اے جس وچ شمال مشرق دی 8 ریاستاں دے لوکاں نے علیحدہ مذہبی شناخت دے مطالبے دے لئی مردم شماری دا بائیکاٹ کيتا سی، اعداد و شمار ہتھ وچ آگئے نيں) اج جے ملک نوں مردم شماری دے بارے وچ معلوم ہُندا اے۔ اس طرح، اج قبائلی لوکاں دی آبادی تقریباً 18.4 کروڑ اے، جس وچ اک وڈا حصہ قبائلیاں دا اے۔ قدیم تحریراں وچ ، قبائلیاں نوں Atvikas ( سنسکرت متون وچ ) کہیا جاندا اے۔ مہاتما گاندھی نے قبائلیاں نوں اہمیت دتی۔(کیونجے بوہتے قبائلی لوک جنگل تے پہاڑاں اُتے رہنے والے اوہ لوک نيں جو پانی، جنگل تے زمین دے حقیقی راکھا نيں) تے تاریخی ذرائع دے مطابق انہاں دا مننا سی کہ قبائلی ہندوستان دے اصل باشندے نيں جو ایتھے رہندے آئے نيں۔ ایتھے لکھاں سالاں توں ہندوستانی آئین وچ قبائلیاں دے لئی 'شیڈیولڈ ٹرائب ' دی اصطلاح استعمال کیتی گئی اے ۔ اندھ ، گونڈ ، کھروار، منڈا ، کھڈیا ، بوڈو ، کول ، بھیل ، کولی ، سہریا ، سنتھل ، بھومیج ، اوراون ، لوہرا ، برہور ہندوستان دی وڈی قبائلی برادریاں وچ شامل نيں ۔، پاردھی ، آسورا ، بھیل، بھلالہ، مینا ، تکنکر وغیرہ۔
راجستھان دے ڈنگر پور دی دو قبائلی لڑکیاں
ہندوستان وچ آدیواسیاں نوں اکثر 'قبائلی لوک' کہیا جاندا اے۔ قبائلی بنیادی طور اُتے ہندوستان دیاں ریاستاں اڑیسہ ، مدھیہ پردیش ، چھتِیہہ گڑھ ، راجستھان ، جھارکھنڈ، شمال مشرق دی 8 ریاستاں وچ نيں، قبائلیاں دی اکثریت تے اقلیت گجرات ، مہاراشٹر ، آندھرا پردیش ، بہار ، مغربی بنگال وچ اے ، جداں کہ انہاں دی اکثریت اے۔ ہندوستان دی شمال مشرقی ریاستاں ، جداں میزورم .. حکومت ہند نے انہاں نوں ہندوستان دے آئین دے پنجويں شیڈول وچ " شیڈول ٹرائب " دے طور اُتے درج کيتا۔ اکثر انہاں نوں درج لسٹ ذاتاں دے نال اک ہی زمرہ "شیڈیولڈ کاسٹس اینڈ ٹرائب" وچ رکھیا جاندا اے۔
1960 وچ ، چندا کمیٹی نے کسی وی ذات نوں درج لسٹ ذات دے تحت شامل کرنے دے لئی پنج معیارات طے کيتے:
- . جغرافیائی تنہائی
- . عام سبھیاچار
- . پسماندگی
- . تنگ نظر
- . قدیم نسل دی خصوصیات
بوہت سارے چھوٹے قبائلی گروہ جدیدیت دی وجہ توں ماحولیاتی انحطاط دا شکار نيں۔ تجارتی جنگلات تے گہری زراعت دونے ہی انہاں جنگلات دے لئی تباہ کن ثابت ہوئے نيں جو کئی صدیاں توں قبائلیاں دے لئی ذریعہ معاش رہے نيں۔ قبائلی معاشرے دا مسئلہ 1. انپڑھدا 2. تبھلیکھا پرستی تے منافقت 3. بے روزگاری 4. فاقہ کشی 5. جہیز دا نظام
مقامی زباناں
[سودھو]اصل مضمون: آبائی زباناں
ہندوستان وچ تمام قبائلی برادریاں دی اپنی وکھ وکھ زباناں نيں۔ ماہرین لسانیات نے ہندوستان دی تمام قبائلی زباناں نوں بنیادی طور اُتے تن زباناں دے خانداناں وچ رکھیا اے - گونڈی، دراوڑ، آسٹرک تے لیکن کچھ قبائلی زباناں وی ہند-یورپی بولی دے خاندان وچ آندیاں نيں۔ قبائلی زباناں وچ ، ' بھیلی' بولنے والےآں دی سب توں ودھ تعداد اے، اس دے بعد ' گونڈی' بولی دوسرے نمبر اُتے تے ' سنتالی' بولی تیسرے نمبر اُتے اے ۔ ہندوستان دی واحد ریاست جھارکھنڈ وچ 2011 وچ پنج قبائلی زباناں سنتالی، مونداری، ہو، کدوکھ تے کھڈیا نوں دوسری ریاستی بولی دا درجہ دتا گیا۔
ہندوستان دی 114 اہم زباناں وچوں صرف 22 نوں آئین دے اٹھويں شیڈول وچ شامل کيتا گیا اے۔ انہاں وچ سنتالی تے بوڈو واحد قبائلی زباناں نيں جنہاں نوں حال ہی وچ شامل کيتا گیا اے۔ شیڈول وچ شامل زباناں سنتالی (0.62)، سندھی، نیپالی، بوڈو (تمام 0.25)، مٹائی (0.15)، ڈوگری تے سنسکرت نيں جو اک فیصد توں وی کم بولی جاندیاں نيں۔ جدوں کہ بھیلی (0.67)، گونڈی (0.25)، تولو (0.19) تے کدوکھ وچ 0.17 فیصد لوک مشق کردے نيں لیکن اٹھويں شیڈول وچ درج نئيں نيں۔ (مردم شماری 2001)
قبائلیاں دے مذہبی عقائد
[سودھو]قبائلیاں دا وی اپنا مذہب اے ۔ اوہ فطرت دے پرستار نيں تے جنگلاں ، پہاڑاں ، دریاواں تے سورج دی پوجا کردے نيں۔ جدید دور وچ جبری بیرونی رابطےآں دی وجہ توں انہاں نے ہندو مذہب، عیسائیت تے اسلام نوں وی اپنا لیا اے۔ انگریزاں دے دور وچ ایہ وڈی تعداد وچ عیسائی بن گئے، اس لئی آزادی دے بعد انہاں نوں ہندو بنانے دیاں کوششاں تیزی نال کيتی گئياں۔ لیکن اج اوہ اپنی مذہبی شناخت دے لئی منظم ہو رہے نيں تے حکومت ہند توں مردم شماری وچ اپنے لئی وکھ مذہبی ضابطہ (سرنا کوڈ) دا مطالبہ کر رہے نيں۔ جے یقین کيتا جائے تاں انہاں دا مذہب ہندو مذہب توں ودھ میݪ کھاندا اے کیونجے قبائلی تے ہندو دونے ہی شمبھوسیک (مہادیو) نوں اپنا وجود سمجھدے نيں۔
ہندوستان وچ 1871 توں 1941 تک ہوݨ والی مردم شماریاں وچ ، قبائلیاں نوں دوسرے مذاہب دے مقابلے اک وکھ وکھ مذہب وچ شمار کيتا گیا اے، جنہاں نوں Aborigines ، Aboriginal ، Animist ، Tribal Religion یا Tribes وغیرہ دے ناواں توں بیان کيتا گیا اے۔ پر 1951 دی مردم شماری دے بعد توں قبائلیاں دی وکھ توں گنتی بند کر دتی گئی اے۔
ہندوستان وچ قبائلیاں نوں دو زمراں وچ مطلع کيتا جاندا اے - درج لسٹ قبیلے تے درج لسٹ قبیلے۔
درمیان مساوات
ہندو پانی توں بتاں دی پوجا کردے نيں تے قبائلی بغیر بتاں دے پانی دی پوجا کردے نيں۔
ہندو پھُلاں تے پتےآں توں بتاں دی پوجا کردے نيں تے قبائلی درختاں تے پودےآں دی پوجا کردے نيں۔
ہندو تے قبائلی ہويا دی پوجا کردے نيں۔
ہندو اگ وچ قربانی دیندے نيں تے قبائلی اگ دی پوجا کردے نيں۔
ہندو سورج دی پوجا کردے نيں تے قبائلی سورج تے چاند دی پوجا کردے نيں۔
مجموعی طور پر، قبائلی فطرت دی پوجا کردے نيں تے ہندو (33 قسماں) دیوتاواں تے دیویاں دی پوجا کردے نيں۔
ہندوستان دے وڈے قبیلے
[سودھو]ہندوستان وچ 461 قبیلے نيں جنہاں وچوں 424 قبیلے ہندوستان دے ست خطےآں وچ تقسیم نيں۔
شمالی علاقہ جات
[سودھو]جموں و کشمیر، اتراکھنڈ، ہماچل پردیش
- ذاتاں : لیپچا، بھوٹیا، تھارو، بکسا، جان ساری، کھمپتی، کنوٹا۔
ان سب وچ منگول نسل دی علامات پائی جاندیاں نيں۔ مثال دے طور پر: - جھکی ہوئی چھوٹی اکھاں (چینی، تبتی)، پیلا رنگ، سِدھے بال، چوڑا چہرہ، چپٹی ناک۔
اتر پردیش
[سودھو]ترائی ضلعے وچ تھارو، بکسہ، بھوٹیا، راجی، جونساری، مشرقی اتر پردیش دے صرف 11 ضلعے وچ گونڈ، دھوریا، اوجھا، پاتھاری، راج گوڈ تے دیوریا، سون بھدر وچ بلیا، وارانسی، کھروار تے للت پور وچ سہریا، سون بھدر وچ بیگا ، پنیکا، پہاڑیہ، پنکھا، آگریا، پتری، چیرو بھویا۔
مشرقی ہندوستان دی اک ریاست
[سودھو]اسور، اگریا، بیگا، بنجارہ، بیتھودی، بیدتا، کھارواڑ، بھومیج، سنتھل وغیرہ۔
شمال مشرقی علاقہ
[سودھو]- ناگا
قبیلے ناگا، میزو، گارو، کھاسی، جینتیا، آدی، نیاشی، انگامی، بھوٹیا، کوکی، رینگما، بوڈو تے دیوری وغیرہ نيں۔
مشرقی علاقہ
[سودھو]- اڑیسہ : منڈا، سنتھل، ہو، جوانگ، کھوڈ، بھومیج، کھاریا۔
- جھارکھنڈ : منڈا، اوراون، بھومیج، سنتھل، برہور، ہو
- سنتھل:- ہندوستان دا سب توں وڈا قبیلہ۔ سنتھالی بولی نوں آئین وچ تسلیم کيتا گیا اے۔
- مغربی بنگال : منڈا، بھومیج، اوراون، سنتھل، کوڑا۔
شناخت :
[سودھو]رنگ کالا، چاکلیٹ رنگ، لمبا سر، چوڑی چھوٹی تے چپٹی ناک، ہلکے گھوبگھرالی بال۔ انہاں سب دا تعلق پروٹو آسٹریلوڈ نسل توں اے۔
وسطی علاقہ
[سودھو]گونڈ، کول، پردھان، بیگا، ماریا، ابوجھمدیہ، دھنوار/دھنوہر، دھولیہ، پہاڑی کوروا، برہور، حلبہ، کنور۔
یہ تمام نسلاں چھتِیہہ گڑھ، مدھیہ پردیش، مشرقی آندھرا پردیش وچ رہندیاں نيں۔ ایہ سب پروٹو آسٹریلوڈ نسل نال تعلق رکھدے نيں۔
مغربی ہندوستان وچ
[سودھو]گجرات دی اک قبائلی سواݨی
گجرات، (خاص طور اُتے راجستھان وچ ، بھیل، بھیلالہ، ادے پور سبھانگ وچ مینا؛ گراسیا وچ بھیل تے سراوہی دے ابورونگ تے پنڈوارہ وچ * گارسیا دی اکثریت تمام قبائلی برادریاں ابورونگ، مغربی مدھیہ پردیش، مہاراشٹر دے بھکھر بیلٹ وچ رہندیاں نيں: بھیل ، گونڈ، دھنکا بھلالا ، بریلہ وغیرہ
جنوبی ہندوستان وچ
[سودھو]- کیرالہ : کوٹا، بگاڈا، ٹوڈا۔ ( توڈا وچ پولینڈری سسٹم رائج اے۔)
کرمبا، کدر، چنچو، پلیان، نائک، چیٹی ایہ تمام قبیلے نگری توں متعلق نيں۔
- خصوصیات: - سیاہ / صاف رنگ، وڈے ہونٹ، وڈی ناک، لمبی اونچائی
جزیرے دے علاقے
[سودھو]انڈمان تے نکوبار - جاکھا، اینج، سینٹالیس ، سیمپین (شومپین) ان ذاتاں دا تعلق Nigriae دی نسل توں اے۔ اوہ معدومیت دے دہانے اُتے نيں۔
پہلے قبائلی
[سودھو]مرکزی مضمون: ہندوستان دی آزادی توں پہلے قبائلی بغاوتاں ۔
قبائلی پرچم
[سودھو]قبائلی پرچم
قبائلی معاشرے دے لوک اپنے مذہبی تھانواں ، کھیتاں، گھراں وغیرہ وچ اک خاص قسم دا جھنڈا لگاندے نيں جو دوسرے مذاہب دے جھنڈاں توں وکھ وکھ ہُندا اے۔ تمام علامتاں جداں سورج، چاند، ستارے وغیرہ قبائلی پرچم وچ موجود نيں۔ قبائلی جھنڈے ہر رنگ دے ہُندے نيں۔ اوہ کسی خاص رنگ دے پابند نئيں نيں۔ قبائلی فطرت دے پرستار نيں۔ اوہ فطرت وچ پائے جانے والے تمام جانداراں، جانوراں، پہاڑاں، ندیاں، ندیاں، کھیتاں دی پوجا کردے نيں۔ قبائلیاں دا مننا اے کہ فطرت وچ ہر چیز وچ زندگی اے۔ ہندوستان وچ ہی نئيں بلکہ پوری دنیا دے قبائلی کہلانے والے قبیلے دے جھنڈاں وچ کدرے کدرے سورج، چاند، ستارے وغیرہ بنائے جاندے نيں۔
قبائلی بادشاہ
[سودھو]مہاراجہ پرتاپ دھول دیو، روہتاس گڑھ
ناگل کول، ریوا ریاست
مدرا منڈا
مدن شاہ، جلاب پور
کول راجہ، کوربا ریاست
مہاراجہ بھکم دیو، نائلہ
ڈنگر برنڈہ (ڈنگر پور)
بنسیا بھیل (بنسواڑا راجستھان)
ممتاز آبائی شخصیتاں
برسا منڈا
جے پال سنگھ منڈا
رام دیال منڈا
گنگا نارائن سنگھ
جگناتھ سنگھ
رگھوناتھ سنگھ
کارتک اوراون
رانی درگاوندی
راگھوجی بھنگرے
ایکلویہ
درجن سنگھ
تانتیا بھیل
رانا پونجا
تلکا مانجھی۔
سدھو کانہو مرمو
رگھوناتھ مرمو
گمبھیر سنگھ مڑ گیا۔
پنجواں تے چھٹا شیڈول
[سودھو]مورتاں
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ "[https://web.archive.org/web/20181224184347/https://www.aljazeera.com/programmes/aljazeeracorrespondent/2011/10/20111019124251679523.html India's Silent War
Imran Garda examines the 40-year war that has claimed thousands of lives but been largely ignored outside of India.]". الجزیرہ انگریزی. 21 اکتوبر 2011ء. https://web.archive.org/web/20181224184347/https://www.aljazeera.com/programmes/aljazeeracorrespondent/2011/10/20111019124251679523.html.
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: آدی واسی |