Talmud

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Ël Talmud a consist dë scrit ëd l'ebraism dij sécoj III-V, dont ël but a l'era ëd comenté la laj ëd Mosé. A son rivane an doe edission: cola ëd Gerusalem (o palestinèisa, Jerushalmî), pì curta, e cola ëd Babilònia (Bablî), pì longa.

La formassion

La veja laj ebréa (la Torah), atribuìa a Mosé, a l'era nen ciàira su vàire argoment e a contnìa vàire comand contraditòri. Për sòn, a l'era argoment ëd grande discussion e a l'ha arseivù, durant ij sécoj, vàire antërpretassion ëdcò foravìa. Tanti a sentìo lë bzògn ëd në s-ciairiment.
A l'ha pensaje un grand magìster, Giuda ël prinsi (mòrt dël 216), an compiland na sìntesi rasonà dle vàire antërpretassion e an ësmonend la soa, ant un lìber antitolà Mishnah, visadì Ansegnament. Për l'autoritatività ëd l'autor, ës lìber a l'ha avù un pèis motobin amportant, a la mira d'esse comparà a la Torah.
Për arflete ansima a 's lìber, peul desse a parte da la fin dël III sécol, ij rabin dissendent d'ij fariseo (l'ùnich moviment religios ebréo a dzorvive a le dëstrussion dla Palestin-a fàite dai roman ant lë 70 e ant ël 135) a l'han pijà la costuma ëd radunesse doe vire l'ann, un-a a Gerusalem e un-a a Babilònia, për studielo e dëscut-ne.
Ij rendicont ëd costi rëscontr e ij test ëd le predicassion che ij grand rabin partissipant a fasìo al pòpol a l'han constituì ël Talmud, col ëd Gerusalem e col ëd Babilònia.

Ël nòm

Ël nòm Talmud a ven da la rèis ebréa lmd (studié), ch'a veul dì sia lë studi an general che, an particolar, ël compless ëd jë spiegon dla Mishnah.