Efet Compton

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

L'efet Compton a l'é un fenòmen fìsich dont l'antërpretassion a l'é dovùa a Arthur Compton.

An fasend penetré na radiassion eletromagnética ëd frequensa bastansa àuta (ij raj X) an na sostansa, për esempi un blòch ëd parafin-a, e osservand la radiassion ëspantià ant le vàire diression, as treuva che la frequensa dla radiassion ëspantià a l'é nen pròpe ugual a cola dla radiassion ancidenta e a varia con la diression.

Ës fenòmen as peul nen ëspieghesse con ël concet clàssich d'onda eletromagnética. A l'é nopà tutafàit giustificà an dovrand ël concet ëd foton, con la condission d'atribuì al foton nen mach l'energìa E=hν, ma ëdcò na quantità ëd moviment con diression ugual a cola ëd propagassion ëd l'onda e dont ël mòdol as peul tiresse an dovrand le fórmole dla teorìa dla relatività. An efet, da l'espression dla massa relativìstica

m={\frac {m_{0}}{\sqrt {1-\left({\frac {u}{c}}\right)^{2}}}}

ëd n'oget material ch'a bogia con andi ${\vec {u}}$ , un a treuva

m^{2}c^{2}-m^{2}u^{2}=m_{0}^{2}c^{2}

.

Dagià che l'energìa e la quantità ëd moviment a son ësmonùe da

E=mc^{2}={\frac {m_{0}c^{2}}{\sqrt {1-\left({\frac {u}{c}}\right)^{2}}}}

e

{\vec {p}}=m{\vec {u}}

,

un a oten na relassion antra p e E:

p={\sqrt {{\frac {E^{2}}{c^{2}}}-m_{0}^{2}c^{2}}}

.

Ël foton a bogia con andi u=c e a l'ha n'energìa bin definìa; antlora, për l'espression dl'energìa sì-dzora, a-i na ven che, tratà tanme na partissela, soa massa d'arpòs $m_{0}$ a dev esse nula. Donca

p={\frac {E}{c}}={\frac {h\nu }{c}}

.

An dovrand la longheur d'onda λ con la relassion λν=c, as oten-o j'espression për p dovrà ëd sòlit:

p={\frac {h\nu }{c}}={\frac {h}{\lambda }}

.