Catedral d'Osta

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

La catedral d'Osta a resta da banda dël fòro roman d'Osta.

La stòria

Djë sgav sota la catedral dël di d'ancheuj a l'han mostrà la presensa an sël leu ëd na ca roman-a batìa durant ëd I sécol. A cost edifissi a aparten-o chèiche struture murarie, dle reste dj'anstalassion dël riscaudament ëd chèiche stansie e dij tòch ëd rissadure piturà. Ant la sconda mità dël III sécol sa ca a l'é stàita d'autut arcostruìa: as trata ëd n'edifissi quadrangolar con ij locaj postà dantorn a na cort sentral. Dij tòch dle decorassion a na mostro l'amportansa, parèj dla qualità dla costrussion, coma për l'edifissi precedent.

Chèiche modìfiche ch'a armonto anviron a la mità dël IV sécol, apress lë strument ëd Costantin, a fan pensé a l'esistensa ëd na ca dla Cesa, visadì un leu ëd divossion an na ca privà dovrà da le comunità cristian-e andoa a-i era ancor nen un vësco. Cost cit santuari a restava andoa a-i é la cripta dla catedral dël di d'ancheuj, sota 'l còro, e a l'era consacrà a Nòstra Sgnora dl'Assunsion. A chiel a dev assocessa la realisassion d'un bassin batesimal, con un diàmeter d'1,90 méter. Ël batisté a l'é stàit dovrà për na sinquanten-a d'agn, ëdcò durant la costrussion dla catedral primitiva.

La catedral paleocristian-a

J'arserche archeològiche mnà a parte da j'agn 1970 a l'han mostrà l'esistensa ëd na cesa catedral a ancaminé da la fin dël IV sécol. Sòn a vorërìa di la presensa ëd vësco d'Osta anterior a coj atestà da d'àutre sorgiss ëstòriche e da j'anscrission funerarie, ch'a ancamin-o da la mità dël V sécol.
La catedral a l'é batìa ansima a la ca dël III sécol, dovrand ëdcò cheidun dij sò locaj e organisand lës passi ëd fasson ëd privilegé l'orientassion da est a òvest. La cesa, longa anviron 40 méter, comprèis ël batisté, a consistìa s'un salon retangolar, sarà a est da n'àbsid semi-sircolar e a òvest dal batisté prinsipal ch'a pogiava an manera direta an sla muraja dël cripto-pòrti. Arlongh le còte, gavà cola dël cripto-pòrti a son batì o riadatà dle sale scondarie; ant un-a ëd coste, an sla banda a nòrd, a-i é ël batisté dël V sécol. L'autar, che as arconòss ancor ancheuj për la marca lassà da na lòsa anserìa ant ël paviment, a l'era butà al sènter dël presbiteri. Cost ëspassi a ocupava tuta la zòna absidal a as peul arconòsse da le marche lassà da le cite pilie ch'a sostnisìo la recinsion ëd màrmol.
La navà a l'era partagià an tre spassi, evidensià da 'd sòrt diferente ëd pavimentassion. A-i ero le zòne arzervà al clero, ai làich e ai catecùmen.
A l'estremità ossidental ëd la navà a-i era ël batisté.

Ij travaj sucessiv

Sota 'l re 'd Borgògna Gontran, la cesa primitiva a l'é stàita agrandìa e restaurà.
N'àutr angrandiment a l'han fajlo sota l'episcopà d'Anselm III (vësco dal 994 al 1026), grassie ai fond dël re 'd Borgògna Rodolf III. Dzora la vòlta dla cripta a l'han fàit ël còro dël di d'ancheuj e, dnans al còro, la navà sentral. La costrussion a sarà livrà dël 1065.

Ël grand crucifiss ëd bòsch pendù a la vòlta dla catedral a l'é stàit benedet ai 10 d'ost 1397 dal vësco Jacques Ferrandin.
Prima dël 1440 a l'han ëslongà le navà lateraj. An sla banda setentrional a l'han pogià un neuv ciòstr, fabricà da l'architet Pierre Berger ëd Chambéry, ch'a l'ha rampiassà col vej. Ël travaj, comandà dël 1442, a l'é stàit livrà dël 1460. Peui a l'han piassà le vëdrià.
Apress ël ciòstr e le vëdrià, ël capìtol a l'ha fàit scurpì ij grandios cadreghin dël còro, an stil ogival; ij travaj, livrà dël 1469, a son euvra ëd doi artista savojard, mèistr Jean Vionin ëd Samoëns e mèistr Jean ëd Seytroux.

Apress tuti costi travaj, la costrussion dla catedral midema a l'é stàita agrandìa, fin-a a le dimension dël di d'ancheuj. Si travaj a son ancaminà dël 1493 e a l'han finije dël 1526. Antlora a l'han fàit la vòlta dël còro e cola dla navà granda, ëd forma ogival, për rampiassé l'antich sofit ëd bòsch travajà.

Dël 1518 a son ancaminà ij travaj dë slongament. La navà sentral e le doe lateraj a son ëstàite slongà ëd des méter anviron, për finì contra la midema muraja frontal. A l'intrada dla navà granda a l'han fàit un sagrà. La part àuta d'ës sagrà a l'é stàita archincà con colòne corinse, dij fresch e dë statue an tèra cheuita ch'a arpresentavo j'apòstoj testimon dl'arsuression e dl'assension ëd Marìa. Ël fond dla navà meridional a l'é ocupà da na sacristìa.
Agrandìa përparèj, la catedral a l'é stàita consacrà ël di 'd san Bartromé, ai 24 d'ost.

Dapress ël 1526 la catedral a l'é stàita antitlà a Nòstra Sgnora e a San Gioann Batista.

La prima mension ch'i l'oma dij doi cioché a l'é dël 1272. Col a sud a l'é stàit arcostruì dël 1430.

A sud-òvest dla catedral a-i era ël campossanto dla sità. A l'ha durà 14 sécoj, fin-a al 1781.