wziąć
wziąć (język polski)
[edytuj]- wymowa:
- IPA: [vʲʑɔ̇̃ɲt͡ɕ], AS: [vʹźo̊̃ńć], zjawiska fonetyczne: zmięk.• podw. art.• nazal.• asynch. ą
-
- znaczenia:
czasownik przechodni dokonany (ndk. brać)
- (1.1) chwycić ręką
- (1.2) skorzystać z czegoś
- (1.3) zastosować, zażyć
- (1.4) pot. odbyć stosunek seksualny
- (1.5) pot. pokonać przeszkodę
czasownik nieprzechodni
- (2.1) pot. wskazuje na niespodziewaną czynność wyrażoną innym czasownikiem, często z dodatkowym znaczeniem nieprzejmowania się opinią innych osób
- (2.2) pot. wzmacnia tryb rozkazujący
czasownik zwrotny dokonany wziąć się
- (3.1) pot. zacząć coś robić
- (3.2) chwycić się (za rece, pod boki, itp.)
- odmiana:
- (1.1-5, 2.1-2) koniugacja Xc
forma liczba pojedyncza liczba mnoga 1. os. 2. os. 3. os. 1. os. 2. os. 3. os. bezokolicznik wziąć czas przyszły prosty wezmę weźmiesz weźmie weźmiemy weźmiecie wezmą czas przeszły m wziąłem wziąłeś wziął wzięliśmy wzięliście wzięli ż wzięłam wzięłaś wzięła wzięłyśmy wzięłyście wzięły n wzięłom wzięłoś wzięło tryb rozkazujący niech wezmę weź,
rzad. weźmij[1]niech weźmie weźmy,
rzad. weźmijmy[1]weźcie,
rzad. weźmijcie[1]niech wezmą pozostałe formy czas zaprzeszły m wziąłem był wziąłeś był wziął był wzięliśmy byli wzięliście byli wzięli byli ż wzięłam była wzięłaś była wzięła była wzięłyśmy były wzięłyście były wzięły były n wzięłom było wzięłoś było wzięło było forma bezosobowa czasu przeszłego wzięto tryb przypuszczający m wziąłbym,
byłbym wziąłwziąłbyś,
byłbyś wziąłwziąłby,
byłby wziąłwzięlibyśmy,
bylibyśmy wzięliwzięlibyście,
bylibyście wzięliwzięliby,
byliby wzięliż wzięłabym,
byłabym wzięławzięłabyś,
byłabyś wzięławzięłaby,
byłaby wzięławzięłybyśmy,
byłybyśmy wzięływzięłybyście,
byłybyście wzięływzięłyby,
byłyby wzięłyn wzięłobym,
byłobym wzięłowzięłobyś,
byłobyś wzięłowzięłoby,
byłoby wzięłoimiesłów przymiotnikowy przeszły m wzięty, niewzięty wzięci, niewzięci ż wzięta, niewzięta wzięte, niewzięte n wzięte, niewzięte imiesłów przysłówkowy uprzedni wziąwszy rzeczownik odczasownikowy wzięcie, niewzięcie
- przykłady:
- (1.2) Weźmijcie Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane[2].
- (1.4) – Weź mnie, weź – szeptała urywanym głosem – bo się spalę na popiół… Drapieżnymi chwytami zdarła z niego kołdrę i przywarła doń całym ciałem[3].
- (2.1) Ona jeszcze kiedy weźmie i dom podpali[4].
- (2.1) Wszyscy tak bardzo na niego liczyli, a on wziął, wyjechał do Ameryki.
- (2.2) Weź, dziecko, i nie krzycz. Któż widział krzyczeć?[5]
- (3.1) Bardzo powoli powracały mi siły, tak iż dopiero po dwóch tygodniach mogłem się wziąć do dalszego wyprzątania groty[6].
- składnia:
- (2.1) wziąć (i) + inny czasownik w takiej samej formie gramatycznej
- (2.2) weź (i) + inny czasownik w trybie rozkazującym
- (3.1) wziąć się do + D.
- synonimy:
- (1.1) zabrać, podjąć
- (1.3) zażyć, zastosować
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- związki frazeologiczne:
- wziąć pod swoje skrzydła • wziąć na luz • wziąć na swoje barki • wziąć w łeb • wziąć nogi za pas • wziąć się za łby • wziąć kurs (na) • wziąć miarę • wziąć na barana • wziąć pod uwagę • wziąć rozmach • wziąć udział • wziąć w dzierżawę • lepiej wziąć skarb w żonie niż za żonę • wziąć na języki
- uwagi:
- Niezgodne z bieżącą normą ogólnopolską są:
- tłumaczenia:
- (1.1) dla języków nierozróżniających aspektów zobacz listę tłumaczeń w haśle: brać
- gocki: (1.1) 𐌽𐌹𐌼𐌰𐌽
- kaszubski: (1.1) wząc
- łotewski: (1.1) paņemt
- polski język migowy: (w zapisie SignWriting)(1.1)
- połabski: (1.1) an-våst
- rosyjski: (1.1) взять; (1.2) взять; (1.3) испо́льзовать; (2.1) взять; (2.2) взять; (3.1) взяться
- ukraiński: (1.1) взяти; (1.2) взяти
- wilamowski: (1.1) nama, nāma, naoma
- źródła:
- ↑ 1,0 1,1 1,2
Hasło „wziąć” w: Zygmunt Saloni, Włodzimierz Gruszczyński, Marcin Woliński, Robert Wołosz, Danuta Skowrońska, Zbigniew Bronk, Słownik gramatyczny języka polskiego — wersja online.
- ↑ Ewangelia wg Świętego Jana, rozdział 20, werset 22 (Biblia Tysiąclecia).
- ↑ Tadeusz Dołęga-Mostowicz: Prokurator Alicja Horn, rozdział 11.
- ↑ Maria Dąbrowska: Noce i dnie.
- ↑ Stefan Żeromski: Dzieje grzechu, tom II, rozdział XIX.
- ↑ Daniel Defoe: Przypadki Robinsona Cruzoe, rozdział XX.
- ↑ Dlaczego poprawną formą jest właśnie wziąć? w: Poradnia językowa UŚ.
- ↑ 8,0 8,1 Hasło „Dlaczego należy mówić wziąć?” w: Maciej Malinowski, Obcy język polski.
- ↑ Porada „Dlaczego nie wziąść?” w: Poradnia językowa PWN.
- ↑ Zdzisław Stieber: Zarys gramatyki porównawczej języków słowiańskich: zesz. 1. Fleksja imienna. zesz. 2. Fleksja werbalna. Państwowe Wydawn. Naukowe, 1973, s. 14.
- ↑ Jan Miodek: O języku do kamery. Krajowa Agencja Wydawnicza, 1992, s. 72. ISBN 978-83-03-03527-1.
- ↑ Poradnik je̦zykowy. Wiedza Powszechna, 1906, s. 27.
- ↑ Hasło „brać – wziąć” w: Słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. Witold Doroszewski, Polskie Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980, ISBN 83-01-03811-X, s. 54.
