wytrych
wytrych (język polski)
[edytuj]
- wymowa:
- ⓘ
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj męskorzeczowy
- (1.1) techn. zakrzywiony pręt zastępujący klucze, którym otwiera się zamki; zob. też wytrych w Wikipedii
- (1.2) przen. słowo, wyrażenie albo metoda umożliwiająca uniknięcie kłopotów, niepomyślnych sytuacji
- odmiana:
- (1.1-2)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik wytrych wytrychy dopełniacz wytrycha / wytrychu wytrychów celownik wytrychowi wytrychom biernik wytrych wytrychy narzędnik wytrychem wytrychami miejscownik wytrychu wytrychach wołacz wytrychu wytrychy
- przykłady:
- (1.1) Bez wytrycha nie próbował nawet mierzyć się z zatrzaśniętymi na głucho drzwiami[1].
- (1.2) Słowo „kontrrewolucja”, pełniące w realnym socjalizmie rolę wytrychu otwierającego bramy wszelkim gwałtom ze strony władz, wprost wisiało w powietrzu[2].
- składnia:
- synonimy:
- (1.1) gw. (Górny Śląsk) szperhok, szpyrhok
- antonimy:
- hiperonimy:
- hiponimy:
- holonimy:
- meronimy:
- wyrazy pokrewne:
- związki frazeologiczne:
- etymologia:
- niem. Dietrich[3] < późn. śwn. dieterich[4]
- Wyraz powstał na gruncie żargonu złodziejskiego jako żartobliwe, eufemistyczne przekształcenie imienia Dietrich[5] (odpowiednika polskiego Teodoryk). Podobne ewolucje wyrazów oznaczających „wytrych” zaszły również w innych językach; por. ang. jimmy (od imienia Jimmy[6]) i wł. grimaldello (od imienia Grimaldo[7]).
- uwagi:
- tłumaczenia:
- angielski: (1.1) pick, lockpick, picklock
- bułgarski: (1.1) шперц m
- duński: (1.1) dirk w
- esperanto: (1.1) dirko
- francuski: (1.1) passe-partout m
- hiszpański: (1.1) ganzúa ż
- niemiecki: (1.1) Dietrich m, Nachschlüssel m
- norweski (bokmål): (1.1) dirk m
- norweski (nynorsk): (1.1) dirk m
- ukraiński: (1.1) відми́чка ż
- wilamowski: (1.1) wydryh m, wytryh m; (1.2) wydryh m, wytryh m
- włoski: (1.1) grimaldello m
- źródła:
- ↑ Artur Baniewicz, Pogrzeb czarownicy, 2003, Narodowy Korpus Języka Polskiego.
- ↑ Janusz Rolicki, Edward Gierek: życie i narodziny legendy, 2002, Narodowy Korpus Języka Polskiego.
- ↑
Hasło „wytrych” w: Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN. - ↑ Hasło „Dietrich” w: Duden Onlinewörterbuch, Bibliographisches Institut.
- ↑ Hasło „Dietrich” w: Digitales Wörterbuch der deutschen Sprache, Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften.
- ↑ Hasło „jimmy” w: Merriam-Webster’s Dictionary.
- ↑ Hasło „grimaldello” w: treccani.it.
