Wielki Architekt Wszechświata
Wielki Architekt Wszechświata – określenie, którym w rytuałach i ceremoniach masońskich określany jest Absolut. Jest to odpowiednik platońskiego Demiurga.
Najwcześniejsze odniesienia do Boga pojawiały się jeszcze w manuskryptach wolnomularzy operatywnych (średniowieczne cechy kamieniarzy). Stwierdzenia, że masoni powinni czcić Boga pojawiają się już od wieku XIV (dokument „Old Charges” z 1390 roku zawiera uwagę, że każdy członek cechu „winien kochać Boga i Kościół święty również”[1]). Pojęcie Boga (nie nazywanego jeszcze Wielkim Architektem) dotyczyło wówczas tradycyjnie rozumianego Boga chrześcijańskiego.
Pod koniec XVII w. nastąpiło stopniowe przekształcanie się wolnomularstwa operatywnego w wolnomularstwo spekultatywne (tj. filozoficzne). Loże zmieniały swój charakter i nabierały cech filozoficznych[2]. W tym okresie w filozofii masońskiej zaczęto utożsamiać budowę świątyń (którymi zajmowali się średniowieczni kamieniarze) z symboliczną samodoskonalenia jednostki ludzkiej i tworzenie „świątyni duchowej”[3].
W lożach wolnomularskich spotykali się przedstawiciele różnych obrządków chrześcijańskich, zwłaszcza protestanckich i katolickich. Do lóż wolnomularskich zaczęto też inicjować przedstawicieli innych wyznań (m.in. żydów). Jednocześnie rozwój idei humanistycznych w duchu oświecenia sprawił, że wolnomularstwem zainteresowali się także agnostycy i wolnomyśliciele. Aby uniknąć napięć wśród braci, wolnomularze uznali, że nie będą precyzować, jakiego Boga mają na myśli[4]. Pozwoliło to na inicjowanie do lóż praktycznie wszystkich poza ateistami.
1723 rok masoni uważają za graniczną datę, wyznaczającą początek wolnomularstwa nowożytnego. 17 stycznia tego roku James Anderson, protestancki pastor i wolnomularz opracował na zlecenie Wielkiej Zjednoczonej Loży Londynu dokument znany potem jako Konstytucje Andersona. Była to kompilacja znanych w tym czasie dokumentów wolnomularzy operatywnych[5]. Została ona uznana za „dokument założycielski masonerii”. W jego pierwszym wydaniu znalazło się następujące stwierdzenie:
- Mason powinien, z tytułu swojej przynależności, przestrzegać prawa moralnego i, jeśli dobrze rozumie zasady Sztuki, nigdy nie będzie bezmyślnym ateistą ani libertynem nie uznającym jakiejkolwiek religii[6].
Wyobrażenie Wielkiego Architekta Wszechświata i jego atrybutów nie było ściśle określone. Większość obediencji wolnomularskich pozostawiło członkom lóż pełną swobodę interpretacji wyobrażeń na temat tego terminu. Loże skandynawskie (Norwegia, Dania, Szwecja) stanęły na gruncie tradycjonalistycznym i uznały, że Wielki Architekt jest tożsamy z Bogiem chrześcijańskim. Loże romańskie, będące pod największym wpływem francuskiej myśli oświeceniowej były bliższe ideom neoplatońskim. Pod koniec XIX wieku jedna z największych i najważniejszych obediencji masońskich – Wielki Wschód Francji wycofał z oficjalnych dokumentów inwokację do Wielkiego Architekta, wprowadzając zapis mówiący, że podstawą wolnomularstwa jest całkowita wolność sumienia i solidarność ludzka.
Doprowadziło to do trwającego do dzisiaj rozłamu w łonie masonerii. Wolnomularstwo anglosaskie (wśród którego najważniejszą obediencją jest Wielka Zjednoczona Loża Anglii), zwane także regularnym uznaje, że wiara w nieśmiertelną duszę i istnienie Wielkiego Architekta (symbolizującego Boga wyznawanej religii dla osób wierzących, zaś dla agnostyków – kosmologiczną siłę sprawczą) jest wymagana dla inicjacji masońskiej. W konsekwencji – loże regularne (konserwatywne) nie inicjują ateistów. Wolnomularstwo romańskie (zwane liberalnym lub adogmatycznym) stoi na stanowisku, że wiara (bądź niewiara) jest indywidualnym przeżyciem człowieka i nie może stanowić przeszkody na drodze masońskiego samodoskonalenia. Niektóre loże mogą stawiać przed kandydatami dodatkowe warunki – np. wyznanie chrześcijańskie, ale jest to raczej rzadkie (występuje głównie w krajach skandynawskich).
Zdaniem przedstawicieli środowisk masońskich, osoby wierzące mogą wstępować do wolnomularstwa (zarówno regularnego, jak i liberalnego); z punktu widzenia lóż zaangażowanie religijne nie stanowi jakiejkolwiek przeszkody (i nie powoduje konfliktu sumienia)[7]. Jednakże Kościół katolicki przestrzega swych wiernych o niemożności pogodzenia praktykowanej wiary w Chrystusa z przynależnością do stowarzyszeń masońskich[8].
W Polsce obediencją regularną jest Wielka Loża Narodowa Polski, a nieregularną Wielki Wschód Polski i „Le Droit Humain”.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Norbert Wójtowicz, Wielki Architekt Wszechświata, teologiczna krytyka masońskich wizji Boga, Wrocław: wyd. Gajt, 1999, ISBN 83-910542-5-X, OCLC 169988116.
- ↑ Karol Wojciechowski, Bitwa o Sztukę Królewską, traktat o masonerii i regularności, Wrocław: wyd. Racjonalista, 2011, ISBN 978-83-62503-06-3, OCLC 838738324.
- ↑ Dołęgowska-Wysocka M., „Od wolnomularstwa operatywnego do spekultatywnego”, Warszawa 1996
- ↑ Wójtowicz, N. Różnorodność masońskich wizji Wielkiego Architekta, w: Sztuka Królewska, r. 1996
- ↑ Strona internetowa Loży Galileusz, http://loza-galileusz.pl/1.wielki.architekt.wszechswiata.php
- ↑ Anderson J., The Constitutions of the Free-Masons; containing the History, Charges, Regulations, &c. of that Most Ancient and Right Worshipful Fraternity. For the Use of the Lodges. London. In the year of Masonry 5723, Anno Domini 1723.
- ↑ Wolnomularstwo a religia, http://loza-galileusz.pl/4.wolnomularstwo.a.religia.php
- ↑ Strategia działania masonerii, http://adonai.pl/zagrozenia/?id=66
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Wielka Loża Narodowa Polski
- Wielki Wschód Polski
- Le Droit Humain Polska
- Loża Nr 2 Walerian Łukasiński (WLNP). lozal2.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-17)].