Własność podzielona
Własność podzielona – forma własności, w której uprawnienia właścicielskie są podzielone między podmioty. Była charakterystyczna dla feudalnej własności ziemi.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Koncepcja własności podzielonej została wypracowana przez szkołę glosatorów. Jej twórcą był najprawdopodobniej Johannes Bassianus, działający w drugiej połowie XII w.[1] Glosatorzy wyprowadzili własność podzieloną z rzymskich przepisów dotyczących skargi windykacyjnej[2], która – choć oryginalnie była elementem ochrony petytoryjnej[3] – przysługiwała również przez analogię (łac. utiliter) emfiteucie i superficjariuszowi. Prawnicy bolońscy błędnie przełożyli słowo utilis jako użytkowy i określili formę własności wasala jako własność użytkową (łac. dominium utile). Własność seniora określili jako zwierzchnią (łac. dominium directum), przez analogię do podmiotów, którym w prawie rzymskim przysługiwała skarga windykacyjna wprost[2].
Własność podzielona była często spotykana w Europie aż do połowy XIX w. Pierwszym kodeksem cywilnym, który zrezygnował z tej formy własności był francuski Code civil z 1804. Była za to obecna w austriackim kodeksie ABGB z 1811 i Landrechcie pruskim z 1794, lecz utraciła swe praktyczne znaczenie po uwłaszczeniu chłopów, co w Austrii miało miejsce w 1848, a w Prusach rozpoczęto w 1807[4].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]W zależności od części Europy, własność podzielona wykazywała pewne odrębności. Do podziału własności dochodziło najczęściej między seniorem a wasalem, ale w niektórych krajach był rozdział między właściciela (szlachcica), a nieszlacheckich, bezpośrednich użytkowników ziemi[5]. Właściciel użytkowy miał prawo do korzystania z nieruchomości, zaś właściciel zwierzchni do pobierania części pożytków (w praktyce oznaczało to pobieranie od właściciela użytkowego określonych świadczeń quasi-czynszowych)[6][4]. Właściciel zwierzchni posiadał często uprawnienia publicznoprawne (np.: sądownicze) względem ludności osiadłej[7]. Prawo rozporządzania własnością posiadał zazwyczaj właściciel zwierzchni[4], lecz niekiedy właścicielowi użytkowemu przysługiwało prawo do alienacji dóbr. Senior posiadał wtedy prawo retraktu (wykupu)[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wojciech Dajczak, Tomasz Giaro, Franciszek Longchamps de Bérier, Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego, wyd. III, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018, s. 101, ISBN 978-83-01-19960-9.
- ↑ a b Sójka-Zielińska 2022 ↓, s. 139.
- ↑ Kazimierz Kolańczyk, Wojciech Dajczak, Prawo rzymskie, wyd. 6, Warszawa: Wolters Kluwer, 2021, s. 340, ISBN 978-83-8246-251-7.
- ↑ a b c Andrzej Dziadzio, Powszechna historia prawa, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, s. 342–343, ISBN 978-83-01-21346-6.
- ↑ Sójka-Zielińska 2022 ↓, s. 121.
- ↑ Sójka-Zielińska 2022 ↓, s. 149.
- ↑ Sójka-Zielińska 2022 ↓, s. 120.
- ↑ Sójka-Zielińska 2022 ↓, s. 124.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Katarzyna Sójka-Zielińska, Historia prawa, wyd. 16, Warszawa: Wolters Kluwer, 2022, ISBN 978-83-8286-805-0.