Torfowiec Wulfa
| |||||
| Systematyka[1][2] | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Podkrólestwo | |||||
| Nadgromada | |||||
| Gromada | |||||
| Klasa | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
torfowiec Wulfa | ||||
| Nazwa systematyczna | |||||
| Sphagnum wulfianum Girg. Arch. Naturk. Liv- Ehst- Kurlands, Ser. 2, Biol. Naturk. 2: 173 1860[3] | |||||
| |||||
Torfowiec Wulfa[4] (Sphagnum wulfianum Girg.) – gatunek mchu z rodziny torfowcowatych. Występuje m.in. w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Rośnie na niskich i średnich wysokościach w wilgotnych lasach iglastych, przeważnie świerkowych, rzadziej wśród olsz i wierzb. W Polsce objęty jest ochroną gatunkową.
Gatunek stosunkowo łatwo rozpoznawalny ze względu na okazałe, kulistawe główki i ciemnobrązowe, sztywne łodyżki[5].
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Gatunek występuje okołobiegunowo na półkuli północnej[5], przy czym nie jest notowany w strefie arktycznej[6]. Częściej spotykany jest na obszarach o silniejszym wpływie klimatu kontynentalnego niżeli morskiego[5]. W Europie rośnie głównie na północy i wschodzie[6]. Rozproszony i rzadki jest w Norwegii oraz południowej Szwecji, częstszy w środkowo-wschodniej Szwecji[5] i Finlandii, obecny także w północnej i centralnej Rosji po południowy Ural. Jego zasięg obejmuje również Estonię, Łotwę, Litwę, Białoruś i Ukrainę, znany z Rodopów w Bułgarii[6]. W Azji rośnie na Syberii, Rosyjskim Dalekim Wschodzie i w Chinach. Występuje także w Ameryce Północnej włącznie z Grenlandią[7].
W Polsce bardzo rzadko spotykany, uznawany za jednego z najrzadszych torfowców. Występuje głównie w północno-wschodniej części kraju[8], w tym w Suwalskim Parku Krajobrazowym[9]. Znane jest stanowisko z Pojezierza Kaszubskiego[8].
Morfologia i anatomia
[edytuj | edytuj kod].jpg)
- Pokrój
- Mech tęgi, sztywny, tworzący wysokie[6][8] i luźne darnie[7].
- Główki
- Duże, zwarte, z licznymi i gęsto ułożonymi gałązkami[10], wyraźnie kulistawe, czasem określane jako przypominające główkowate kwiatostany koniczyny[6][8].
- Pęczki
- Zbudowane z sześciu[6] (ośmiu[8]) lub więcej gałązek; gałązki odstające w liczbie 4-5, długości do 20 mm, sztywne, acz cienkie, niezwężające się w kierunku końca; 4-6 gałązek zwisających, o długości podobnej do gałązek odstających lub dłuższej, zwężające się ku końcowi[6][8], przylegające do łodyżki[6].
- Łodyżki
- Sztywna, dość gruba, choć łamliwa w okresach suszy, do 1,2 mm średnicy, w przekroju poprzecznym okrągławo-pięciokątna, z dobrze wykształconą korą o trzech warstwach komórek u młodych roślin; zewnętrzna warstwa o cienkich ścianach komórkowych wraz z wiekiem szybko zanika; wewnętrzny cylinder ciemnobrązowy do czarnego[6][8]; komórki kory krótkie i prostokątne, bez porów i listewek; łodyżki gałązkowe z wewnętrznym cylindrem brązowym, z wyraźnymi komórkami retortowymi[6].
- Listki łodyżkowe
- Małe, do 0,9 mm długości, trójkątne lub językowato-trójkątne, przeważnie skierowane w górę lub w różnym stopniu odstające, czasami zwisające[6][8]; komórki hialinowe (wodne) są często podzielone, bez listewek[6].
- Listki gałązkowe
- Jajowato-lancetowate lub jajowate, nastroszone w okresach wilgotniejszych, drobne – do 1,6 mm długości, od około połowy liścia do końca mocno zwężające się, szczyt dość zaostrzony; na łodyżce rozmieszczone dość gęsto, nachodzące na siebie, zazwyczaj spiralnie ułożone, tylko miejscami w pięciu rzędach[6][8]; komórki wodne na stronie grzbietowej listka z wyraźnie zaokrąglonymi porami w rogach i na komisurach, po stronie brzusznej zazwyczaj bez porów[6]; w przekroju poprzecznym komórki wodne po obu stronach słabo wypukłe lub prawie płaskie[8]; wąsko owalne lub eliptyczne, grubościenne komórki chlorofilowe, czasami nieznacznie, wąsko uwydatnione po grzbietowej stronie liścia[6][8].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Torfowiec Wulfa rośnie na niskich i średnich wysokościach (do 1100 m n.p.m.[11]) w wilgotnych lasach iglastych, przeważnie świerkowych, rzadziej wśród olsz i wierzb[12][8], przy czym zwykle w miejscach o małym zwarciu drzewostanu[7]. Występuje na torfach zasilanych minerotroficznie tj. wodami, które wcześniej przepływały przez podłoże mineralne[5]. Jest gatunkiem cienioznośnym[6] i ma stosunkowo małe (jak na torfowca) wymagania wilgotnościowe[12]. Często występuje razem z torfowcem środkowym, torfowcem Girgensohna, torfowcem Russowa i torfowcem nastroszonym[6][5].
Systematyka i zmienność
[edytuj | edytuj kod]Gatunek zaliczany jest do podrodzaju Isocladus (Lindb.) Braithw.[4][5] (= subg. Acutifolia[13]) i monotypowej sekcji Polyclada (C.E.O. Jensen) Warnst.[4][5]
W obrębie gatunku opisano szereg form i odmian, jednak współcześnie nie mają one rangi taksonomicznej i traktowane są jako synonimy gatunku[3].
Ochrona
[edytuj | edytuj kod]Gatunek jest objęty w Polsce ochroną od 2001 roku. W latach 2001–2004 podlegał ochronie częściowej, w latach 2004–2014 ochronie ścisłej, a od 2014 roku ponownie objęty jest ochroną częściową, na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin[14][15][16].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2014-12-07] (ang.).
- ↑ a b c Sphagnum wulfianum Girg. [online], The World Flora Online [dostęp 2024-08-26].
- ↑ a b c Ryszard Ochyra, Jan Żarnowiec, Halina Bednarek-Ochyra, Census Catalogue of Polish Mosses, Kraków: Polish Academy of Sciences, Institute of Botany, 2003, s. 15, ISBN 83-85444-84-X.
- ↑ a b c d e f g h Jukka Laine i inni, The Intricate Beauty of Sphagnum Mosses. A Finnish Guide to Identification, Helsinki: Department of Forest Sciences, University of Helsinki, 2011, s. 104-105, ISBN 978-952-10-5617-8.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Jukka Laine i inni, Spaghnum Mosses – The Stars of European Mires, Helsinki: University of Helsinki – Department of Forest Sciences, Sphagna Ky, 2018, s. 97-100, ISBN 978-951-51-3143-0.
- ↑ a b c Sphagnum wulfianum Girg., [w:] eFloras.org [online], Moss Flora of China [dostęp 2024-08-26].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Adam Stebel, Torfowce Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie” (Pomorze Zachodnie), Sianów: Nadleśnictwo Karnieszewice, 2017, s. 69-71, ISBN 978-83-937066-3-1.
- ↑ Mariusz Gałka: Paleoekologiczne badania torfowisk i kopalnych jezior w Suwalskim Parku Krajobrazowym jako podstawa do ich ochrony. W: Suwalski Park Krajobrazowy. XXXV lat Suwalskiego Parku Krajobrazowego. Materiały konferencyjne „Ochrona krajobrazu kulturowego” – Lipniak, 15-16 września 2011. Turtul: Suwalski Park Krajobrazowy, 2012, s. 11–25. ISBN 978-83-919011-4-9.
- ↑ Bronisław Szafran, Flora Polska. Rośliny zarodnikowe Polski i ziem ościennych. Mchy (Musci), t. I, Warszawa: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957, s. 31–32.
- ↑ Baisheva i inni, Sphagnum wulfianum (Europe assessment). [online], The IUCN Red List of Threatened Species 2019, 2019 [dostęp 2024-08-24].
- ↑ a b Sphagnum wulfianum Girgensohn, [w:] eFloras.org [online], Flora of North America [dostęp 2024-08-26].
- ↑ Gilles Ayotte, Line Rochefort, Sphagnum Mosses of Eastern Canada, Editions JFD, 2020, s. 16, ISBN 2-89799-093-7.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).