Teozofia

Siedziba Towarzystwa Teozoficznego w Hawanie

Teozofia (gr. theos „bóg” i sophia „mądrość”) – światopogląd religijno-filozoficzny głoszący możliwość uzyskania bezpośredniego kontaktu człowieka ze światem nadprzyrodzonym i poznania jego tajemnic przede wszystkim przez mistyczne objawienie, w węższym znaczeniu jeden z przejawów tendencji połączenia różnych religii (synkretyzm) głoszony przez Towarzystwo Teozoficzne, założone w 1875 roku przez Helenę Bławatską w Nowym Jorku.

Później kontynuowany przez jej uczennicę Alice Bailey i jej męża Fostera Baileya, którzy założyli Lucifer Publishing Company w 1920 roku, przemianowany po kilku latach na Lucis Trust. Mottem teozofii jest „Nie ma religii wyższej niż prawda”. Według Bławatskiej teozofia nie jest religią, lecz systemem myślowym możliwym do pogodzenia z niektórymi zorganizowanymi religiami takimi jak buddyzm czy hinduizm. Pod koniec XIX wieku silnie wpłynęła na wolnomularstwo, zwłaszcza loże Le Droit Humain. Ze sprzeciwu wobec teozofii Rudolf Steiner stworzył antropozofię. W uproszczonej wersji idee teozoficzne przeniknęły do masowej świadomości, dając początek ruchom New Age.

Termin „teozofia” wywodzi się z greckich wyrazów θεóς „bóg” i σοφία „mądrość”. Według Bławatskiej oznacza dosłownie „mądrość bogów” i został po raz pierwszy użyty przez neoplatonika Amoniusza Sakkasa w III wieku n.e. na oznaczenie wiecznego systemu etyki godzącego wszystkie religie.

Idee

• wiara w bezosobowy Absolut i wszechobecną świadomość
• wieczność kosmosu i natury jako emanacji absolutu
• reinkarnacja – każda dusza przechodzi przez stadia roślinne, zwierzęce, zanim wcieli się w ciało ludzkie
• karma – odpowiedzialność każdej istoty za własne czyny
• ewolucja – cały wszechświat, od ludzi po gwiazdy, dąży do doskonałości i zjednoczenia z Absolutem
• uniwersalne braterstwo ludzkości

Siedmioraka istota człowieka

Według teozofii, człowiek jest istotą zawierającą w sobie 7 form istnienia, różniących się trwałością i doskonałością;

1. ciało fizyczne (sthula-sarira)
2. prana (energia życiowa)
3. ciało eteryczne (linga-sarira; tzw. sobowtór)
4. dusza zwierzęca (kamarupa; siedziba namiętności)
5. intelekt (manas)
6. jaźń (buddhi; dusza duchowa)
7. duch (atma; emanacja absolutu)

Tylko trzy ostatnie elementy są nieśmiertelne i tworzą razem duszę. Po śmierci dusza jednoczy się z Absolutem, wchodząc w stan niczym nie zmąconego szczęścia, zwany dewachanem.

Organizacje powstałe na gruncie teozofii

• Centrum Serc
• Działalność Religijna „JAM JEST”
• Most ku Wolności
• Summit Lighthouse
• Świątynia Obecności
• Kościół liberalno-katolicki

Zobacz też

• Towarzystwo Teozoficzne
• Andrzej Kajfosz

Linki zewnętrzne

• Teozofia w Polsce
• Towarzystwo Teozoficzne
• Literatura w j. angielskim
• Theosophy (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-13].