Tadeusz Kurcyusz
| |
 pułkownik dyplomowany artylerii
| |
| Data i miejsce urodzenia |
15 października 1881 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
22 lub 23 kwietnia 1944 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1931 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki |
I Korpus Polski w Rosji, 30 Pułk Artylerii Lekkiej, Sztab Generalny Wojska Polskiego, 2 Dywizjon Artylerii Konnej, 26 Pułk Artylerii Lekkiej, 27 Pułk Artylerii Lekkiej, Tajna Armia Polska, Konfederacja Zbrojna, Związek Walki Zbrojnej, Armia Krajowa, Narodowe Siły Zbrojne |
| Stanowiska |
dowódca NSZ |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
          
| |
Tadeusz Kurcyusz, ps. „Fiszer”, „gen. Mars”, „Morski”, „Żegota” (ur. 15 października 1881 w Warszawie, zm. 1944 tamże) – pułkownik dyplomowany artylerii inżynier Wojska Polskiego, Komendant Główny Narodowych Sił Zbrojnych.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Ludwika, inżyniera i ziemianina, i Michaliny z Fiszerów, która była siostrą słynnego Franca Fiszera[1], filozofa, popularnej postaci wśród warszawskich literatów i artystów[2]. Miał brata Jerzego, adwokata, ożenionego z Heleną Słomińską[3].
W 1909 w Liège uzyskał dyplom inżyniera. Od 1914 służył w armii rosyjskiej. Był od 1917 oficerem sztabu I Korpusu Polskiego na Wschodzie, a referentem cywilnym w Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu w 1918. Jako oficer I. byłego korpusu polskiego reskryptem Rady Regencyjnej z 25 października 1918 roku został przydzielony do podległego jej Wojska Polskiego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia[4].
W Wojsku Polskim od listopada 1918[5]. Był kolejno: szefem adiutantury Sztabu Generalnego, oficerem Oddziału Organizacyjno–Mobilizacyjnego SG, kierownikiem referatu mobilizacyjnego w Inspektoracie Kawalerii. Szef sztabu tegoż inspektoratu od 1919, a następnie szef sztabu 1 Dywizji Strzelców Armii gen. Hallera[5]. W latach 1921–1922 był słuchaczem kursu doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. W tym samym okresie pozostawał oficerem nadetatowym 30 pułku artylerii polowej w Białej Podlaskiej. Po ukończeniu kursu i uzyskaniu tytułu naukowego oficera Sztabu Generalnego przydzielony został do Oddziału IV Sztabu Generalnego w Warszawie[6]. 9 grudnia 1925 roku został przesunięty na stanowisko szefa Oddziału IV Sztabu Generalnego[7].
W 1924 był Generalnym Wojskowym Komisarzem Kolejowym – szefem Służby Transportowo-Kolejowej w Oddziale IV Sztabu Generalnego WP. W czasie pełnienia służby na tym stanowisku pozostawał oficerem nadetatowym 2 dywizjonu artylerii konnej.
W czasie przewrotu majowego 1926 roku opowiedział się po stronie władz legalnych[8]. 16 maja 1926 roku został przeniesiony do dyspozycji szefa Sztabu Generalnego[9]. Od 1926 dowódca 26 pułku artylerii polowej, a od 1927 był dowódcą 27 pułku artylerii polowej we Włodzimierzu Wołyńskim[5]. Pułkownik Sztabu Generalnego artylerii ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923. W 1931 przeniesiony w stan spoczynku. Członek ZG Związku Oficerów W Stanie Spoczynku i Związku Hallerczyków[5].
Od połowy 1940 w konspiracji w Tajnej Armii Polskiej. Szef sztabu Wojskowych Oddziałów Skonfederowanych od grudnia 1940, a od stycznia 1941 szef sztabu Konfederacji Zbrojnej. Po scaleniu KZ z ZWZ we wrześniu 1941 był Szefem Komunikacji w KG ZWZ–AK. Około 26 sierpnia 1942 aresztowany i osadzony na Pawiaku. W grudniu tego samego roku wykupiony z więzienia i przeniesiony do rezerwy personalnej KG AK. Po zwolnieniu z więzienia bez wiedzy AK związał się z NSZ[5].
Od 1 sierpnia 1943 do śmierci (22 lub 23 kwietnia 1944) był dowódcą Narodowych Sił Zbrojnych. Często mylnie jest przedstawiany jako pełnomocnik dowódcy Armii Krajowej ds. scalenia NSZ[10]. Pośmiertnie awansowany na generała brygady NSZ.
Tadeusz Kurcyusz był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Eugenia Thieme, z którą miał córką Irenę. Po śmierci żony ożenił się powtórnie z Zofią Ziegler[3].
Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A18-8-2)[11].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Walecznych (czterokrotnie[12]: po raz 1, 2 i 3 w 1922)[13]
- Złoty Krzyż Zasługi (29 kwietnia 1925)[14]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[12]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[12]
- Złoty Krzyż Narodowego Czynu Zbrojnego (pośmiertnie, 1944)[15]
- Krzyż Narodowego Czynu Zbrojnego (pośmiertnie, po 1992)[16]
- Krzyż Komandorski Orderu Korony Rumunii (Rumunia)[12][17]
- Krzyż Komandorski Orderu Orła Białego (Jugosławia)[17]
- Krzyż Oficerski Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja)[12][17]
- Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja, 1922)[12][18]
- Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée)[12][17]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michalina Fiszer z Ław h. Tarczała. sejm-wielki.pl. [dostęp 2021-12-08].
- ↑ Fiszer Franciszek, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-08].
- ↑ a b Tadeusz Kurcyusz, Polski Słownik Biograficzny, t. XVI, 1971
- ↑ Dziennik Rozporządzeń Komisji Wojskowej, 1918, R. 1, nr 1, Warszawa 1918, s. 8.
- ↑ a b c d e Marek Ney-Krwawicz: Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945. Warszawa: 1990, s. 446.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 33 z 16 września 1922 r.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 130 z 9 grudnia 1925 roku, s. 709.
- ↑ Stanisław Haller, Wypadki warszawskie od 12 do 15 maja 1926 r., Kraków 1926, s. 23.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 22 z 5 czerwca 1926 roku, s. 178.
- ↑ Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1944. T. 2. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 107. ISBN 83-211-0758-3.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
- ↑ a b c d e f g Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 400.
- ↑ Rozporządzenie Kierownika MSWojsk. L. 4597/22 (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 9, s. 314)
- ↑ M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 438 „za zasługi około organizacji armji” - jako pułk. S.G. Tadeusz Kurcjusz.
- ↑ Zbigniew Puchalski: Dzieje polskich znaków zaszczytnych. Warszawa: Wydawn. Sejmowe, 2000, s. 286. ISBN 83-70-59388-7.
- ↑ Odznaczeni Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego. nsz.com.pl. [dostęp 2013-06-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-08)].
- ↑ a b c d Rocznik oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928, s. 401, 447. [dostęp 2015-04-13].
- ↑ Decyzja Naczelnika Państwa L. 3625.22 G. M. I. z 1922 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 8, s. 250)
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Rocznik Oficerski 1924, s. 11, 721, 736.
- Rocznik Oficerski 1928, s. 401, 447.
- Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945 T.2. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 105–107. ISBN 83-211-0758-3.
- Marek Ney-Krwawicz: Komenda Główna Armii Krajowej 1939–1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 446. ISBN 83-211-1055-X.
- Członkowie Komendy Głównej AK
- Członkowie Związku Hallerczyków
- Generałowie Narodowych Sił Zbrojnych
- Komendanci Główni NSZ
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Odznaczeni Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (czterokrotnie)
- Odznaczeni Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Oficerowie 26 Pułku Artylerii Lekkiej
- Oficerowie 27 Pułku Artylerii Lekkiej
- Oficerowie I Korpusu Polskiego w Rosji
- Oficerowie dyplomowani II Rzeczypospolitej
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Polacy – Kawalerowie Legii Honorowej
- Polacy odznaczeni Medalem Zwycięstwa
- Polacy odznaczeni Orderem Korony Rumunii
- Polacy odznaczeni Orderem Lwa Białego
- Polacy odznaczeni Orderem Orła Białego (Serbia)
- Pułkownicy artylerii II Rzeczypospolitej
- Uczestnicy walk przewrotu majowego 1926 (strona rządowa)
- Urodzeni w 1881
- Więźniowie Pawiaka (okupacja niemiecka)
- Zmarli w 1944
- Żołnierze Wojska Polskiego (Rada Regencyjna)