Stefan Wierzbowski

Sukcesja apostolska
Data konsekracji	1664
Konsekrator	nieznany
Konsekrowani biskupi
Kazimierz Jan z Bnina Opaliński	1680
Współkonsekrowani biskupi
Jan Buzeński	1667
Bonawentura Madaliński	1672
Hieronim Wierzbowski	1682

Stefan Wierzbowski
	biskup poznański, arcybiskup nominat gnieźnieński
Data i miejsce urodzenia	ok. 1620 ; prawdopodobnie Szadek
Data i miejsce śmierci	7 marca 1687 ; Góra Kalwaria pod Warszawą
Miejsce pochówku	Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Górze Kalwarii
	Biskup diecezjalny poznański
Okres sprawowania	1663–1687
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Nominacja biskupia	26 listopada 1663
Sakra biskupia	1664
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł od 2009-11 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Stefan Wierzbowski (ur. 1620, zm. 7 marca 1687) – biskup poznański w latach 1664–1687, arcybiskup nominat gnieźnieński w 1687, referendarz wielki koronny od 1662 roku^[1], założyciel Nowej Jerozolimy (obecnie Góra Kalwaria). Zmumifikowane ciało Biskupa Stefana Wierzbowskiego spoczywa w sarkofagu w krypcie kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego w Górze Kalwarii. W 1674 pełnił funkcję interreksa w zastępstwie prymasa^[2].

Życiorys

Był synem kasztelana inowłodzkiego i starosty szadkowskiego Mikołaja z Wielkiego Chrząstowa Wierzbowskiego i Urszuli Grudzińskiej z Poddębic, córki kasztelana nakielskiego Stefana Grudzińskiego i Jadwigi z Cerekwicy. Miał 4 braci: Wojciecha, Władysława, Hieronima i Zygmunta - sprawujących wysokie urzędy świeckie, głównie w województwach łęczyckim, sieradzkim i brzeskokujawskim; oraz siostrę Annę, żonę Jana Łaskiego - ostatniego potomka rodu Łaskich herbu Korab.

Pierwszym poważniejszym stanowiskiem kościelnym sprawowanym przez Stefana Wierzbowskiego była funkcja archidiakona łuckiego. Był także administratorem diecezji łuckiej w czasie wakatu. W 1653 r. otrzymał prowizję na kanonię krakowską, a w 1660 r. został mianowany opatem paradyskim. Wzmiankowany był także jako referendarz koronny. Nominację na biskupstwo poznańskie otrzymał jeszcze pod koniec 1663 r.

Na sejmie abdykacyjnym 16 września 1668 roku podpisał akt potwierdzający abdykację Jana II Kazimierza Wazy^[3]. Po abdykacji Jana II Kazimierza Wazy w 1668 roku popierał do polskiej korony kandydaturę francuskiego księcia Wielkiego Kondeusza^[4]. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 5 listopada 1668 roku na sejmie konwokacyjnym^[5]. Był elektorem Michała Korybuta Wiśniowieckiego w 1669 roku z województwa poznańskiego^[6]. Był deputatem z Senatu do Rady Wojennej przy królu w 1673 roku^[7].

Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 15 stycznia 1674 roku na sejmie konwokacyjnym^[8].

Na stałe osiadł w Warszawie. Jako pierwszy przyjął tytuł biskupa poznańskiego i warszawskiego. Nieprawnie nazywał się biskupem “warszawskim“, ponieważ Warszawa była tylko Archidiakonatem w diecezji poznańskiej. Po śmierci arcybiskupa Jana Wydźgi w 1685 r. został przez króla Jana III Sobieskiego nominowany do objęcia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Zatwierdzeniu Stefana na arcybiskupa długo opierała się jednak Stolica Apostolska, gdyż w przeszłości pozwolił on na wzięcie ślubu Hieronimowi Lubomirskiemu pomimo niezgodności związku z prawem kanonicznym. Zmarł 7 marca 1687 r. w Górze Kalwarii nie doczekawszy zezwolenia papieskiego na objęcie funkcji zwierzchnika Kościoła polskiego. W 1791 jego szczątki zostały przeniesione do podziemi kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego w Górze Kalwarii^[9].

W kościele pw. Wniebowzięcia NMP i św. Jakuba Apostoła w Szadku nad mensą ołtarza pw. S.S. Aniołów Stróżów jest umieszczona tablica wspominająca biskupa. „Stephanus Episcopus Posnanensis, antea Archidiakonus Luceoriensis eiusdem episcopatus administrator, Canonicus Cracoviensis, Abbas Paradiensis, Referendarius Regni et Camerae regiae Thesaurarius”.

Działalność biskupia

W roku 1666 – odkupił od braci Górskich wieś Górę i w roku 1672 założył na jej terenie Nową Jerozolimę (obecnie – Góra Kalwaria). Założył miasto na planie ówczesnego wyobrażenia o Jerozolimie. Zbudował Kalwarię, do której zaczęli pielgrzymować wierni (miała zastąpić pielgrzymkę do Ziemi Świętej). Akt założycielski zabraniał osiedlania się żydów w tym mieście.

1670 – zaprojektował herb Nowej Jerozolimy (Góra Kalwaria). Wydał dekret uznający za cudowny obraz Matki Bożej Cierpliwie Słuchającej w Rokitnie.

1672 – współautor konfederacji w obronie króla Korybuta Wiśniowieckiego, po podpisaniu przez niego haniebnego traktatu pokojowego z Turkami.

Bezkrólewie 1673–1674 – na sejmie konwokacyjnym, przed sejmem elekcyjnym (na którym wybrano Jana III Sobieskiego) zastąpił chorego Intrrexa prymasa Czartoryskiego. Elektor Jana III Sobieskiego z województwa poznańskiego w 1674 roku^[10].

Założyciel zakonu Marianów Stanisław Papczyński otrzymuje, (po roku 1674) na siedzibę zakonu, od biskupa Wierzbowskiego Wieczernik w Nowej Jerozolimie .

1674 - wybudował też w Nowej Jerozolimie Kościół nazywany kaplicą Piłata (obecny kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego) – w nim znajduje się krypta ze zmumifikowanymi zwłokami biskupa.

1675 – w Nowej Jerozolimie zbudowano, z polecenia biskupa, Kolegium Pijarów – obecnie Dom Opieki Społecznej.

1677 – dekret uznający za cudowny obraz Św. Rodziny w Miedniewicach.

1678 – biskup poznański Stefan Wierzbowski erygował w Ostrówku (na prawym brzegu Wisły) nową parafię i wybudował kościół pod wezwaniem św. Izydora.

1684 – dekret o powołaniu w Warszawie drugiego seminarium duchownego (obecnie – Wyższe Metropolitalne Seminarium Duchowne).
1684 - zatwierdził kult Cudownego Obrazu Matki Bożej w kościele w Lewiczynie

1687 – dbając o działalność charytatywną wydał szczegółowe przepisy szpitalne i regulaminy dla pensjonariuszy szpitali parafialnych. Proboszczowie mieli obowiązek opiekowania się biednymi, przeznaczając 1/3 swych dochodów na utrzymanie szpitali parafialnych.

1687 – poświęcił kościół św. Katarzyny we wsi Służew (obecnie Warszawa dzielnica Ursynów).

Przypisy

↑ Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku, Kórnik 1992, s. 138.
↑ interreksi - POCZET.COM [online], www.poczet.com [dostęp 2022-08-23] .
↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, 481.
↑ Wacław Uruszczak, Fakcje senatorskie w sierpniu 1668 roku, w: Parlament, prawo, ludzie, studia ofiarowane profesorowi Juliuszowi Bardachowi w sześćiesięciolecie pracy twórczej, Warszawa 1996, s. 316.
↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 497.
↑ Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku [...] 1669 [słow.] dnia wtorego [...] maia, s. [b.n.s.]
↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 64.
↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 129.
↑ Założyciel Góry Kalwarii. gorakalwaria.pl, 7 marca 2007. [dostęp 2014-04-01].
↑ Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 148.

Bibliografia

Łętowski L., Katalog biskupów, prałatów i kanoników krakowskich, t. 4, Kraków 1853, s. 226.
Niesiecki K., Korona Polska, t. 4, Lwów 1743, s. 522.
Parczewski A. J., Monografja Szadku, Warszawa 1870, s. 63.
Wierzbowski S., Konnotata wypadków w domu i kraju zaszłych od 1634 do 1689 r. skreślona przez..., wyd. J. N. Bobrowicz, Lipsk 1858, s. 207-209.

[1] Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku, Kórnik 1992, s. 138.

[2] interreksi - POCZET.COM [online], www.poczet.com [dostęp 2022-08-23] .

[3] Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, 481.

[4] Wacław Uruszczak, Fakcje senatorskie w sierpniu 1668 roku, w: Parlament, prawo, ludzie, studia ofiarowane profesorowi Juliuszowi Bardachowi w sześćiesięciolecie pracy twórczej, Warszawa 1996, s. 316.

[5] Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 497.

[6] Porządek na seymie Walnym Electiey. Między Warszawą a Wolą przez opisane artykuły do samego tylko aktu Elekcyey należące uchwalony y postanowiony, roku [...] 1669 [słow.] dnia wtorego [...] maia, s. [b.n.s.]

[7] Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 64.

[8] Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 129.

[9] Założyciel Góry Kalwarii. gorakalwaria.pl, 7 marca 2007. [dostęp 2014-04-01].

[10] Volumina Legum, t. V, Petersburg 1860, s. 148.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Biskupi misyjni	Jordan (968–982/984) Unger (982/992–1000)
Biskupi diecezjalni	Unger (1000–1012) Roman (1012?–1030) Ederam (ok. 1030?–przed 1049) Franko (1075?–po 1085) Eckhard (1097/1102–1103?) Paweł I (ok. 1103?–po 1113) Goswin (?–?) Bogufał I (?–1146) Pean (1146–1152) Stefan (1152–1159) Bernard (1159–1164) Radwan (1164–1172) Cherubin (1172–1180) Arnold (ok. 1180–1186) Piotr Łabędź (1186–przed 1191) Benedykt (?–?) Mrokota (?–1196) Arnold (1196/1201–1211) Paweł II (1211–1242) Bogufał II (1242–1253) Piotr I (1253–1254) Bogufał III z Czerlina (1254–1264) Falenta (1265–1267) Mikołaj (1267–1278) Jan Wyszkowic (1278–1286) Jan Gerbicz (1286–1297) Andrzej Zaremba (1297–1317) Domarad Grzymała (1318–1324) Jan Doliwa (1325–1335) Jan Łodzia (1335–1346) Andrzej z Wiślicy (1347–1348) Wojciech Pałuka (1348–1355) Jan z Lutogniewa (1356–1374) Mikołaj z Kórnika (1375–1382) Jan Kropidło (1382–1384) Dobrogost z Nowego Dworu (1384–1394) Jan (1394–1395) Mikołaj Kurowski (1395–1399) Wojciech Jastrzębiec (1399–1412) Piotr Wysz (1412–1414) Andrzej Łaskarz (1414–1426) Mirosław Brudzewski (1426–1427) Stanisław Ciołek (1428–1437) Andrzej Bniński (1438–1479) Uriel Górka (1479–1498) Jan Lubrański (1498–1520) Piotr Tomicki (1520–1525) Jan Latalski (1525–1536) Jan z Książąt Litewskich (1536–1538) Stanisław Oleśnicki (1538–1539) Sebastian Branicki (1539–1544) Paweł Dunin Wolski (1544–1546) Benedykt Izdbieński (1546–1553) Andrzej Czarnkowski (1553–1562) Adam Konarski (1562–1574) Łukasz Kościelecki (1577–1597) Jan Tarnowski (1598–1600) Wawrzyniec Goślicki (1601–1607) Andrzej Opaliński (1607–1623) Jan Wężyk (1624–1627) Maciej Łubieński (1627–1631) Adam Nowodworski (1631–1634) Henryk Firlej (1635) Andrzej Szołdrski (1636–1650) Kazimierz Florian Czartoryski (1650–1655) Wojciech Tolibowski (1655–1663) Stefan Wierzbowski (1664–1687) Stanisław Jan Witwicki (1688–1698) Mikołaj Stanisław Święcicki (1699–1707) Michał Bartłomiej Tarło (1710–1715) Krzysztof Antoni Szembek (1716–1719) Piotr Franciszek Tarło (1721–1722) Jan Joachim Tarło (1722–1732) Stanisław Józef Hozjusz (1733–1738) Teodor Kazimierz Czartoryski (1739–1768) Andrzej Stanisław Młodziejowski (1768–1780) Antoni Onufry Okęcki (1780–1793) Ignacy Antoni Raczyński (1794–1806) Tymoteusz Gorzeński (1809–1825) Teofil Wolicki (1828–1829) Marcin Dunin (1831–1842) Leon Przyłuski (1845–1865) Mieczysław Ledóchowski (1866–1886) Julius Dinder (1886–1890) Florian Stablewski (1891–1906) Edward Likowski (1914–1915) Edmund Dalbor (1915–1926) August Hlond (1926–1946) Walenty Dymek (1946–1956) Antoni Baraniak (1957–1977) Jerzy Stroba (1978–1996) Juliusz Paetz (1996–2002) Stanisław Gądecki (od 2002)
Biskupi pomocniczy	Wit (1260–1263) Stefan ze Lwowa (1382–1384) Jan (1386–1404) Mikołaj (?–1397) Marek (1414–1424) Jan (1420–1439) Bernard (1449–1453) Mikołaj (1455–1463) Wincenty Wierzbięta (1469–1494) Wojciech z Bydgoszczy (1494–1506) Wojciech z Sochaczewa (1506–1529) Adrian Żakowski (1531–1539) Jakub Dziaduski (1540–1568) Stanisław Szedziński (1586–1604) Jan Węgorzewski (1573–1586) Jakub Brzeźnicki (1586–1604) Andrzej Rychlicki (1607–1616) Kasper Hap (1618–1619) Jan Trach Gniński (1619–1625) Jan Baykowski (1626–1650) Jan Branecki (1651–1655) Wojciech Grabowski (1656–1659) Maciej Marian Kurski (1661–1681) Kazimierz Jan z Bnina Opaliński (1680–1681 koadiutor) Hieronim Wierzbowski (1682–1712) Piotr Franciszek Tarło (1713–1717) Bernard Gozdzki (1722–1725) Karol Samuel Poniński (1725–1727) Baltazar Wilksycki (1728–1729) Franciszek Kaznowski (1729–1732) Adam Stanisław Grabowski (1733–1736) Józef Tadeusz Kierski (1736–1768) Józef Pawłowski (1748–1759) Władysław Klemens Walknowski (1768–1779) Ludwik Józef de Mathy (1779–1802) Franciszek Ksawery Rydzyński (1781–1795) Jan Chrzciciel Albertrandi (1796–1798) Stanisław Żarnowiecki (1805–1808) Józef Chełkowski (1833–1837) Jan Kanty Dąbrowski (1843–1853) Franciszek Stefanowicz (1855–1871) Jan Chryzostom Janiszewski (1871–1891) Edward Likowski (1887–1914) Paweł Jedzink (1915–1918) Stanisław Kostka Łukomski (1920–1926) Karol Radoński (1927–1929) Walenty Dymek (1929–1946) Franciszek Jedwabski (1947–1975) Tadeusz Etter (1959–1984) Marian Przykucki (1974–1981) Stanisław Napierała (1980–1992) Zdzisław Fortuniak (1982–2014) Marek Jędraszewski (1997–2012) Grzegorz Balcerek (od 1999) Damian Bryl (2013–2021) Szymon Stułkowski (2019–2022) Jan Glapiak (od 2021)