Sikorsky CH-53E Super Stallion

CH-53E Super Stallion
	Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	Sikorsky Aircraft Corporation
Typ	śmigłowiec transportowy
Załoga	3 (2 pilotów i dowódca)
	Historia
Data oblotu	1 marca 1974
Lata produkcji	1980–2003
Liczba egz.	234
	Dane techniczne
Napęd	3 × General Electric T64-GE-416/A, turbowałowe
Moc	4380 KM każdy
	Wymiary
Średnica wirnika	24,1 m
Długość	30,2 m
Długość kadłuba	23,55 m
Wysokość	8,46 m
	Masa
Własna	15,071 kg
Startowa	33,340 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	315 km/h
Prędkość przelotowa	278 km/h
Wznoszenie maks. w locie pionowym	12,7 m/s
Pułap praktyczny	5640 m
Zasięg	1110 km
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	2 × GAU-15/A 12,7 mm (po bokach),; 1 × GAU-21 12,7 mm (rampa)
	Liczba miejsc
	55
	Użytkownicy
	US Navy, USMC,; Japońskie Morskie Siły Samoobrony
	Rzuty
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sikorsky CH-53E Super Stallion – amerykański ciężki śmigłowiec transportowy, trójsilnikowa wersja rozwojowa CH-53 Sea Stallion, do śmigłowca dodano też siódmą łopatę wirnika, zarówno ogon, jak i wirnik główny są składane. Silniki T64-GE-413 z CH-53D o mocy 3925 KM zastąpiono T64-GE-416/A o mocy 4380 KM, udźwig wzrósł do 13 600 kg w kabinie lub 14 500 kg na podwieszeniu. Używany też do taktycznego przerzutu sprzętu lub misji ratunkowych, śmigłowce mogą tankować w locie.

Śmigłowiec jest przeznaczony szczególnie do zadań nad akwenami morskimi. Moc zespołu napędowego jest tak dobrana, że śmigłowiec do wykonania zadania wymaga pracy dwóch silników. Podczas zawisów, operacji desantowych i wszędzie tam, gdzie jest zwiększone zapotrzebowanie na moc, pracują trzy silniki na zmniejszonej mocy. W razie awarii jednego silnika dwa pozostałe przechodzą automatycznie na moc znamionową i śmigłowiec ten może kontynuować wykonywanie zadania^[1].

W 1967 Korpus piechoty morskiej poszukiwał nowego śmigłowca dla uniwersalnych okrętów desantowych o udźwigu 1,8 razy większym od CH-53D. W 1968 Sikorsky zaproponował rozwojową wersję S-65 (CH-53) o oznaczeniu producenta S-80. Śmigłowiec wszedł do służby w 1981. CH-53E jest w stanie udźwignąć wszystkie statki powietrzne w służbie USMC (z wyjątkiem C-130), na zewnętrznym podwieszeniu przenosi więc m.in. uszkodzone śmigłowce oraz działa. Opracowywany jest wariant CH-53K z nowymi silnikami, powiększoną kabiną i kompozytowymi wirnikami.

W 1991 CH-53E ewakuowały personel ambasady USA w Mogadiszu, w 1995 podjęły pilota zestrzelonego nad Bośnią, od 2001 intensywnie używane podczas operacji w Afganistanie i Iraku do zadań zaopatrzeniowych. Od 1984 utracono łącznie 13 amerykańskich CH-53E i 7 MH-53E oraz jeden japoński MH-53E, problemy powodował też dodatkowy silnik nr 2. Godzina lotu śmigłowca kosztuje 20 000 USD i wymaga 44 roboczogodzin obsługi.

Wersje

YCH-53E – prototyp oblatany w 1974
CH-53E Super Stallion – wersja transportowy dla USMC, 177 sztuk
MH-53E Sea Dragon – wersja zwalczania min dla US Navy, oblatany w 1981, w służbie od 1986, 46 sztuk
S-80-M-1 – oznaczenie MH-53E dla Japonii, 11 sztuk
CH-53K King Stallion – nowa wersja dla USMC, oblatana 27 października 2015, planowany zakup od 156 do 227 sztuk

Użytkownicy

Japonia

Japońskie Morskie Siły Samoobrony
- Eskadra 111 (8 z 11 MH-53E, 1 utracono w 1996. Zastąpowane przez MCH-101)

Stany Zjednoczone

United States Marine Corps (146 CH-53E w 2016)
- HMH-361
- HMH-366
- HMH-461
- HMH-462
- HMH-464
- HMH-465
- HMH-466
- HMH-769
- HMH-772
United States Navy (27 MH-53E w 2016)
- HC-1
- HC-4
- HM-12
- HM-14
- HM-15
- HM-16
- HM-18
- HM-19

MH-53E różni się od CH-53E większymi sponsonami.

Przypisy

↑ Podobnie jest z maszyną AgustaWestland AW101. W: Ryszard Witkowski. Dzieje śmigłowca. Echo Oficyna Wydawnicza 2005 r

Linki zewnętrzne

Historia CH-53/MH-53E. history.navy.mil. [zarchiwizowane z tego adresu (1997-02-06)]., CH-53E, MH-53E na stronie US Navy (ang.)
CH-53E/S-80E. sikorsky.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-16)]. i MH-53E na stronie Sikorsky.com (ang.)
CH-53E Super Stallion Heavy-Lift Helicopter www.naval-technology.com (ang.)
World Air Forces 2016 - Flightglobal. d3fod5fkpt74ph.cloudfront.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-10)]., 2015-12-18 (ang.)

[1] Podobnie jest z maszyną AgustaWestland AW101. W: Ryszard Witkowski. Dzieje śmigłowca. Echo Oficyna Wydawnicza 2005 r

[1]

Samoloty myśliwskie	F-4 F-5 F-8 F-9 F-11 F-14 F-15 F-15E F-16 F/A-18 F/A-18E/F F-22 F-35 F-80 F-82 F-84 F-84F F-86 F-89 F-94 F-100 F-101 F-102 F-104 F-105 F-106 F-111 FH FJ F2H F3D F3H F4D F6U F7U F8F F9F
Samoloty bombowe	B-1 B-2 B-36 B-45 B-47 B-50 B-52 B-57 B-58 B-66 F-117 P6M
Samoloty szturmowe	A-1 (AD) A-2 (AJ) A-3 A-4 A-5 A-6 A-7 A-10 A-26 A-37 AC-47 AC-119 AC-130 AM AV-8B
Samoloty patrolowe i zwalczania okrętów podwodnych	AF-2/3 P-2 (P2V) P-3 P-8 P4M P5M S-2 S-3
Samoloty rozpoznawcze WRE i dowodzenia	E-1 E-2 E-3 E-4 E-6 E-8 EA-6B EA-18G EC-121 RF-61C MC-12W RC-135 SR-71 U-2 (TR-1) P4M-1Q
Samoloty obserwacyjne	O-1 O-2 OV-1 OV-10
Samoloty szkolno-treningowe	TT T-6 T-28 T-33 T-34 T-37 T-38 T-43
Samoloty transportowe	C-2 C-5 C-7 C-8 C-9 C-17 C-20A/B/C/D/E C-20F/G/H/J C-23 C-32 C-37B C-74 C-97 C-118 C-119 C-123 C-124 C-130 C-131 C-133 C-135 C-140 C-141 L-20/U-6 U-1
Śmigłowce i pionowzloty	AH-1 AH-1Z AH-64 H-21 H-25 CH-34 CH-37 CH-46 CH-47 CH-53 CH-53E CH-54 HH-43 MH-6 MH-53 OH-6 OH-58 SH-2 SH-2G SH-3 SH-60 UH-1 UH-1N UH-1Y UH-19 UH-60 V-22
Bezzałogowe	AQM-91 BQM-74 D-21 FQM-151 Q-2 MQM-105 ScanEagle MQ-1/RQ-1 RQ-2 RQ-3 RQ-4 RQ-5 RQ-6 RQ-7 RQ-8A MQ-4C MQ-9 RQ-21 RQ-170
Konstrukcje doświadczalne i prototypy	A-12 A2D AH-56 AR40 Avenger Compound Seasprite 533 Bird of Prey Charger CL-760 E-10 F5D F2Y F-20 F-107 16H Jet Mentor MQ-25 N-102 NH-3A RAH-66 RQ-37 S-67 S-92 S-97 S-71 S-72 Sioux Scout KingCobra Skyrocket Skystreak Tacit Blue T-46 T-7 X-21 X-44 X-49 XB-46 XB-48 XC-99 XB-51 XB-70 XCG-20 XC-120 XF10F XF-85 XF-87 XF-88 XF-90 XF-91 XF-92 XF-103 XF-108 XF-109 XH-51A Compound XH-59 XP-79 XQ-58 XT-30 YA-9 YAH-63 YAL-1 YB-35 YB-49 YC-125 YF-12 YF-17 YF-23 YF-93 YF-95 YF-96 V-247 V-280 VZ-2 ARH-70

Samoloty myśliwskie i myśliwsko-bombowe	F-86 F-104 F-15 F-4EJ/EJ Kai
Myśliwce wielozadaniowe	F-1 F-2 F-35
Samoloty szkolno-treningowe i szkolno-bojowe	LM-1 Nikko KM-2 T-1 T-2 T-3 T-4 T-5 T-6 Texan T-7 T-1 Jayhawk T-33 T-34
Samoloty transportowe	C-1 C-2 Beechcraft King Air Boeing 747 Gulfstream IV C-130 YS-11 British Aerospace 125 Cessna Citation Latitude Hawker 800 C-46 C-47
Samoloty zwiadowcze, walki elektronicznej, wczesnego ostrzegania	E-767 E-2 EC-1 RC-2 YS-11EB
Samoloty patrolowe, obserwacyjne	P-2 S-2 P-1 P-2J P-3 PV-2 PS-1 US-2
Tankowce powietrzne	KC-767 KC-46 KC-130
Śmigłowce	UH-60 Black Hawk AH-1 AH-64 H-13 UH-1 AW101 CH-47 EC-135 TH-55 CH-46 KH-4 OH-6 OH-1 SH-60 HH-52 CH-53E H-21 H-19 EC225 Enstrom 480
Bezzałogowe statki powietrzne	RQ-4 KAQ-1 ScanEagle RMAX Fuji TACOM