Sąd wyższy prawa niemieckiego

Sąd wyższy prawa niemieckiego (łac. Ius supremum magdeburgense) – w średniowiecznym systemie prawnym sąd apelacyjny dla miast lokowanych na prawie magdeburskim, prawie chełmińskim i prawie flamandzkim, powołany do rozstrzygania sporów oraz decydowania o uprawnieniach i obowiązkach mieszczan. Zastępował dotychczasową praktykę odwoływania się od wyroków sądów miejskich do Magdeburga bądź Lubeki. Na ziemiach polskich pierwszy sąd wyższy prawa niemieckiego został powołany w 1233 roku w Chełmnie jednocześnie z lokacją miasta przez zakon krzyżacki. Kolejne sądy powstawały w Poznaniu (1253), Wrocławiu (pocz. XIV wieku), Kaliszu (1283), Lwówku, Środzie Śląskiej, Szczecinie i Raciborzu (prawo flamandzkie).

Podstawowy skład sądu składał się z podwójciego (landwójta) oraz 7 lub mniej ławników (z wyjątkiem Krakowa i Wrocławia, gdzie ławę tworzyło 11 ławników).

Sąd Wyższy Prawa Niemieckiego na zamku w Krakowie

Ius supremum Magdeburgense castri Cracoviensis, (niem. Der Oberhof des deutschen Rechts auf der Burg zu Krakau) – sąd powołany przez króla Kazimierza Wielkiego dla Małopolski w celu stosowania prawa magdeburskiego, funkcjonował w latach 1356–1791. Do czasu jego powstania, instancją odwoławczą od wyroków sądów miejskich wydawanych w oparciu o prawo magdeburskie był właściwy sąd w Magdeburgu. Ustanowienie Sądu edyktem z 5 października 1356 r. uniezależniło sądownictwo małopolskie od rozstrzygnięć sądu w Magdeburgu. Sąd rozpatrywał poprzez dekrety (łac. Decreta iuris supremi Magdeburgensis castri Cracoviensis) głównie odwołania od wyroków, ale przede wszystkim pozostawał sądem stanowym (leńskim) dla wójtów i sołtysów z miast i królewskich wsi zastawnych oraz szlacheckich właściwego starostwa, osadzonych na prawie magdeburskim. Od 1468 r. przed Sądem mieli się również stawiać sołtysi/kniaziowie wsi lokowanych na prawie wołoskim. Sądy wyższe prawa niemieckiego mieściły się na zamkach starostw ówczesnej Małopolski, mimo że formalną siedzibą pozostawał jedynie Kraków.

W skład sądu wchodził landwójt wraz z 11 ławnikami, 5 sołtysami wsi królewskich i 2 mieszczanami.

Sądem odwoławczym od orzeczeń Sądu Wyższego Prawa Niemieckiego na zamku krakowskim był komisarski Sąd Sześciu Miast.

Sąd Wyższy Prawa Niemieckiego na zamku w Krakowie zakończył swoją działalność w 1791 r. po uchwaleniu Konstytucji 3 maja.

Zobacz też

Bartłomiej Groicki

Bibliografia

Biecz
- 1981. Czasopismo Prawno-Historyczne, t XXXIII, z. l, s. 1-21.
Nowy Sącz Der Oberhof des deutschen Rechts auf der Burg zu Neu Sandec
- 1984. Czasopismo Prawno-Historyczne, t. XXXVI, z. l, s. 29-46.
Kraków
- 1993. Śląski Kwartalnik Historyczny, XLVIII, z. 2-3: Studia historyczno-prawne. Prace ofiarowane Kazimierzowi Orzechowskiemu w 70 rocznicę urodzin, s. 113-122.
Frysztak
Sanok - Ius supremum magdeburgense castri sanocensis
- 1903. Janusz Samolewicz. Sąd wyższy prawa niemieckiego na zamku sanockim (1425-1553), 1903 [w:] Studya nad Historyą Prawa Polskiego. wydane pod red. Oswalda Balzera. - T.1, z. 4T. 21, z. 2. Lwów : [b.w.], 1900-1952. Druk. Wł. Łoziński): Studia nad Historia Prawa Polskiego
Sandomierz
- Stefan Ehrenkreutz, Sąd wyższy prawa niemieckiego grodu sandomierskiego (Der deutschrechtl. Oberhof auf der Burg Sandomierz), Pamiętnik (Nr. 160), S. 281–294).

Literatura

Prof. Ludwik Łysiak. Ius supremum Magdeburgense castri Cracoviensis 1356–1794, Decreta iuris supremi Magdeburgensis castri Cracoviensis 1456–1481 oraz Decreta iuris supremi Magdeburgensis castri Cracoviensis 1481–1511.
Margret Obladen. Magdeburger Recht auf der Burg zu Krakau. Die güterrechtliche Absicherung der Ehefrau in der Spruchpraxis des Krakauer Oberhofs. 235 ss. 2006.