Oryktodrom
| Oryctodromeus | |||
| Varricchio, Martin i Katsura, 2007 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | euornitopody | ||
| Rodzaj |
oryktodrom | ||
| Gatunki | |||
| |||
Oryktodrom (Oryctodromeus) – rodzaj ornitopoda żyjącego na początku późnej kredzie w Ameryce Północnej. Został opisany w 2007 roku przez Davida Varricchio i współpracowników w oparciu o niekompletny szkielet (MOR 1636a) obejmujący złączone kości przedszczękowe i tylną część puszki mózgowej, trzy kręgi szyjne, sześć tułowiowych, kość krzyżową i dwadzieścia trzy kręgi ogonowe, łopatkę, kość kruczą, kość łopatkowo-kruczą, ramienną, łokciową, promieniową, piszczele, dystalną część kości strzałkowej i IV kość śródstopia. Paratyp MOR 1636b obejmuje szczątki czaszki i szkieletu pozaczaszkowego dwóch juwenilnych osobników, znalezione w pobliżu holotypu. Szczątki te odkryto w górnych warstwach formacji Blackleaf w południowej Montanie[1]. W 2010 roku Krumenacker opisał skamieniałości kilkunastu oryktodromów z formacji Wayan – będącej prawdopodobnie tego samego wieku, co Blackleaf, czyli około 95 mln lat – w południowo-wschodnim Idaho[2].
Oryctodromeus miał stosunkowo szeroką czaszkę. W skład kości krzyżowej wchodziło siedem kręgów, w tym dwa tylne kręgi tułowiowe wraz z ich żebrami. Kość biodrowa cechowała się bardzo krótką częścią przedpanewkową, a długą zapanewkową. Oryktodrom osiągał średnie rozmiary jak na przedstawiciela gradu hipsylofodontów[1] – mierzył prawdopodobnie około 2 m długości i ważył 10–20 kg[3]. Miał stosunkowo długi ogon, stanowiący ponad połowę długości całego zwierzęcia[2]. Oryktodrom prawdopodobnie kopał nory i prowadził przynajmniej częściowo podziemny tryb życia, na co wskazuje odnalezienie holotypu i paratypu w pozostałościach wydrążonego tunelu, odpowiadającego rozmiarami dinozaurom. Cechy pyska, obręczy barkowej, miednicy wspierają hipotezę o kopaniu nor przez oryktodromy, podczas gdy kończyny miały proporcje typowe dla zwierząt kursorialnych (biegających). Oryctodromeus jest pierwszym znanym dinozaurem kopiącym nory[1], później nory przypisywane dinozaurom odkryto również w Australii[3], kopać je mógł również blisko spokrewniony z oryktodromem Koreanosaurus[4]. Juwenilne oryktodromy odnalezione przy dorosłym holotypie były stosunkowo duże (ok. 1,3 m długości), co sugeruje, że opieka rodzicielska trwała co najmniej kilka miesięcy[1].
Analizy filogenetyczne sugerują, że Oryctodromeus jest bazalnym przedstawicielem euornitopodów, prawdopodobnie tworzącym klad z rodzajami Orodromeus, Zephyrosaurus[1] i Koreanosaurus[4], który definiuje obecność kilku synapomorfii[1].
Nazwa Oryctodromeus w języku greckim oznacza „kopiący biegacz”, natomiast nazwa gatunkowa gatunku typowego, cubicularis – „z legowiska”, co odnosi się do zasiedlania nor w ziemi przez oryktodromy[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g David J. Varricchio, Anthony J. Martin, Yoshihiro Katsura. First trace and body fossil evidence of a burrowing, denning dinosaur. „Proceedings of the Royal Society B”. 274 (1616), s. 1361–1368, 2007. DOI: 10.1098/rspb.2006.0443. (ang.).
- ↑ a b L. J. Krumenacker: Chronostratigraphy and paleontology of the mid-Cretaceous Wayan Formation of eastern Idaho, with a description of the first Oryctodromeus specimens from Idaho. Dysertacja magisterska. Brigham Young University, 2010, s. 51–88.
- ↑ a b Anthony J. Martin. Dinosaur burrows in the Otway Group (Albian) of Victoria, Australia, and their relation to Cretaceous polar environments. „Cretaceous Research”. 30 (5), s. 1223–1237, 2009. DOI: 10.1016/j.cretres.2009.06.003. (ang.).
- ↑ a b Min Huh, Dae-Gil Lee, Jung-Kyun Kim, Jong-Deock Lim, Pascal Godefroit. A new basal ornithopod dinosaur from the Upper Cretaceous of South Korea. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie – Abhandlungen”. 259 (1), s. 1–24, 2011. DOI: 10.1127/0077-7749/2010/0102. (ang.).
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
