Order Świętych Cyryla i Metodego

Order Świętych Cyryla i Metodego
*(wersja republikańska)*
	; Awers i rewers Łańcucha
	; Awers i rewers I Klasy
	; Awers i rewers II Klasy
	; Gwiazda Łańcucha
	; Baretka
Powyżej	Order Stara Płanina
Poniżej	równorzędne wzgl. siebie: Order Zasługi Cywilnej; Order Zasługi Wojskowej; Order Jeźdźca z Madary;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Order Świętych Cyryla i Metodego
*(wersja królewska)*
	; Awers gwiazdy i odznaki na łańcuchu
	; Baretka
Ustanowiono	18 maja 1909
Dewiza	EX ORIENTE LUX; (światło ze wschodu)
Wielkość	75 × 75 mm (order); 100 × 100 mm (gwiazda)
Kruszec	złoto
Poniżej	Order Świętego Aleksandra
	Multimedia w Wikimedia Commons

Order Świętych Cyryla i Metodego (bułg. Орден Св. св. Кирил и Методий) – bułgarskie wysokie odznaczenie państwowe, ustanowione w 1909.

Nie należy go mylić z katolickim orderem o tej samej nazwie, założonym przez delegata apostolskiego i arcybiskupa Sofii-Płowdiw Roberto Menini w 1906 i nadawanym za dobroczynność^[1] i z przyznawanym przez arcybiskupa prawosławnej diecezji białostocko- gdańskiej orderem św. św. Braci Cyryla i Metodego^[2].

Historia

Carstwo (Królestwo) Bułgarii

Order, którego patronami byli święci Cyryl i Metody, został ustanowiony 18 maja 1909 przez cara Bułgarów Ferdynanda I Koburga, ku czci misjonarzy Słowian, których imię nosi, oraz na pamiątkę ogłoszenia Bułgarii królestwem i całkowitego uniezależnienia się kraju od Imperium Osmańskiego^[3]. W Królestwie Bułgarii (do 1946) było to najwyższe odznaczenie państwowe bez podziału na klasy, nadawane na wielkiej wstędze lub łańcuchu^[4], którego wielkim mistrzem był aktualnie panujący władca. Był on przyznawany jedynie głowom państw i najwyższym dostojnikom państwowym, zarówno Bułgarom, jak i cudzoziemcom, za wybitne zasługi oddane ludzkości. Liczba bułgarskich kawalerów orderu królewskiego nie mogła przekroczyć 15 osób^[1], ale w sumie odznaczono nim jedynie sześciu Bułgarów poza osobami z rodziny królewskiej^[5]^[6].

1 lutego 1946 rozstrzelano wszystkich trzech członków rady regencyjnej, księcia Cyryla Koburga, premiera Bogdana Fiłowa i generała Nikołę Michowa, pod pretekstem kolaboracji z nazistowskimi Niemcami, a 16 września 1946 wygnano nieletniego króla Symeona II Koburga (wraz z matką Joanną Sabaudzką i ciotką Eudoksją Koburg)^[7], który jako wielki mistrz i suweren wszystkich bułgarskich orderów zachował jako ordery domowe trzy z nich, „śś. Cyryla i Metodego”, „św. Aleksandra” i „Czerwonego Krzyża”, które pozostały nimi do czasów współczesnych^[5]^[8]^[9].

Ludowa Republika Bułgarii

W okresie dyktatury komunistycznej Ludowej Republiki Bułgarii nadawano odznaczenie o podobnej nazwie (usunięto z niej słowo „Święci”), jednak w zupełnie innym kształcie (jako medal), podzielone na trzy klasy (właściwie stopnie)^[10] i przeznaczono dla bułgarskich i zagranicznych obywateli, za wybitne osiągnięcia w dziedzinach nauki, edukacji i kultury^[3]. Był on częścią nowego systemu orderowo-odznaczeniowego ustanowionego w 1950, który zniósł wszystkie poprzednie bułgarskie odznaczenia (oprócz zreformowanych orderów „Cyryla i Metodego” i „za Waleczność”). Do 1981 został on przyznany 37 065 razy. Zniesiony 21 marca 1991^[6].

Osobny artykuł: Order Cyryla i Metodego.

Republika Bułgarii

Jako odznaczenie dynastyczne order oficjalnie przestał być nadawany kiedy były król Symeon II został w 2001 ósmym premierem Republiki Bułgarii^[8]^[9], a order 13 czerwca 2003 został odnowiony w Republice Bułgarii jako drugie w kolejności starszeństwa odznaczenie państwowe^[6] (po Orderze Stara Płanina, a przed równorzędnymi orderami Zasługi Cywilnej, Zasługi Wojskowej i Jeźdźca z Madary^[11]). Odtąd nadawany jest przez prezydenta Bułgarii i podzielony na trzy klasy (podobnie jak order z czasów komunistycznych)^[12]^[6]:

Łańcuch (składa się ze złotej odznaki wieszanej na łańcuchu orderowym i gwiazdy orderowej),
I Klasa (odznaka złota wieszana na trójkątnej wstążce z rozetką),
II Klasa (odznaka srebrna wieszana na trójkątnej wstążce bez rozetki)^[12]^[11].

Przeznaczony jest (podobnie jak order z czasów komunistycznych) dla bułgarskich i zagranicznych obywateli, którzy wnieśli znaczący wkład w rozwój kultury, sztuki, edukacji i nauki^[12].

Opis odznaki

Wersja królewska

Odznaką orderu jest błękitny emaliowany złoty krzyż trójlistny, pomiędzy którego ramionami znajdują się płomienie z czerwonej emalii, a na nich złota lilia heraldyczna. Pośrodku krzyża widnieje okrągły medalion z portretem świętych Cyryla i Metodego na szafirowym tle. Dookoła napis w języku łacińskim: EX ORIENTE LUX (Światło ze wschodu). Rewers odznaki przedstawia ukoronowany monogram fundatora orderu Ferdynanda I i łaciński napis: XVIII MAJUS MDCCCCIX (18 maja 1909)^[3].

Gwiazda orderowa to złoty krzyż maltański, pomiędzy którego ramionami znajdują się płomienie z czerwonej emalii, a na nich srebrna lilia heraldyczna. Pośrodku gwiazdy znajduje się głowa serafina w naturalnych barwach otoczona sześcioma skrzydłami z czerwonej emalii. Wstęga orderowa ma kolor pomarańczowy w odcieniu jasnoczerwonym.

Istnieje także sporo drobnych różnic kolorystycznych i graficznych pomiędzy poszczególnymi odznakami i gwiazdami orderu wytwarzanymi na przestrzeni ostatniego stulecia.

Wersja republikańska

Order w wersji prezydenckiej różni się kilkoma detalami od orderu królewskiego, m.in. nie posiada lilii heraldycznych na płomieniach pomiędzy ramionami krzyża, a na rewersie w miejscu monogramu Ferdynanda I widnieje przepaska w kolorach narodowych Bułgarii. Napisy na awersie i rewersie orderu prezydenckiego są w języku bułgarskim: „Св.Св. Кирил и Методий/Република България” (Św. Cyryl i Metody/Republika Bułgarii)^[12].

Odznaczeni

Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Świętych Cyryla i Metodego.

Z tym tematem związana jest kategoria: Polacy odznaczeni Orderem Świętych Cyryla i Metodego.

Wśród odznaczonych królewskim Orderem Świętych Cyryla i Metodego znaleźli się m.in. Bułgarzy^[5]^[6]:

car Ferdynand I Koburg
car Borys III Koburg
car Symeon II Koburg
książę Cyryl Koburg
premier Iwan Geszow
premier Wasił Radosławow
pisarz Iwan Wazow
egzarcha Józef (Łazar Jowczew)
metropolita Symeon (Odisej Nikołow Popow)
generał Danaił Nikołaew

oraz głowy państw zagranicznych:

cesarz Austrii Franciszek Józef I Habsburg
cesarz Austrii Karol I Habsburg
cesarz Niemiec Wilhelm II Hohenzollern
cesarz Rosji Mikołaj II Romanow
król Belgów Albert I Koburg
król Hiszpanii Jan Karol I Burbon
król Jugosławii Aleksander I Karadziordziewić
król Rumunii Karol I Hohenzollern
król Wielkiej Brytanii Jerzy VI Windsor
król Włoch Wiktor Emanuel III Sabaudzki
prezydent Polski Ignacy Mościcki

Przypisy

↑ ^a ^b Dimitri Romanoff: The Orders, Medals and History of the Kingdom of Bulgaria. Rungsted Kyst: Balkan Heritage, 1982, s. 109-111. ISBN 87-981267-0-9.
↑ Przegląd Prawosławny, Uhonorowane orderem Świętych Braci Cyryla i Metodego, https://przegladprawoslawny.pl/2021/02/24/uhonorowane-orderem-swietych-braci-cyryla-i-metodego/
↑ ^a ^b ^c Robert Werlich: Orders and Decorations of All Nations: Ancient and Modern, Civil and Military, Waszyngton 1965, s. 75
↑ Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa-Kraków: Główna Księgarnia Wojskowa, Drukarnia Narodowa, 1939, s. 306.
↑ ^a ^b ^c Орден “Св. Св. Равноапостоли Кирил и Методий”. [w:] Великият магистър на българските ордени [on-line]. kingsimeon.bg. [dostęp 2016-07-04]. (bułg.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Йордан Георгиев: Орденът „Св. св. Кирил и Методий” и неговата история. desant.net, 2013-05-24. [dostęp 2016-07-06]. (bułg.).
↑ Adam Koseski, Sławomir Szof: W bałkańskim tyglu. Pułtusk: WSHAG, 2002, s. 58.
↑ ^a ^b Dynastic orders. [w:] Provisional List of Orders [on-line]. icocregister.org (International Commission for Orders of Chivalry), 2002. [dostęp 2016-07-05]. (ang.).
↑ ^a ^b Dynastic orders. [w:] Provisional List of Orders [on-line]. icocregister.org (International Commission for Orders of Chivalry), 2006. [dostęp 2016-07-05]. (ang.).
↑ Poul Ohm Hieronymussen: Europæiske ordner i farver, Politikens Forlag, Kopenhaga 1966. s. 156
↑ ^a ^b Закон за Ордените и Медалите на Република България. lex.bg, 2011-04-19. [dostęp 2016-07-04]. (bułg.).
↑ ^a ^b ^c ^d Orders and medals. [w:] Institution [on-line]. president.bg. [dostęp 2016-07-04]. (ang.).

[dr-1] Dimitri Romanoff: The Orders, Medals and History of the Kingdom of Bulgaria. Rungsted Kyst: Balkan Heritage, 1982, s. 109-111. ISBN 87-981267-0-9.

[2] Przegląd Prawosławny, Uhonorowane orderem Świętych Braci Cyryla i Metodego, https://przegladprawoslawny.pl/2021/02/24/uhonorowane-orderem-swietych-braci-cyryla-i-metodego/

[rw-3] Robert Werlich: Orders and Decorations of All Nations: Ancient and Modern, Civil and Military, Waszyngton 1965, s. 75

[ko-4] Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa-Kraków: Główna Księgarnia Wojskowa, Drukarnia Narodowa, 1939, s. 306.

[król-5] Орден “Св. Св. Равноапостоли Кирил и Методий”. [w:] Великият магистър на българските ордени [on-line]. kingsimeon.bg. [dostęp 2016-07-04]. (bułg.).

[des-6] Йордан Георгиев: Орденът „Св. св. Кирил и Методий” и неговата история. desant.net, 2013-05-24. [dostęp 2016-07-06]. (bułg.).

[wbt-7] Adam Koseski, Sławomir Szof: W bałkańskim tyglu. Pułtusk: WSHAG, 2002, s. 58.

[iso2002-8] Dynastic orders. [w:] Provisional List of Orders [on-line]. icocregister.org (International Commission for Orders of Chivalry), 2002. [dostęp 2016-07-05]. (ang.).

[iso2006-9] Dynastic orders. [w:] Provisional List of Orders [on-line]. icocregister.org (International Commission for Orders of Chivalry), 2006. [dostęp 2016-07-05]. (ang.).

[poh-10] Poul Ohm Hieronymussen: Europæiske ordner i farver, Politikens Forlag, Kopenhaga 1966. s. 156

[lex-11] Закон за Ордените и Медалите на Република България. lex.bg, 2011-04-19. [dostęp 2016-07-04]. (bułg.).

[prez-12] Orders and medals. [w:] Institution [on-line]. president.bg. [dostęp 2016-07-04]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Republika (od 1990)	Order Stara Płanina Order Świętych Cyryla i Metodego Order Zasługi Cywilnej Order Zasługi Wojskowej Order Jeźdźca z Madary Order Waleczności Medal Zasługi Odznaka „Za wierną służbę pod sztandarami” Medal 60-lecia Zwycięstwa w II Wojnie Światowej
Komunizm (1946–1990)	Order Georgi Dimitrowa Order Ludowej Republiki Bułgarii Order 9 września 1944 Order Wyzwolenia Ludu Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Pracy Order Cyryla i Metodego Order Narodowy Pracy Order za Odwagę Order za Zasługi i Waleczność Wojskową Order za Zasługi i Waleczność Cywilną Order Sławy Pracy Order 13. Wieków Bułgarii Medal Zasługi Wojskowej Medal Braterstwa Broni Medal za Wyróżniającą Pracę Medal „Za udział w walce antyfaszystowskiej” Medal za Długoletnią Służbę
Monarchia (1879–1946)	Order Waleczności 1879 Order Świętego Aleksandra 1881 Order Zasługi Cywilnej 1891 Order Zasługi Wojskowej 1900 Order Świętych Cyryla i Metodego 1909 Krzyż Niepodległości 1909 Krzyż Długoletniej Służby 1889 Medal Pamiątkowy Wojny Bułgarsko-Serbskiej 1885 Medal 25-lecia Powstania Kwietniowego 1901 Medal za Udział w Wojnie Bałkańskiej 1912-1913 Medal Pamiątkowy Wojny Europejskiej 1915-1918 Medal za Ratowanie Ginących 1908 Krzyż Pamiątkowy Proklamacji Księcia Ferdynanda Sachsen-Koburg i Gotha na Księcia Bułgarii 1887 Medal Pamiątkowy Zaślubin Ferdynanda I z Marią Ludwiką Burbon-Parma 1893 Medal Bułgarskiego Czerwonego Krzyża 1918

Rodzaj odznaczenia	order krzyż medal gwiazda odznaka dystynktorium
Elementy insygniów	godło łańcuch orderowy gwiazda orderowa rozetka galonik okucie wstęga orderowa
Formy zredukowane	cywilna: miniaturka orderowa mundurowa: baretka
Lista odznaczeń w	Afryce Ameryce Południowej Ameryce Północnej i Środkowej Australii i Oceanii Azji Europie
Lista baretek w	Afryce Ameryce Południowej Ameryce Północnej i Środkowej Australii i Oceanii Azji Europie organizacjach międzynarodowych
Prawo	kapituła orderu odznaczenie państwowe order domowy order kobiecy
System odznaczeń w Polsce	Komisja Heraldyczna polski system orderowo-odznaczeniowy (lista) polskie odznaczenia resortowe polskie odznaczenia samorządowe