Nikifor Krynicki
 Nikifor Krynicki, 1957 | |
| Imię i nazwisko |
Epifaniusz Drowniak vel Nikifor Krynicki |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci |
10 października 1968 |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Muzeum artysty | |
Nikifor Krynicki (łem. Никифор Крыницькый), właściwie Epifaniusz Drowniak, łem. Епифаний Дровняк[2] (ur. 21 maja 1895 w Krynicy, zm. 10 października 1968 w Foluszu) – łemkowski malarz, przedstawiciel sztuki naiwnej.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Nikifor żył samotnie, w nędzy, przez większość życia będąc uważanym za niepełnosprawnego intelektualnie. Mówił bełkotliwie i niewyraźnie. Był pochłonięty pasją malarską. Pod koniec życia został doceniony i uznany na świecie za wybitnego malarza.
Twórczość Nikifora odkryta została w 1930 przez ukraińskiego malarza Romana Turyna, który zapoznał z nią polskich i ukraińskich malarzy kapistów, przebywających w Paryżu. Obrazy Nikifora wzbudziły ich zachwyt, zwracali przede wszystkim uwagę na jego operowanie kolorem. Entuzjastyczne opinie środowiska artystycznego nie zmieniły jednak nieprzychylnego stosunku do jego twórczości – nadal nie znajdował nabywców na swoje prace i zrozumienia dla swej sztuki.
Pierwsza publikacja na temat Nikifora pojawiła się w 1938 w czasopiśmie „Arkady” nr 3. Napisał ją Jerzy Wolff – nabywca dużej kolekcji dzieł Nikifora.
W 1947 w ramach akcji „Wisła” został wysiedlony na Ziemie Odzyskane, skąd trzy razy wracał na piechotę do Krynicy. Po pierwszych dwóch powrotach był ponownie wysiedlany, za trzecim razem pozwolono mu pozostać[3].
Kilka książek o Nikiforze napisali krakowscy krytycy sztuki, Ella i Andrzej Banachowie, którzy opiekowali się nim w latach 1948–1959. Nikifor odwiedzał ich wielokrotnie w Krakowie.
Staraniem małżeństwa Banachów pierwsza wystawa Nikifora (wtedy jeszcze „Jana Nikifora”) odbyła się w warszawskiej sali SARP w dniach od 31 stycznia do 8 lutego 1949. Dziewięć lat później prace Nikifora pokazano za granicą: od 22 maja do 30 czerwca 1958 w paryskiej galerii Diny Vierny, potem w Amsterdamie od 2 do 26 października 1959, w Brukseli od 14 do 26 listopada 1959, w Liège (Leodium) od 25 listopada do 13 grudnia 1959 i w Hajfie od 4 lutego 1960. W Niemczech odbyły się trzy wystawy: 2 lipca do 4 września 1961 w Baden-Baden, od 16 września do 19 października 1961 we Frankfurcie nad Menem i od 29 października do 10 grudnia 1961 w Hanowerze.
Od 1960 aż do śmierci Nikiforem opiekował się krynicki artysta malarz Marian Włosiński. Poświęcił dla niego swój talent i stworzył mu warunki do pracy i życia, a po śmierci Nikifora zadbał o zachowanie jego twórczości. Nikifor Krynicki zmarł w szpitalu dla chorych na gruźlicę (obecnie Dom Pomocy Społecznej) w Foluszu k. Jasła[4][3]. Został pochowany w Krynicy.
-
Nikifor w czasie pracy -
Grób Nikifora na cmentarzu w Krynicy -
-
-
Pomnik Nikifora we Lwowie -
Tablica pamiątkowa na cerkwi w Krynicy
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]Nikifor był bardzo płodnym twórcą, stworzył blisko 40 tysięcy dzieł, m.in. autoportrety, widoki krynickich willi i cerkwi. Malował często na kawałkach tektury, okładkach zeszytów i skrawkach papieru.
W centrum Krynicy-Zdroju, nad potokiem Kryniczanka w zabytkowej willi Romanówka znajduje się Muzeum Nikifora. Największy zbiór obrazów i rysunków Nikifora znajduje się w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu. Kilkanaście prac trafiło do zbiorów Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie.
Tożsamość
[edytuj | edytuj kod]Nikifor był synem Eudokii Drowniak – ubogiej, głuchoniemej łemkowskiej żebraczki, która trudniła się m.in. noszeniem wody do krynickich schronisk i pensjonatów. Jego ojciec jest nieznany[5].
W 1962, kiedy Nikifor miał wyjechać na wystawę swoich prac w Bułgarii, okazało się, że artysta nie ma żadnych dokumentów, na podstawie których możliwe byłoby wydanie dowodu tożsamości. Wówczas, na wniosek Stefana Półchłopka, przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej w Krynicy, sąd w Muszynie określił jego tożsamość – Nikifor Krynicki. Na tej podstawie 18 października 1962 Urząd Stanu Cywilnego w Krynicy wystawił Nikiforowi Krynickiemu akt urodzenia. 27 marca 2003 Sąd Rejonowy w Muszynie, działając na wniosek Zjednoczenia Łemków, unieważnił akt urodzenia z 1962, uznając, że artysta znany jako Nikifor to urodzony 21 maja 1895 Epifaniusz Drowniak[2].
Sam Nikifor podpisywał się na swoich pracach jako Matejko lub Netyfor, często popełniając błędy w pisowni[2].
Nikifor Krynicki został pochowany na Starym Cmentarzu w Krynicy-Zdroju[6]. Na jego grobie znajdują się obecnie dwa napisy: „Никифор Єпіфан Дровняк” („Nykyfor Jepifan Drowniak”) i „Nikifor Krynicki”.
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- Nikiforowi poświęcono dwa pomniki: pomnik w Krynicy oraz we Lwowie, w pobliżu kościoła Dominikanów.
- Grupa Skifflowa No To Co wydała w 1968 album „Nikifor” (Pronit XL 0493) z piosenką o tym samym tytule.
- Postać Nikifora została przedstawiona w filmie fabularnym z 2004 w reżyserii Krzysztofa Krauzego pt. Mój Nikifor z Krystyną Feldman w roli tytułowej.
- W 40. rocznicę śmierci Nikifora Krynickiego odsłonięto na frontonie budynku Domu Pomocy Społecznej w Foluszu tablicę upamiętniającą artystę (2008). Autorem płaskorzeźby jest Bogdan Samborski, rzeźbiarz z Jasła[4].
- Poeta Zbigniew Herbert napisał utwór pt. Nikifor, wydany w tomiku poezji pt. Utwory rozproszone. Rekonesans z 2011[7].
- Poeta Janusz Szuber napisał utwór pt. Nikifor, wydany w tomiku poezji pt. Powiedzieć. Cokolwiek z 2011[8]
- W Krakowie, na terenie Dzielnicy III Prądnik Czerwony znajduje się ulica Nikifora Krynickiego[9]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Małgorzata Kitowska-Łysiak, Nikifor, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2025-02-17].
- ↑ a b c Nikifor, czyli Drowniak [online], Rzeczpospolita, 28 marca 2003 [dostęp 2025-02-17].
- ↑ a b Nikifor Krynicki (Epifaniusz Drowniak), Dom Pomocy Społecznej w Foluszu [zarchiwizowane 2013-03-28].
- ↑ a b Folusz uczcił pamięć Nikifora, „Dziennik Polski”, 11 października 2008 [zarchiwizowane 2021-04-25].
- ↑ Barbara Banaś, Nikifor (1895-1968), Warszawa: Edipresse, 2006, ISBN 978-83-7477-054-5.
- ↑ Stary Cmentarz, gdziebylec.pl [zarchiwizowane 2014-05-08].
- ↑ Karolina Nos-Cybelius, Pociągnięcia pędzla zamiast słów. Nikifor i jego dzieło [online], niezlasztuka.net [dostęp 2019-08-26].
- ↑ Janusz Szuber, Powiedzieć. Cokolwiek, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011, s. 59, ISBN 978-83-08-04582-4.
- ↑ Alfabetyczny wykaz ulic miasta Krakowa [online], Izba Administracji Skarbowej w Krakowie [dostęp 2022-06-27].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Nikifor Krynicki (Epifaniusz Drowniak), Dom Pomocy Społecznej w Foluszu [zarchiwizowane 2013-03-28].
- Andrzej Banach, Nikifor, Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1984, ISBN 978-83-213-3006-8.
- Andrzej Banach, Ella Banach, Historia o Nikiforze, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2004, ISBN 83-08-03641-4.
- Zbigniew Wolanin, Nikifor, Olszanica: Wydawnictwo BoSz, 2000, ISBN 83-87-73018-1.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Epifan Drowniak - Nikifor [online], Beskid Niski [dostęp 2025-02-17].
- Nikifor Krynicki (1895-1968), Desa Unicum [zarchiwizowane 2014-03-25].
- Muzeum Nikifora [online], Muzeum Ziemi Sądeckiej [dostęp 2025-02-17].
- Małgorzata Kitowska-Łysiak, Nikifor, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2025-02-17].